Μαρία Καρχιλάκη

Τούρκοι αστυνομικοί κατά τη διάρκεια διαδήλωσης Κούρδων στην Κωνσταντινούπολη – Πηγή: REUTERS/Murad Sezer

Οι ξέγνοιαστες μέρες της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας, καιρό τώρα, αποτελούν παρελθόν: Μόνο τους τελευταίους πέντε μήνες, δύο τρομοκρατικές επιθέσεις στην Πόλη και τρεις στην πρωτεύουσα της Τουρκίας έχουν στοιχίσει τη ζωή σε δεκάδες, στέλνοντας, ταυτοχρόνως, μήνυμα ότι ουδείς μπορεί, πλέον, να αισθάνεται ασφαλής στη χώρα.

Στην Κωνσταντινούπολη, της προχθεσινής επίθεσης του τζιχαντιστή καμικάζι στην Ιστικλάλ στο Μπέγιογλου -κάτι σα να λέμε στη δική μας Ερμού- είχε προηγηθεί εκείνη, στις αρχές του έτους, στο Σουλτάν Αχμέτ κοντά στην Αγιά Σοφιά, επίσης με τη σφραγίδα του ISIS και θύματα ξένους τουρίστες.
Στην Άγκυρα, η κουρδική ένοπλη οργάνωση «Γεράκια για την Απελευθέρωση του Κουρδιστάν» (ΤΑΚ) ανέλαβε την ευθύνη για τις πολύνεκρες επιθέσεις, στις 13 Μαρτίου 2016 και 17 Φεβρουαρίου 2016, στο κέντρο της πρωτεύουσας, ενώ για τη διπλή φονική έκρηξη έξω από το μεγαλύτερο σιδηροδρομικό σταθμό, στις 10 Οκτωβρίου 2015, η τουρκική κυβέρνηση είχε υποδείξει τον ISIS.

Τι συμβαίνει στην Τουρκία;

Πρακτικά, στην Τουρκία βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη, αυτή τη στιγμή, δύο πόλεμοι: Με επίκεντρο τις περιοχές των Κούρδων στα νοτιο-ανατολικά, ο ένας – εισαγόμενος από τη Συρία, με τη βούλα του ISIS, ο άλλος.

O πόλεμος με τους Κούρδους

Μέχρι τον περασμένο Ιούλιο και για δυόμισυ χρόνια, η Άγκυρα και το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) είχαν εκεχειρία. Η κατάρρευσή της, έκτοτε, σηματοδότησε την επιστροφή στις μέρες της αδυσώπητης βίας προηγούμενων δεκαετιών.

Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Κούρδων στη νοτιο-ανατολική Τουρκία ξεκίνησαν λίγο μετά την ιστορική νίκη, στις εκλογές του Ιουνίου 2016, του φιλοκουρδικού κόμματος του Σελαχετίν Ντεμιρτάς (HDP) -νίκη, η οποία στέρησε την απόλυτη πλειοψηφία στην παράταξη του Ερντογάν. Είχε προηγηθεί η επικράτηση των Κούρδων της Συρίας επί του ISIS στο Κομπάνι, που δημιούργησε ανησυχίες στην Τουρκία για συριακό Κουρδιστάν -στο πρότυπο του ιρακινού- στα νότια σύνορα της. Το ίδιο διάστημα, επίσης, η τουρκική αεροπορία άρχισε να βομβαρδίζει βάσεις του PKK -το οποίο συνδέεται με τους ομοεθνείς του μαχητές της Συρίας- στα βουνά της Καντίλ στη μεθόριο με το Ιράκ.

H νεολαία του PKK (YDG-H), με ορμητήριο το Ντιγιάρμπακιρ, πέρασε στην αντεπίθεση στοχοποιώντας τις δυνάμεις ασφαλείας, τοποθετώντας οδοφράγματα και ανοίγοντας ορύγματα. H απάντηση ήταν άμεση και περιελάμβανε απαγόρευση της κυκλοφορίας κι ακόμη περισσότερη καταστολή και βία. Μέρα με τη μέρα οι συγκρούσεις κλιμακώνονταν, περιοχές ερειπώνονταν, δεκάδες έχαναν τη ζωή τους, χιλιάδες γίνονταν εσωτερικοί πρόσφυγες.
Σήμερα, οκτώ μήνες μετά, ‘κερδισμένες’ εμφανίζονται η ριζοσπαστικοποίηση και οι ακραίες, εντός PKK, φωνές, όπως δείχνει η επιστροφή στη δράση των ‘Γερακιών’. Με άλλα λόγια, όπως τονίζει o καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Bahçeşehir της Κωνσταντινούπολης, Cengiz Aktar:

Cengiz AktarΝτιγιάρμπακιρ – Πηγή:REUTERS/Sertac Kayar

Ο πόλεμος με τον ISIS

Οι βομβαρδισμοί κατά του PKK στα βουνά της Καντίλ στο ιρακινό Κουρδιστάν, δεν ήταν οι μόνοι που ξεκίνησε το περασμένο καλοκαίρι η τουρκική πολεμική αεροπορία. Τα βομβαρδιστικά της άρχισαν να σφυροκοπούν, τότε, και τους τζιχαντιστές του ISIS στη Συρία. Κοντολογίς, οι πολεμικές εκείνες επιχειρήσεις διεξάγοντο ταυτοχρόνως σε δύο μέτωπα και ακολούθησαν την κήρυξη από τον Ερντογάν πολέμου κατά της τρομοκρατίας, στις 24 Ιουλίου 2015.

Σε αντίθεση, όμως, με τους Κούρδους και την -επ’ ‘απειλή’ δημιουργίας κουρδικού κρατικού μορφώματος στα σύνορα με τη Συρία- προσχηματική ένταξή τους στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, η περίπτωση του ISIS είναι διαφορετική. Παρότι στοιχεία που έχουν κατά καιρούς δει το φως της δημοσιότητας ‘δείχνουν’ -για κάποιο διάστημα τουλάχιστον- υπόγειες σχέσεις της Τουρκίας με τους τζιχαντιστές, τα πράγματα φαίνεται πως άλλαξαν όταν άρχισε να χάνεται ο έλεγχος επί του ISIS.

Η περιοχή της Σανλιούρφα στη μεθόριο με τη Συρία είχε αποδεδειγμένα μετατραπεί σε βάση των τζιχαντιστών εντός Τουρκίας, οι οποίοι σύμφωνα με έρευνα των Speckhard & Yayla (2015) είχαν διεισδύσει στους πολυπληθείς προσφυγικούς καταυλισμούς με κύριο στόχο να προσηλυτίσουν και να φέρουν ‘νέο αίμα’ στην οργάνωση· αποκαλυπτικά ρεπορτάζ τουρκικών και διεθνών ΜΜΕ έδειξαν ότι ο ISIS αλώνιζε σε ολόκληρη την περιοχή, δολοφονούσε σύρους ακτιβιστές ενώ είχε στήσει κύκλωμα απαγωγής γυναικών Γιεζίντι τις οποίες στις συνέχεια προωθούσε ως ‘σκλάβες του σεξ’ στα εδάφη του στη Συρία.

Λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη των βομβαρδισμών εναντίον του, ο ISIS δημοσιοποίησε βίντεο στο οποίο αναφέρετο στον Ερντογάν ως «ο Σατανάς ο οποίος ξεπούλησε τη χώρα» και καλούσε τους πολίτες να «εξεγερθούν[…]και να κατακτήσουν την Κωνσταντινούπολη και την Τουρκία από τους συνεργάτες των Δυτικών».

Οκτώ μήνες, τώρα, και αυτός ο πόλεμος καλά κρατεί· και σαν να μην είναι αρκετά αυτά, μεγάλη ανησυχία προκαλούν τα συμπεράσματα δύο σφυγμομετρήσεων της κοινής γνώμης στην Τουρκία για το πως βλέπουν οι πολίτες τον ISIS. Αυτή του κέντρου Pew (Νοέμβριος 2015) δείχνει ότι το 8% -δηλαδή 6.000.000 σε σύνολο 80.000.000- έχει θετική άποψη για τον ISIS· εκείνη του τουρκικού πανεπιστημίου Kadir Has (Ιανουάριος 2016) δείχνει ότι λιγότεροι Τούρκοι, σε σχέση με πέρισυ, θεωρούν τον ISIS τρομοκρατική οργάνωση, όπως επίσης λιγότεροι, πλέον, εκτιμούν ότι συνιστά απειλή για τη χώρα τους.