Συνεχίζουμε να ακολουθούμε το ενδιαφέρον ταξίδι του Ουίλλιαμ Λήκ στην Ήπειρο, τα χρόνια που διαφεντεύει ο Αλή Πασάς.

Ο παρατηρητικός Λήκ καταγράφει τις φορεσιές των ανθρώπων της αυλής του Αλή και των γιών του. Όλοι φορούν αρβανίτικα ρούχα: καμιζόλα με χρυσό γαϊτάνι και φουστανέλλα με δίπλες που πέφτει πάνω στο μπενοβράκι, όπως ο χιτώνας των ρωμαϊκών αγαλμάτων. Του Λήκ του φαίνονται όμορφα αυτά τα ρούχα, όταν είναι καθαρά- δηλαδή σπάνια. Οι στρατιώτες τα φορούν λερωμένα μέχρι να λοιώσουν πάνω τους. Τη φουστανέλλα τη χρησιμοποιούσαν όλοι για μαντήλι, προσόψι και πατσαβούρι. Μερικές φορές την έβγαζαν και την άπλωναν πάνω από φωτιά με τρόπο που οι ψείρες, ζαλισμένες από τον καπνό, έπεφταν στις φλόγες. Από τα «κράκ» που άκουγαν καταλάβαιναν πόσες καίγονταν…

Ακόμη και ο ίδιος ο Αλή είναι τόσο εξοικειωμένος με τη βρομιά που δεν ένοιωθε καμμία ενόχληση όταν τον πλησίαζαν για να μιλήσουν μαζί του και να του φιλήσουν το χέρι. Παροιμοιώδης φαίνεται ότι ήταν και η βρωμιά του γιού του Μουχτάρ, όπως μας λέει ο Γ. Οικονόμος( σύγχρονος του Αλή): «Δια τον Μουχτάρ Πασά, αηδία να εκταθεί τις, διότι η φύσις τον εδημιούργησε μόνον δια να θησαυρίζει, να ασελγεί και να ζει ως κατάδικος εις μίαν άκραν χαμέρπειαν, αξύριστος μήνας ολόκληρους, με μυριάδας εν τω αγρίω πώγωνί του κοράσια αλβανικά(=ψείρες)».

Ο Αλή πασάς, μας πληροφορεί ο Λήκ, αντιπαθούσε όλους τους Φράγκους. Όποτε είχε να κάνει κάποια δουλειά μαζί τους ήταν σφιχτοχέρης, έταζε γερή πληρωμή, αλλά δεν κρατούσε τη συμφωνία. Πρόσφερε, όμως, ανάλογα με τα κέφια του ρεγάλα, ακριβές φορεσιές και γρόσια όταν αποτελείωναν μια ειδική παραγγελία του. Αν ήταν ανύπαντροι φρόντιζε να τους παντρέψει και κρατούσε τις γυναίκες τους ομήρους, σε κάθε περίπτωση που υποψιαζόταν ότι μπορεί να τον εγκατέλειπαν. Οι μοναδικοί ξένοι που πλούτιζαν ήταν οι προμηθευτές του σεραγιού.

Εδώ πρέπει να πούμε ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι που κατέληγαν στην Αυλή του Αλή ήταν τυχωδιώκτες, φυγάδες, απατεώνες, λιποτάχτες κλπ, πράγμα που δικαιολογεί την καχυποψία του. Πολλοί από αυτούς δεν δίσταζαν να εξισλαμισθούν για να εξασφαλίσουν ισοτιμία με τους Μουσουλμάνους.

Πολύ σημαντικά είναι τα συμπεράσματα του Λήκ για τους Αρβανίτες που τους μελέτησε πολύ καιρό.

«Πασχίζουν να σιγουρέψουν την εύνοια του αφεντικού τους και είναι αφοσιωμένοι όσο καλοπληρώνονται. Είναι γενικά φτωχότεροι από τους Τούρκους, πιο μετρημένοι στις αξιώσεις, πιο υπομονετικοί και καρτερικοί, πιο συνηθισμένοι στις κακουχίες από τα παιδικά τους χρόνια, μα το ίδιο λιμασμένοι για γρόσια.
Ο Αρβανίτης πολεμιστής ή ρίχνεται στο πλιάτσικο ή τρώει ψωμί και κρεμμύδι για να μην ξοδέψει ούτε έναν παρά. Το όνειρό του είναι να γυρίσει στο χωριό με παραφουσκωμένο ζουνάρι. Είναι πανούργος και μεγάλος κόλακας. Η αρβανίτικη πολεμική τέχνη είναι να παραμονεύουν πίσω από τα δέντρα και να τραβούν από μακριά καμμιά τουφεκιά, αδιαφορώντας για τα σχέδια των αρχηγών, που ήθελαν να τελειώνουν γρήγορα, για να μην ανεβαίνει το κόστος. Νικητής θα είναι πάντα αυτός που έχει τα περισσότερα γρόσια, γιατί ο αρβανίτης στρατιώτης πολεμά για όποιον τον πληρώνει και δεν διστάζει να τον εγκαταλείψει αν βρεθεί άλλος που θα του δώσει περισσότερα».

Δεν δίσταζε ακόμη και κατά τη διάρκεια μιας μάχης να εγκαταλείψει τη θέση του, ή να παραμείνει αδρανής, για να πάρει περισσότερα. Είναι γεγονός ότι η κατάληψη του κάστρου της Κορώνης( 28 Φεβρουαρίου 1823) ναυάγησε γιατί, ενώ 50 άνδρες είχαν σκαρφαλώσει στα τείχη, ο Θεοδωράκης Γρίβας αξίωσε ξαφνικά 110.000 γρόσια για να βοηθήσει με τους δικούς του. Τού το εγγυήθηκαν, αλλά εκείνος τα ήθελε εκείνη την ίδια νύχτα. Το άδοξο και τραγικό αποτέλεσμα ήταν να σφαχτούν άγρια από τους Τούρκους οι 50 τολμηροί άνδρες και το κάστρο να μείνει στα χέρια των Τούρκων.

Δήμητρα Παπαναστασοπούλου