Γιάννης Καραχισαρίδης

Η μεταρρύθμιση του ελεγκτικού συστήματος. Το ελεγκτικό σύστημα στη χώρα μας βασίζεται στην εκ των υστέρων τιμωρία. Είναι δομημένο έτσι, ώστε να επεμβαίνει κατόπιν εορτής, όταν η ζημιά έχει γίνει, μόνο και μόνο για να ανακαλύψει ενόχους και να επιβάλει πρόστιμα και ποινικές ευθύνες. Πολύ συχνά το ελεγκτικό σύστημα εμφανίζεται πολλά χρόνια αργότερα για να ελέγξει δεδομένα που προέκυψαν ακόμα και στο απώτατο παρελθόν. Η πρόληψη είναι άγνωστη έννοια. Και δεν υπάρχει καμιά αξιόπιστη δομή που να ελέγχει μια θητεία κατά τη διάρκεια της. Το ελεγκτικό σύστημα εμφανίζεται όταν μια διαχείριση έχει ολοκληρώσει την αποτυχία της. Αυτό έχει κάνει τη δημόσια διοίκηση άτολμη, φοβισμένη και ανίκανη να πάρει πρωτοβουλίες. Η μεταρρύθμιση του ελεγκτικού συστήματος δεν έχει τεθεί ποτέ στο τραπέζι. Μας αρέσει να καταδικάζουμε όσους χρεοκόπησαν δημόσιους φορείς, αλλά αποφεύγουμε να δημιουργήσουμε ένα απλό ελεγκτικό σύστημα που να προλαβαίνει τις χρεοκοπίες πριν αυτές πάρουν διαστάσεις. Και φυσικά δεν μας ενδιαφέρει ένα ελεγκτικό σύστημα που να έχει και συμβουλευτικό χαρακτήρα, για όσους κάνουν διαχειριστικά λάθη όχι από πρόθεση, αλλά από λάθος επιλογές.

Τελικά τι σημαίνει «αντισυστημικός». Κάποιοι αποκάλεσαν τον Μακρόν αντισυστημικό υποψήφιο του συστήματος. Αντισυστημικό γιατί δεν εκπροσωπεί τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις της χώρας του και μέρος του συστήματος γιατί προέρχεται από αυτές. Ο Μελανσόν είπε: «Άρχοντες του πλανήτη έχετε πολλούς λόγους να είστε ανήσυχοι». Και ο Μιχαλολιάκος είπε για την Λεπέν: «Ο εθνικισμός είναι εδώ, ενάντια στη τυραννία του χρήματος». Οι πάντες τα βάζουν με το σύστημα και με το κατεστημένο. Τελικά ποιο ακριβώς είναι το σύστημα που όλοι αρέσκονται να καταπολεμούν; Στον 20ο αιώνα τα πράγματα ήταν πιο απλά. Υπήρχαν εκείνοι που εναντιώθηκαν στο καπιταλιστικό σύστημα και προσπάθησαν να το αντικαταστήσουν με το σοσιαλιστικό. Τώρα όμως που ο σοσιαλισμός βγήκε από το κάδρο, μας αρκεί να είμαστε γενικά και αόριστα αντισυστημικοί. Μας αρκεί να το παίζουμε Ρομπέν των Δασών, για να φοράμε το παράσημο της αντίστασης. Το τι πολεμάμε όμως και το τι θέλουμε να πετύχουμε συνήθως μένει κρυμμένο στο σκοτάδι. Και βέβαια δε πρέπει να ξεχνάμε ότι όλοι οι αντισυστημικοί τρέφονται από το σύστημα της ελεύθερης οικονομίας και όλοι μπορούν και μιλούν επειδή η δημοκρατία το επιτρέπει

Το ευρωομόλογο εύκολα ξεχάστηκε. Πριν λίγα χρόνια όλοι οι αντισυστημικοί μιλούσαν για το ευρωομόλογο, επιμένοντας ότι θα ήταν ο πιο δίκαιος τρόπος για να σωθούν τα ευρωπαϊκά κράτη από τον κίνδυνο της χρεοκοπίας. Η Ευρώπη όμως εδώ και καιρό προσπέρασε την πρόχειρη και λαϊκίστικη ιδέα του ευρωομόλογου. Βρήκε πολύ καλύτερες και πιο αποτελεσματικές λύσεις. Δημιούργησε τον ESM που δίνει τζάμπα δάνεια σε όσους τα έχουν ανάγκη. Υποστηρικτικά σ’ αυτή τη πρωτοβουλία, υποτίμησε το ευρώ βελτιώνοντας τον ανταγωνισμό και η Κεντρική Τράπεζα στα πλαίσια της ποσοτικής χαλάρωσης, πρόσφερε χρήμα και ρευστότητα με αντάλλαγμα κρατικά ομόλογα. Οπότε ας μας πει κάποιος, που κάποτε φώναζε, σε τι ακριβώς είναι χρήσιμο σήμερα το ευρωομόλογο. Ας μας πει κάποιος, που κάποτε φώναζε, αν η Ευρώπη έλυσε το πρόβλημα ή όχι. Ακόμα και ο σοσιαλιστής Σουλτς, που παλιά μιλούσε για το ευρωομόλογο, εγκατέλειψε την ιδέα. Είπε ότι τα εκατοντάδες εκατομμύρια που διαχειρίζεται ο ESM φτάνουν και περισσεύουν για να λύσουν τα οικονομικά προβλήματα των χωρών που βρίσκονται σε κρίση.

Οι δανειστές δεν είναι αυτό που νομίζουμε. Μια λιτή δήλωση της γερμανικής κυβέρνησης είναι αρκετή για να καταλάβουμε τι μας συμβαίνει: «Η άποψή μας είναι ότι για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, δύο πράγματα χρειάζονται. Ένας βιώσιμος προϋπολογισμός και η ανάγκη για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Αυτή ήταν πάντα η άποψη μας και υπήρξε η βάση των πολιτικών μας απέναντι στην Ελλάδα». Μετάφραση: Βιώσιμος προϋπολογισμός σημαίνει να είναι είτε ισοσκελισμένος, είτε ελλειμματικός, με την προϋπόθεση να τον χρηματοδοτούν οι αγορές. Και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σημαίνει μια εύρυθμη λειτουργία του κράτους που να μην εμποδίζει αναπτυξιακές πρωτοβουλίες. Αλήθεια ποιος δε καταλαβαίνει; Ή καλύτερα ποιος διαφωνεί; Στο χέρι μας ήταν να πετύχουμε αυτούς τους δύο στόχους. Αλλά αντίθετα όλες οι μνημονιακές κυβερνήσεις πέτυχαν πολύ λίγα. Γι’ αυτό σερνόμαστε ακόμα στη κρίση, στη λιτότητα και στην ανημποριά.

Αυτοί που επιδιώκουν μεγάλα κρατικά πλεονάσματα. Ένας τρόπος υπάρχει για να αποκτηθούν κρατικά πλεονάσματα. Το κράτος να εισπράξει περισσότερα από φόρους, απ’ όσα θα ξοδέψει σε δαπάνες. Σε συνθήκες ανάπτυξης, αυτό μπορεί να γίνει εύκολα, γιατί η αύξηση του κύκλου εργασιών προσθέτει έσοδα. Σε συνθήκες όμως ύφεσης, αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη μετακίνηση των αποθεμάτων των πολιτών προς το κράτος, μέσω υπερφορολόγησης. Η κυβέρνηση της αριστεράς διαμαρτύρονταν γιατί οι δανειστές ζητούσαν πλεονάσματα 3%, αλλά η ίδια πέτυχε πλεονάσματα 4,5%. Το θέμα είναι απλό. Η αριστερά πολύ θα ήθελε να πετύχει πολύ μεγαλύτερα πλεονάσματα. Γιατί εκ προοιμίου θεωρεί ότι το κράτος είναι το κέντρο της κοινωνίας και της οικονομίας. Ότι το κράτος οφείλει να συγκεντρώνει, αν είναι δυνατό όλους τους πόρους και μετά να τους μοιράζει στους πολίτες κατά βούληση. Κι αυτό που λέει για «δίκαιη ανάπτυξη» μεταφράζεται: «δουλέψτε εσείς, αλλά τα κέρδη να τα δώσετε στο κράτος, το οποίο με σοφία θα τα αναδιανείμει». Τα μεγάλα, ακόμα και τα θηριώδη, κρατικά πλεονάσματα είναι ο στόχος και η επιδίωξη μιας αριστερής κυβέρνησης κι όλα τα άλλα είναι κουβέντα να γίνεται.

Λύσεις που απέτυχαν δε μπορούν να προτείνονται ως λύσεις. Οι παλιότεροι θυμούνται τον ΟΑΕ, τον Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων, που ιδρύθηκε το 1983, με σκοπό την ανασυγκρότηση υπερχρεωμένων βιομηχανικών και εμπορικών επιχειρήσεων. Μια πλήρως αποτυχημένη πρωτοβουλία, που εγκαταλείφθηκε το 1990 και χρέωσε το κράτος πολλά δις. Τώρα εμφανίζεται πάλι το ΠΑΣΟΚ και προτείνει την ίδια χρεοκοπημένη ιδέα. Να φτιαχτεί δηλαδή ταμείο ανασυγκρότησης επιχειρήσεων. Προσπαθώντας να βρει μια σοσιαλιστική ταυτότητα ξεπέφτει πάλι σε μεθόδους παρασιτικού κρατικοδίαιτου καπιταλισμού.

Η αγαπημένη μας καμένη γη. Κάποτε ήρθε το ΠΑΣΟΚ για να μας σώσει από την επάρατη δεξιά. Μετά ήρθε ο Καραμανλής για να μας σώσει απ’ το διεφθαρμένο ΠΑΣΟΚ. Μετά ήρθε ο Παπανδρέου για να μας σώσει από τον Καραμανλή που μας χρεοκόπησε. Στα γρήγορα ήρθε ο Σαμαράς για να μας σώσει από την ανικανότητα του Παπανδρέου. Κι αμέσως μετά ο ΣΥΡΙΖΑ για να σκίσει τα μνημόνια, που μας φόρτωσαν οι προηγούμενοι. Αλήθεια πότε θα τελειώσει αυτό το γαϊτανάκι; Πότε θα εμφανιστεί κάποιος που θα ζητήσει να τον κρίνουμε για τις πράξεις του κι όχι για την καμένη γη που παρέλαβε; Πότε θα ξεμπερδέψουμε με τους ενόχους του παρελθόντος και θα μιλήσουμε για το παρόν και το μέλλον;

Ξύλινος λόγος. Ας ξεκινήσουμε με ένα κουίζ. Ποιος είπε τη παρακάτω φράση: «Το νέο μοντέλο περιφερειακής ανάπτυξης θα στηριχτεί στην ευρύτερη στρατηγική προώθησης της επιχειρηματικότητας, στην εξωστρέφεια και στη καινοτομία, με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας». Η απάντηση είναι εύκολη. Όλοι! Μάλιστα, όλοι! Όλοι έχουν πει κατά καιρούς αυτά τα θεσπέσια λόγια. Η συγκεκριμένη διατύπωση ανήκει στη Δούρου. Στα πλαίσια της δημιουργίας ενός νέου οργανισμού, του Περιφερειακού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας. Το οποίο δήθεν καλείται να υλοποιήσει όλα αυτά που προαναγγέλλει η ομιλήτρια. Τελικά τι είναι ξύλινος λόγος; Η ελκυστική και περισπούδαστη διατύπωση μιας συνεχώς επαναλαμβανόμενης εξαγγελίας που ποτέ δεν υλοποιείται. Κι όπως όλοι ξέρουμε ο ξύλινος λόγος αφθονεί στα μέρη μας.

Λύση της απελπισίας. Οι ξένοι έχουν απελπιστεί μαζί μας. Με την ανικανότητα μας να αναδιαρθρώσουμε το κράτος. Έτσι δύο ερευνητές του Ινστιτούτου Max Planck της Χαϊδελβέργης πρότειναν τη πρόσληψη 500-1000 στελεχών σε θέσεις κλειδιά απ’ ευθείας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Κάποιος όμως θα πρέπει να εξηγήσει στους δύο καλοπροαίρετους ερευνητές ότι τα στελέχη αυτά, σε 3-4 μήνες θα αποσυρθούν οικειοθελώς. Γιατί το «ελληνικό δαιμόνιο» θα τους στείλει αδιάβαστους πριν αλέκτωρ λαλήσει τρις.

Η προδοσία των αριθμών. Οι αριθμοί εφευρέθηκαν από τους ανθρώπους για να προσδίδουν ακρίβεια στους υπολογισμούς τους. Πολλοί άνθρωποι όμως, ειδικά αυτοί που κατοικούν στα νότια της Βαλκανικής Χερσονήσου, χρησιμοποιούν τους αριθμούς για να διατυπώνουν ανακρίβειες. Η κυβέρνηση λέει ότι ο ΕΦΚΑ έχει πλεόνασμα και η αντιπολίτευση ισχυρίζεται ότι έχει μεγάλο έλλειμμα. Και οι δύο παραθέτουν αριθμούς. Επειδή οι αριθμοί διαθέτουν το χάρισμα της ακρίβειας, θεωρούν ότι θα πείσουν για τα συμπεράσματα τους. Οι αριθμοί όμως εύκολα χάνουν αυτό το χάρισμα όταν οι άνθρωποι τους κακομεταχειρίζονται.

Αν θέλουμε να μείνουν όλα όπως είναι, τότε πρέπει όλα να αλλάξουν. Η φράση ανήκει στον Τζουζέππε Τομάζι. Ο Τζουζέππε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα την περιέλαβε στο περίφημο βιβλίο του «Ο γατόπαρδος», που στη συνέχεια έγινε ταινία από τον Βισκόντι. Με τη παλιά λογική αυτή η φράση του Τομάζι αυτοαναιρείται, δεν έχει νόημα. Γιατί πώς είναι δυνατό αν τα αλλάξουμε όλα, όλα να μείνουν όπως είναι. Η παραδοσιακή λογική δε μπορεί να διαχειριστεί έναν τέτοιο συλλογισμό. Δεν μπορεί να τον καταλάβει. Αλλά όπως ο κόσμος εξελίσσεται, έτσι κι η λογική έμαθε να καινοτομεί και να ανακαλύπτει καινούρια μονοπάτια. Και με το πέρασμα του χρόνου η λογική έμαθε να διαχειρίζεται όλο και καλύτερα τους γρίφους των αντιφάσεων. Ο Τομάζι λοιπόν υπονοεί ότι αν μια κατάσταση είναι ευνοϊκή για τους ανθρώπους, για να τη διατηρήσουν, θα πρέπει να εμποδίσουν τη παρακμή της. Και την παρακμή την εμποδίζεις μόνο όταν αλλάζεις, όταν προσαρμόζεσαι στο μέλλον. Αλλάζοντας λοιπόν μπορείς να διατηρήσεις τα πλεονεκτήματα και μ’ αυτή την έννοια να μείνουν όλα όπως είναι. Αλλιώς θα παρακμάσουν και θα χαθούν οριστικά στο παρελθόν.

ΥΓ. Στην αρχή της σχολικής χρονιάς, στο Κολλέγιο Αθηνών, έδιναν το τετράδιο σημειώσεων και μελέτης. Στο οπισθόφυλλο είχε ένα σχόλιο: «Αυτή η επιστολή είναι πιο μακροσκελής απ’ ό,τι έπρεπε, γιατί δεν είχα το χρόνο να την κάνω συντομότερη».

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr