Δήμητρα Παπαναστασοπούλου 

ΘΕΟΦΥΛΑΚΤΟΣ ΘΕΟΦΥΛΑΚΤΟΥ(1885-1961)

Τελειώνοντας το αφιέρωμα στην Τραπεζούντα, επέλεξα να σας μιλήσω για έναν πραγματικά αξιόλογο άνθρωπο που έφτασε να θεωρείται ως «μεγάλο τέκνο του Πόντου» και είναι συνώνυμο της ανώτερης Ελληνικής ψυχής.

Γεννήθηκε στο χωριό Τσίτη της Αργυρούπολης, αλλά έχασε τη μητέρα του πολύ μικρός. Έτσι, Μεγάλωσε με τη φροντίδα της γιαγιάς του, τελείωσε με άριστα το γυμνάσιο της Τραπεζούντας και στη συνέχεια σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Χειρουργός και Μαιευτικός πλέον, συνέχισε στο Παρίσι, ειδικεύτηκε στην Ωτορινολαρυγγολογία και στην Οφθαλμολογία και επέστρεψε στην πατρίδα του το 1910.

Ανέλαβε καθήκοντα γραμματέα της Φιλοπτώχου Αδελφότητος (εκείνα τα χρόνια οι Αδελφότητες είχαν σπουδαία δράση για τους αδύναμους), συμμετέχοντας συγχρόνως άλλες φιλανθρωπικές οργανώσεις.

Με το ξέσπασμα του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου έφυγε με την σύζυγο και το πρώτο τους παιδί από τη Τραπεζούντα και, περνώντας τα σύνορα, κατέφυγε στο παραλιακό λιμάνι Βατούμ της Ρωσίας για να αποφύγει την τουρκική στράτευση και εργάστηκε ως στρατιωτικός ιατρός. Επέστρεψε για λίγο, όταν οι Ρώσοι εισέβαλαν στον Πόντο, εξακολουθώντας να έχει την θέση του στρατιωτικού ιατρού, αλλά το 1918, όταν οι Ρώσοι αποχώρησαν από την Τραπεζούντα, υποχρεώθηκε να επιστρέψει και πάλι στο Βατούμ. Εκεί, πρωτοεξέδωσε την εφημερίδα «Ελεύθερος Πόντος», κάτι που επανέλαβε αρκετά αργότερα στη Θεσσαλονίκη, συγκροτώντας μαζί με άλλους (Βασίλειος Ιωαννίδης, Ν. Λεοντίδης κλπ) το Εθνικό Συμβούλιο του Πόντου και παίρνοντας τη θέση του Αντιπροέδρου. Αναφέρει ο ίδιος :

«Όταν εγκαθιδρύσαμε την Πολιτική Οργάνωση της Ανεξαρτησίας του Πόντου, υπήρχε απόλυτη ανάγκη εφημερίδας. Ο «Αργοναύτης» διέκοψε την έκδοσή του προ πολλού. Αγοράσαμε τυπογραφείο και εκδώσαμε την εφημερίδα «Ελεύθερος Πόντος», όργανο των Ποντιακών Οργανώσεων».

Το 1920 τον βρήκε στην Κωνσταντινούπολη να εργάζεται σε διάφορα νοσοκομεία.
Στα πλαίσια του συνεχούς του αγώνα για την ανεξαρτησία του Πόντου, ταξίδεψε από την Κωσνταντινούπολη στην Αθήνα ως επίσημος απεσταλμένος του Εθνικού Συμβουλίου του Πόντου και συναντά τον Ελευθ. Βενιζέλο. Έφυγε με την πικρή γεύση της απογοήτευσης που είχαν τα λόγια του συνομιλητή του: «ο πόθος των Ποντίων δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί».

Δεν έμελε να μείνει για πολύ στην πολυφίλητη Πόλη. Το 1922, με τον ξεριζωμό, παίρνει την οικογένειά του και πηγαίνει στην Θεσσαλονίκη. Ρίχνεται αμέσως στον αγώνα της κοινωνικής προσφοράς, εργαζόμενος στο προσφυγικό νοσοκομείο και συνεραζόμενους με διάφορους φορείς για την παροχή βοήθειας στους χιλιάδες των προσφύγων που ζήτησαν καταφύγιο στη Νύφη του Βορρά μας.

Στις Δημοτικές εκλογές του 1925 βγήκε δημοτικός σύμβουλος, πρώτος σε ψήφους, και στην πρώτη συνεδρίαση εκλέγεται Πρόεδρός του.

Το 1927 ιδρύθηκε στην Αθήνα η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, ένα επιστημονικό σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, από ομάδα Ποντίων διανοουμένων, παραγόντων της δημόσιας ζωής και υπό την αποφσιστική σκέπη και ηγεσία του τελευταίου Μητροπολίτη Τραπεζούντας Χύσανθου Φιλιππίδη (μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος), εμπνευστής της οποίας ήταν ο Θεοφυλάκτου.

Το 1928, ο Πρωθυπουργός Ελευθ. Βενιζέλος πρότεινε στον Λεωνίδα Ιασωνίδη να αναλάβει το Υπουργείο Θράκης, που τότε περιλάμβανε τον Έβρο, τη Ροδόπη, την Ξάνθη, την Καβάλα και τη Δράμα. Ο Ιασωνίδης πρότεινε τον Θεοφυλάκτου, επειδή γνώριζε πολλά για τον προσφυγικό ελληνισμό, και ο Βενιζέλος δέχτηκε.

Εμεινε στον υπουργικό θώκο για δέκα μήνες ( 13/7/1928-7/6/1929), περιμένοντας, αφού έχει εκθέσει γραπτώς τις προτάσεις του στον Πρωθυπουργό για: ανάγκη εκλογής εκπροσώπων των νομών, ενοποίηση των κρατικών εξουσιών, δημόσια εκπαίδευση, πρόνοια και περίθαλψη υπό την τοπική αυτοδιοίκηση, ανάπτυξη παραμεθορίων περιοχών με τη δημιουργία σχολείων, εκκλησιών, νοσοκομείων και συγκοινωνιακών έργων. Ο Βενιζέλος τον απογοητεύει για δεύτερη φορά και όταν η υπομονή του εξαντλείται, υποβάλλει την παραίτησή του, ζητώντας από την κυβέρνηση ή να δώσει αρμοδιότητες στο υπουργείο ή να το κλείσει. Εκείνος δεν επιθυμούσε να είναι αργόμισθος…

Την επόμενη χρονιά έβαλε υποψηφιότητα για Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, χωρίς να ενταχθεί σε κάποιο κόμμα. Τις έχασε.

Το 1933 ίδρυσε την «Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης». Σύμφωνα με τα πρακτικά της, στα τέλη Νοεμβρίου 1936 ο Θεοφυλάκτου κατέθεσε πρόταση να γίνονται στη Λέσχη οργανωμένες διαλέξεις, εν είδη Λαϊκού Πανεπιστημίου. Η άσβεστη πνευματική και μορφωτική της δράση είχε ως αποτέλεσμα να συμπορεύεται η Λέσχη με το πρωτοπόρο, ανήσυχο και προοδευτικό Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης.

Όπως ανέφερε ο Πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης Κώστας Αποστολίδης, σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε προς τιμήν και μνήμην του Θεοφυλάκτου(πενήντα χρόνια από τον θάνατό του) το 2011, «Πρυτάνεις, Αντιπρυτάνεις, εμβληματικές μορφές της επιστήμης, σφυρηλάτησαν μια ισότιμη, δημιουργική σχέση με την Εύξεινο Λέσχη».

Στην κατοχή, ακάματος και με άσβεστη τη φλόγα της καρδιάς του, μετέτρεψε την Εύξεινο Λέσχη σε κέντρο προστασίας των αναξιοπαθούντων Ποντίων, περιέτρεχε στις συνοικίες παρέχοντας ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, βοήθησε με συσσίτια τους πρόσφυγες και τα εγκαταλειμένα παιδιά της Καλαμαριάς, ενισχύοντας το έργο του Ερυθρού Σταυρού.

Στα «Χρονικά του Πόντου», τεύχος Μαϊου-Ιουνίου 1946, από τις εκδόσεις Αργοναύται-Κομνηνοί της Αθήνας υπάρχει το παρακάτω κείμενο:

«Το 1944 είναι η χρονιά των ωδίνων. Είναι το έτος της Εθνικής Αντίστασης της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης και της φιλοτιμότερης ψυχικής ανάτασης, που φτάνει στις κορυφές της αυτοθυσίας. Ο Κισαμπατζάκ επισκέπτεται τον πρόεδρο της Οργάνωσης (Θεοφύλακτο Θεοφυλάκτου) σπίτι του και του θέτει το ερώτημα, αν έκαμε καλά που μπήκε στα τάγματα ασφαλείας, προβάλλοντας το περίστροφο στο μέτωπο του Προέδρου. Ο Θεοφυλάκτου διατήρησε την ολύμπια αταραξία λέγοντάς του πως «δεν βλέπει τίποτε το καλό σε μια αδελφοκτονία».

Τελευταίο το έργο, πρωτοβουλία και εισήγηση, η ίδρυση της Στέγης Απόρου Φοιτητού το 1958, ένα έργο πνοής, βοήθεια στην απόκτηση της Γνώσης.

Συνέγραψε αρκετά έργα, με σπουδαιότερο το βιογραφικό του «Γύρω από την άσβεστη φλόγα».

«Ο πατέρας μου ανήκε στη γενιά που έμαθε να δημιουργεί μόνη της. Δεν μιλούσε πολύ. Όπως μου έλεγε, σε κάθε μετακίνηση κοιτούσε να παίρνουν πάντοτε μαζί τους τα κοσμήματα της μητέρας μου και τα ιατρικά του εργαλεία», αναφέρει σε συνέντευξή της η ενενηντάχρονη κόρη του Άννα Θεοφυλάκτου.

Κι εγώ, ζώντας στους χαλεπούς καιρούς μας, ταράζομαι βαθιά όταν σκέπτομαι: Εμείς, μέσα από τα δικά τους έργα, βλέπουμε ήρωες, άντρες που λείπουν σήμερα. Στα δικά τους μάτια, όλα όσα έκαναν με άσβεστη φλόγα, ήταν απλά το καθήκον τους.

 * Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

 The article expresses the views of the author

iPorta.gr