Βαγγέλης Παυλίδης

Για την υγεία σας, προτείνεται επίσκεψη στο blog του 

Κάθε πρωί που κίναγα για το σχολείο -κοντό παντελόνι, μπλε ποδιά, άσπρος κολλαρισμένος γιακάς, παρακαλώ- μαζί με τα μολύβια και τα τετράδια στη δερμάτινη σάκα υπήρχε κι ένα “πανίνο”. Δυο βουτυρωμένες φέτες ψωμί κι ανάμεσα τους τυρί ή καμιά φορά και μορταντέλλα. Φτιαγμένο από τα χέρια της μητέρας, καλοτυλιγμένο σε λαδόκολλα μια και χαρτοπετσέτες δεν υπήρχαν τότε, έτοιμο να φαγωθεί στο δεύτερο διάλειμμα μαζί με το γάλα σκόνη με κακάο που μας έδιναν, ευγενική προσφορά του Ερυθρού Σταυρού ή της UNRRA. Ούτε γαριδάκια, τότε, ούτε πατατάκια, ούτε τίποτα από τα τόσα -ακια που καταβροχθίζουν μετά βουλιμίας τα σημερινά Ελληνόπουλα, να μην αβασκαθούνε!

Προς γνώσιν των νεότερων που δε μιλούν πια Ροδίτικα αλλά μαθαίνουν “Αθηναίϊκα” από την τηλεόραση και μια και ο Αγγλοσαξωνικός πολιτισμός έχει κυριαρχήσει παντού, το πανίνο (Ιταλικό) δεν ήταν τίποτ’ άλλο από αυτό που σήμερα λέμε στην καθομιλουμένη σάντουιτς (Εγγλέζικο). Και μια και θυμήθηκα τα παιδικά μου πανίνα να τώρα ευκαιρία να πούμε μια ιστορία.

Ένα μουντό Λονδρέζικο πρωινό μια λαμπρή παρέα από διασημότητες της πολιτικής και της αριστοκρατίας ήταν μαζεμένη γύρω από ένα στρογγυλό, πράσινο τραπέζι στο αριστοκρατικό και αποκλειστικό Beef Steak Club. Το παιχνίδι της τράπουλας είχε αρχίσει από την προηγούμενη και τώρα, σχεδόν 24 ώρες αργότερα, ήταν στο φόρτε του. Με τη βοήθεια των κεριών στ’ ασημένια κηροπήγια, το γκρίζο φως που έμπαινε απο τα παράθυρα πάσχιζε να διαπεράσει τον καπνό από τις μακρυές πήλινες πίπες.

Ο John Montagu, 4ος Κόμης του Σάντουιτς, PC, FRS, και Πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου, σκούπιζε τον ιδρώτα του μ’ ένα τεράστιο μαντήλι. Μανιώδης χαρτοπαίκτης δεν είχε σηκωθεί από την καρέκλα από τότε που άρχισε το παιχνίδι. Είχε χάσει πολλά και τώρα συνέχιζε να παίζει με δανεικά. Ήταν κουρασμένος και πάνω απ’ όλα πεινασμένος, μα πάρα πολύ πεινασμένος.

Χωρίς να σηκώσει τα μάτια από τα χαρτιά έκανε νόημα με το χέρι και ψιθύρισε κάτι στ’ αυτί του υπηρέτη με τι λιβρέα που, σαν από μαγεία, εμφανίστηκε δίπλα του. Λίγο αργότερα ο υπηρέτης επέστρεψε μ’ έναν ασημένιο δίσκο. Πάνω του, σ’ ένα επίσης ασημένιο πιάτο, ήταν μια φέτα παστό βοδινό, ανάμεσα σε δυο λεπτές φέτες τοστ. Ο Τζον Μόνταγκιου, 4ος Κόμης του Sandwich, PC, FRS συνέχισε τώρα να παίζει με το ένα χέρι ενώ με το άλλο μασούλαγε, επί τέλους, το κολατσιό του. Δεν πέρασε πολύ ώρα, όταν κάποιος άλλος από τους παίκτες κάλεσε έναν υπηρέτη και διακριτικά ζήτησε “Ένα τέτοιο, σαν εκείνο του Σάντουιτς”, για ν’ ακολουθήσουν σύντομα κι άλλοι: The same as Sandwich! Το σάντουιτς με τη σημερινή του μορφή είχε γεννηθεί! Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, 6 Αυγούστου του 1762.

Είναι βέβαιο πως ο Τζών Μόνταγκιου, 4ος Κόμης του Sandwich κλπ. κλπ. δεν εφεύρε το σάντουιτς, είναι όμως βέβαιο πως αυτός το διέδωσε στη Δύση. Λένε πως την ιδέα την πήρε στη διάρκεια των πολλών ταξειδιών του στην Ελλάδα και την Ανατολική Μεσόγειο. Εκεί, η συνήθεια κάποιου φαγητού τυλιγμένου, τοποθετημένου επάνω ή ανάμεσα σε ψωμί είναι κοινή και πανάρχαια συνήθεια. Θα αναφέρω μόνο πως 131 χρόνια αργότερα, στις 4 Σεπτέμβρη 1971, οι New York Times θα γράψουν μεταξύ άλλων:

“Ο Γύρος, ένα Ελληνικό Σάντουιτς που πουλάει όσο και το Hot Dog.

Ενα σάντουιτς που όπως πιστεύεται δημιουργήθηκε πριν 2000 χρόνια έχει καταχτήσει τους λάτρεις του γρήγορου φαγητού στο Μανχάτταν. Πρόκειται για τον Ελληνικό “γύρο” που αποτελείται απο αρνί, ντομάτα και κρεμμύδι φωλιασμένα σε μαλακό ψωμί που λέγεται πίτα…”

Αυτά τα λίγα για να γνωρίσουμε την ιστορία του σάντουιτς (πώς να λέγεται άραγε ελληνικά ;), ενός εδέσματος που μονο η έλλειψη φαντασίας μπορεί να περιορίσει τις παραλλαγές του.

August 6, 1762. London, the “Beef Steak Club”. John Montagu, 4th Earl of Sandwich, PC, FRS, First Lord of the Admiralty, asks for a slice of roast beef between two slices of bread. The sandwich in its present form is invented and spreads in the West. However, the prctice of placing some sort of food on top or between some bread is ancient, practiced in the Eastern Mediterranean is very ancient.

On 4 September 1971, the New York Times carried an article with the title “Gyros, a Greek sandwich that sells as much as hot dogs”. “A sandwich which was invented 2000 years ago has conquered fast food lovers in Manhattan…”, it went on to say.