Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Το τελευταίο βιβλίο της αρθρογράφου “Από ξύλο και Ασήμι” κυκλοφορεί από την Διόπτρα 

Θεοδώρα η Πορφυρογέννητη (980-1056)

η τελευταία αυτοκράτειρα της Μακεδονικής Δυναστείας

Ο λόγος για μια πριγκίπισσα, που ο τίτλος της-πορφυρογέννητη- δηλώνει ότι από τη στιγμή που γεννήθηκε στην Αίθουσα της Πορφύρας (δωμάτιο επενδεδυμένο με πορφυρίτη και ντυμένο με πορφυρά μεταξωτά) διασφαλίστηκε η κληρονομική εξουσία στο θρόνο της Βασιλεύουσας.

Η δυναμική Θεοδώρα, νεότερη από τις κόρες του Κωνσταντίνου Η΄ και αδελφή της Αυτοκράτειρας Ζωής, ανέβηκε στο θρόνο σε μεγάλη ηλικία, έχοντας περάσει πολλά χρόνια στη μονή Πετρίου, εξόριστη από την αδελφή της, επειδή θεωρήθηκε υπεύθυνη για τις συνωμοσίες του Πορουσιανού και του Κωνσταντίνου Διογένη(1029)- και ίσως να ήταν. Ήταν ψηλή, αδύνατη, απότομη και γρήγορη στο λόγο, χαμογελαστή, όχι ιδιαίτερα εύστροφη ή όμορφη, ιδιαίτερα φειδωλή, μας πληροφορεί ο Μιχαήλ Ψελλός.

Σαν Πορφυρογέννητη προοριζόταν να παντρευτεί τον Όττο Γ΄, τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα της Δύσης, αλλά προτιμήθηκε αντ’ αυτής η αδελφή της Ζωή. Γάμος δεν έγινε, επειδή ο Όττο πέθανε, αλλά η Θεοδώρα πληγώθηκε. Όταν αργότερα πέθανε άτεκνος ο θείος της Βασίλειος Β΄Μακεδών και ελλείψει αρσενικών απογόνων από την πλευρά του πατέρα της, ο δρόμος για την εξουσία άνοιξε. Η Θεοδώρα αυτή τη φορά αψήφησε τον πατέρα της, αρνούμενη να παντρευτεί τον άνδρα που της διάλεξε,τον Ρωμανό Αργυρό, ο οποίος έστειλε την γυναίκα του στο μοναστήρι, στοχεύοντας στο θρόνο. Η απάντηση του πατέρα της ήταν να δώσει τον Ρωμανό στην άλλη του κόρη, τη Ζωή, γεγονός που απομόνωσε τη Θεοδώρα από την πολιτική για πολλά χρόνια και χάλασε για πάντα τις σχέσεις των δύο αδελφών.

Τελικά, πήρε την εξουσία στα χέρια της μετά το θάνατο της Ζωής.

Παρά την δυσανασχέτιση του Πατριάρχη Μιχαήλ Α΄Κηρουλάριου, που αδυνατούσε να δεχτεί το γεγονός ότι κυβερνούσε μια γυναίκα την αυτοκρατορία, η Θεοδώρα υπερασπίστηκε δραστικά την ανεξαρτησία της και παρέμεινε ελεύθερη, παραχωρώντας τη διοίκηση του κράτους στον έμπιστό της πρωθυπουργό πρωτοσύγκελο Λέοντα Παρασπόνδυλο, έναν δυσπρόσιτο, ικανό πολιτικό, καθόλου συμπαθή στον Ψελλό που επίσης είχε την άποψη ότι δεν επιτρεπόταν να είναι η εξουσία στα χέρια μιας γυναίκας. Ωστόσο, για την ίδια τη Θεοδώρα ήταν εξαιρετικός, αφού ήταν αργόστροφος και επομένως δεν θα της εναντιονόταν ποτέ, αφήνοντας στην ουσία την εξουσία στα χέρια της.

Η Θεοδώρα, όπως μας φανερώνεται μέσα από τον τρόπο διοίκησής της, είχε πλήρη συναίσθηση της δυναμής της, ο χαρακτήρας της ήταν ισχυρός και κατάφερε να εκμεταλλευτεί τις αδυναμίες του κύκλου της, χωρίς να παραιτηθεί από τα προνόμια της θέσης της ως μέλος της Μακεδονικής Δυναστείας, κυβερνώντας με ανδρική πυγμή- πώς αλλιώς θα αντιστεκόταν στις βουλές των δυνατών ανδρών που την τριγύριζαν;

Όταν ανέβηκε στο θρόνο, ενώ κατά το έθιμο, για να πάρει με το μέρος της τις αρχές και το λαό έπρεπε να κάνει δωρεές, εκείνη αρνήθηκε δικαιολογώντας την απόφασή της- πάντα σύμφωνα με ον Ψελλό-σαν ανανέωση αρχής που ανήκε στη νόμιμη πορφυρογέννητη κληρονόμο, ότι δεν ήταν η πρώτη φορά που κυβερνούσε, αφού συγκυβερνούσε παλιότερα με την αδελφή της Ζωή το 1042.

Κατά την σύντομη διακυβέρνησή της (Ιανουάριος 1055- Αύγουστος 1056) δεν υπήρξε κανένας πόλεμος και η Θεοδώρα με πλήρη διαύγεια πνεύματος και εκπληκτκή ευχέρεια επέβαλλε την τάξη.

Κράτησε το θρόνο μέχρι τον θάνατό της (Αύγουστος 1056) από γαστρεντερολογικό πρόβλημα στέφοντας αυτοκράτορα τον Μιχαήλ ΣΤ΄τον Στρατιωτικό και τερματίζοντας την Μακεδονική Δυναστεία.