Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Ένα άρθρο του 2011 που είδα αυτές τις ημέρες αναφερόταν στον «μυστηριώδη θάνατο» της διάσημης Αγγλίδας συγγραφέως των 18ου και 19ου αιώνων (1775-1817), γεγονός που δείχνει το συνεχόμενο ενδιαφέρον για την συγγραφέα και τη ζωή της, σχεδόν διακόσια χρόνια μετά τον θάνατό της.

Η μέχρι πρότινος βιβλιογραφία απέδιδε τον θάνατο σε καρκίνο, λευχαιμία, φυματίωση, συστεμική βασκιουλιτιδα, στην ασθένεια Άντισον ή σε κάποιες αυτοάνοσες παθήσεις, καθώς πιστευόταν ότι η Τζέην είχε μια πολύ καλή υγεία μέχρι τα σαράντα της χρόνια (πέθανε στα 41). Ένα γράμμα του αδελφού της στα 1816 που παραδέχεται την κατάπτωση της υγείας της, προφανώς ελήφθη ως προάγγελος της ασθένειας που την οδήγησε στο θάνατο, ενώ η αδελφή της Κασσάνδρα κατέστρεψε πολλές επιστολές της Τζαίην, οι οποίες αναφέρονταν σε συμπτώματα ασθενείας της.

Η συγγραφέας Λίντσεη Άσφορντ, η οποία μετακόμισε στα τέλη της δεκαετίας του 2000 στο χωριό Τσάουτον, όπου έμενε τα τελευταία χρόνια της ζωής της η Τζέην Ώστιν, για να γράψει ένα μυθιστόρημα, δεν παρέλειψε να ασχοληθεί και με τη μελέτη της αλληλογραφίας της Ώστιν (το σπίτι της είναι σήμερα μουσείο).

Η Άσφορντ μίλησε στην εφημερίδα Γκάρντιαν για τις επιστολές που μελέτησε και για την πιθανότητα να δολοφονήθηκε η Ώστεν με αρσενικό, στηριζόμενη σε εργαστηριακές μελέτες που είχαν γίνει νωρίτερα τον 20ό αιώνα(1948) και έδειξαν ίχνη αρσενικού στα μαλλιά της.
Είναι γνωστό ότι εκείνη την εποχή χρησιμοποιούσαν το αρσενικό σε μια μεγάλη γκάμα ασθενειών, ανάμεσά τους οι ρευματισμοί και η σύφιλη, αλλά και για την «εύκολη» δηλητηρίαση, εφόσον δεν είχαν ανακαλυφθεί ακόμη οι μέθοδοι ανίχνευσης του αρσενικού στο ανθρώπινο σώμα.

Η καθηγήτρια Τζάνετ Τόντ, επιμελήτρια των εκδόσεων του Κέμπριτζ για την Τζέην Ώστιν, ωστόσο, δεν φαίνεται να συμφωνεί: «Αμφιβάλλω εαν δηλητηριάστηκε εσκεμμένα, το θεωρώ απίθανο, αλλά η πιθανότητα να της δόθηκε αρσενικό για ρευματισμούς είναι μεγάλη».
Κι εγώ συμπληρώνω ότι, ακόμη και σ’ αυτή την περίπτωση, ο βαθμός περιεκτικότητας σε αρσενικό στα φάρμακα για τους ρευματισμούς θα πρέπει να ήταν ελάχιστη, αφού γνωρίζουμε ότι η κατάπτωση της υγείας της Ώστιν κράτησε αρκετούς μήνες, ενώ ο θάνατος που προέρχεται από αρσενικό- με μία και μόνη δόση- είναι θέμα κάποιων ολίγων ημερών.
(Το αρσενικό, η τοξικότητα του οποίου είναι υψηλή, προκαλεί μέσα στα πρώτα 15-20 λεπτά από τη λήψη του βλάβες στον γαστρεντερολογικό σωλήνα, αιμορραγίες, πτώση της αρτηριακής πίεσης, ναυτίες, το δέρμα γίνεται πρασινωπό και έπονται σπασμοί, υπερβολική κατακράτηση ούρων και αίσθηση τρόμου. Μέσα σε μία ώρα ο οργανσμός είναι διαλυμένος και ανυπεράσπιστος. Όσο νερό και να πιεί ο άνθρωπος, ο θάνατος θα επέλθει).

Ας δούμε τώρα τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κουήνσλαντ της Αυστραλίας, ερευνώντας και μελετώντας την οικογενειακή αλληλογραφία των Ώστιν, παράλληλα με τα σημερινά ιατρικά δεδομένα.

Το πρώτο που μαθαίνουμε, από επιστολή του πατέρα της προς την αδελφή του, είναι ότι η Τζέην γεννήθηκε με σοβαρή καθυστέρηση κύησης(4 εβδομάδων), γεγονός που επέφερε πολλές οργανικές αδυναμίες και σοβαρότατες πιθανότητες θανάτου σε μικρή ηλικία. Η Τζέην στάθηκε τυχερή και επέζησε, αλλά το πλήρωσε με μια ζωή φιλάσθενη, επηρρεπή σε πάσης φύσεως μολύνσεις, κρυολογήματα, προβλήματα ανορεξίας κλπ.

Γνωρίζοντας ότι η βάπτιση των μωρών στην Αγγλία γίνεται πολύ γρήγορα, το γεγονός ότι η Τζέην βαφτίστηκε 4 μηνών και αμέσως μετά στάλθηκε σε άλλο σπίτι, δείχνει ότι ήδη πρέπει να αντιμετώπιζε συνεχή προβλήματα υγείας και έχανε συνεχώς βάρος, γι’ αυτό οι γονείς της ανέθεσαν την αποκλειστική διατροφή της σε μιαν άλλη γυναίκα για ένα χρόνο.

Ξεκινώντας να πηγαίνει στο δημοτικό, η Τζέην αρρώστησε βαριά από επιδεμικό τύφο, τον οποίο κόλλησε και η κατά 3 χρόνια μεγαλύτερη αδελφή της Κασσάνδρα. Κι ενώ η Κασσάνδρα έγινε γρήγορα καλά, η Τζέην κόντεψε να πεθάνει.

Τα προβλήματα υγείας της Τζέην έγιναν σοβαρώτερα από την ηλικία των 23 ετών, ξεκινώντας από προβλήματα στα μάτια, που έγιναν χρόνια, μετά στα αυτιά (ωτίτιδες), βαριά κρυολογήματα που κρατούσαν μήνες, ενώ είχε προηγηθεί και το πρώτο επεισόδιο από μια μακρά σειρά οξείων εποπεφυκίτιδων, που την άφηναν ανίκανη να εργαστεί, καθώς της ήταν αδύνατον να διαβάσει ή να γράψει. Παρ’ όλα αυτά, η Τζέην θα κάνει γενναίες κοινωνικές προσπάθειες∙ είναι νέα, η ζωή είναι μπροστά της και θέλει να τη χαρεί.

Τον Ιανουάριο του 1805 πεθαίνει ο πατέρας της και εκείνη με τη μητέρα και την αδελφή της Κασσάνδρα βρίσκονται σε δύσκολη οικονομική θέση, υποχρεωμένες να ζητούν εναλλάξ φιλοξενίες για να καταλήξουν στο Μπάθ την επόμενη χρονιά. Τότε η Τζέην προσβάλλεται από μια ασυνήθιστα σοβαρή περίπτωση κοκκύτη, μια ασθένεια που προσέβαλε μόνο παιδιά και όχι ενηλίκους. Ωστόσο, από τον Ιούλιο που άρχισε να βήχει, μέχρι τον Οκτώβριο, η Τζέην πήγαινε όλο και χειρότερα, με τις κρίσεις να γίνοντα χειρότερες και να της προκαλούν αναπνευστικά προβλήματα.

Δύο χρόνια αργότερα, η Τζέην κόλλησε άλλη μια μεταδοτική ασθένεια(άγνωστη) που έγινε χρονία, ενώ ξεκίνησαν οι ωτίτιδες και η σταδιακή απώλεια ακοής με τις φαγούρες να της προκαλούν τεράστια δυσφορία και πληγές στο σώμα.

Οι γιατροί πιστεύουν ότι το ανοσοποιητικό σύστημα της Τζέην ήταν ανύπαρκτο και ίσως να υπήρχαν ίχνη φυματίωσης, πού τότε ήταν πολύ διαδεδομένη, εφ’ όσον στα αρχικά στάδια η ασθένεια δεν παρουσιάζει ενδείξεις και συμπτώματα.

Τα προβλήματα συνεχίζονταν, πότε μειωμένα, πότε οξυμένα, μέχρι που στις αρχές του 1813 εμφανίστηκαν συμπτώματα σοβαρής νευραλγίας, μια ένδειξη παρουσίας λυμφώματος, μάλλον της ασθένειας Χόντζκιν(μορφή καρκίνου) με σύγχρονη παρουσία έρπη ζωστήρα (παρουσιάζεται συνήθως σε άτομα που έχουν περάσει ανεμοβλογιά).

Στο ημερολόγιο της ανιψιάς της Τζέην, της Φάννυ, διαβάζουμε ότι η «θεία Τζέην έχει φοβερούς πόνους στο πρόσωπο, περπατά με ένα μαξιλάρι στο μάγουλο…», πόνοι που επιμένουν για καιρό. Αρκεί μια γουλιά ζεστό τσάι για να προκαλέσει έκρηξη ή μια απλή έκθεση στο κρύο για να επιφέρει φοβερή φαγούρα στο δέρμα της, χωρίς να εμφανίζονται εξανθήματα (ένα από τα πρώτα συμπτώματα της νόσου Χόντζκιν)

Η Τζέην πονά κάθε μέρα, αλλά εξακολουθεί να εργάζεται όσο περισσότερο μπορεί- δεν το βάζει κάτω-, αλλά η συγκεκριμένη νευραλγία σηματοδοτεί τον καρκίνο που θα βάλει τέλος στη ζωή της σιγά-σιγά. Είναι χρόνια που η ιατρική δεν μπορούσε να προσφέρει κανενός είδους θεραπεία.

Η ασθένεια Χόντζκιν εξαπλώνεται σταδιακά και οι πόνοι κυριεύουν όλο και περισσότερα σημεία του σώματος, εκδηλώνεται αναιμία και ο ασθενής γίνεται όλο και πιο αδύναμος. Σημειώνονται περίοδοι ύφεσης και κάποιας καλυτέρευσης (η Τζέην τις είχε και τις ανέφερε χαρούμενη στις επιστολές της), μέχρι που ήρθε το τέλος.