Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Είμαι σίγουρη ότι όλοι γνωρίζετε τον κωνικό και μυτερό βράχο του Λυκαβηττού που φιλοξενεί το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου και αιχμαλωτίζει όλα τα βλέμματα. Αλλά, ως συνήθως, υπάρχουν και πολλά που δεν είναι ευρέως γνωστά. Ας τον γνωρίσουμε, λοιπόν, από κοντά.

Το όνομα «Λυκαβηττός», που αντικατέστησε περι το 1832 το όνομα «Αγχεσμός», είναι προελληνικό και σημαίνει μαστοειδές ύψωμα. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι προέρχεται από τις λέξεις λύκος+βαίνω, δηλώνοντας την εμφάνιση του ήλιου, της αυγής, δηλαδή, το βουνό του Λυκαυγούς, μια τρίτη μας λέει ότι το όνομα σχετίζεται με την αφθονία των λύκων, δηλαδή του φυτού «κρίνος της ίριδας», ενώ υπάρχει και η εκδοχή της ύπαρξης του ζώου λύκου.
Η μυθολογική, τώρα, παράδοση αποδίδει τον σχηματισμό του λόφου στην θεά Αθηνά. Η Αθηνά επέστρεφε από την Παλλήνη, κουβαλώντας ένα βράχο με σκοπό να τον χρησιμοποιήσει για την οχύρωση της πόλης. Στην διαδρομή έμαθε για την γέννηση του Εριχθονίου από την κόρη του βασιλιά Κέκροπα. Ταραγμένη, άφησε κάτω τον βράχο, σχηματίζοντας έτσι τον Λυκαβηττό.

Ένας παραπλήσιος μύθος θέλει την Αθηνά να επιστρέφει από την Πεντέλη, κουβαλώντας τον βράχο, για να τον τοποθετήσει πάνω στην Ακρόπολη. Έμαθε τότε ότι οι κόρες του Κέκροπα είχαν ανοίξει το καλάθι που τους είχε δώσει, μέσα στο οποίο βρισκόταν ο Εριχθόνιος. Από την ταραχή, της έπεσε ο βράχος και δημιουργήθηκε ο Λυκαβηττός.

Από τον Λυκαβηττό κατέβαινε ένας ορμητικός χείμαρρος που στη συνέχεια διακλαδιζόταν, ακολουθώντας τις σημερινές οδούς Δημοκρίτου και Λυκαβηττού. Στο ύψος της οδού Ακαδημίας οι διακλαδώσεις ενώνονταν και σχημάτιζαν μια ρεματιά, γνωστή με το όνομα Βοϊδοπνίχτης. Πιο κάτω σχηματίζονταν κι άλλα ρέματα (στις οδούς Σταδίου και Πειραιώς).

Ο λόφος ήταν κατάξερος. Από το 1831 άρχισε να λατομείται, όταν ο Στ. Κλεάνθης αγόρασε τον «μικρό Λυκαβηττό» ή «σχιστή πέτρα» και ίδρυσε ένα λατομείο. Το παράδειγμά του ακολούθησαν κι άλλοι. Πέντε χρόνια αργότερα η λειτουργία των λατομείων απαγορεύτηκε. Τότε, ο Κλεάνθης πρόσφερε μέρος της ιδιοκτησίας του για αναδάσωση. Κάποια άλλα λατομεία εξακολούθησαν να λειτουργούν, κάποια έκλεισαν, για να λειτουργήσουν ξανά το 1840. Ακολούθησε νέα απαγόρευση, κι άλλη, φθάνοντας στον νόμο του 1900, που επίσης απαγόρευε την λατόμευση του λόφου. Ωστόσο, έπρεπε να φθάσει η δεκαετία του 1960 για να σταματήσει εντελώς αυτή η ιστορία.
Η δενδροφύτευση είναι, επίσης, μια μεγάλη υπόθεση. Ξεκίνησε από τα 1880, αλλά τα κατσίκια που έβοσκαν στις πλαγιές, στα Κατσικάδικα (κοντά στην Δεξαμενή), κατέφαγαν όλα τα νεαρά δέντρα. Το 1912 έγινε μια νέα προσπάθεια αναδάσωσης και το 1915 άλλη μια από την Φιλοδασική Ένωση, η οποία κινδύνεψε από την αυθαίρετη δόμηση, αφού, ολοένα και περισσότερα κτίσματα εμφανίζονταν, ανάμεσά τους τα λεγόμενα «μεταπρατικά», δηλαδή διώροφες και ημιτριώροφες κατοικίες, κατασκευασμένες προς εκμετάλλευση ( φθηνή στέγη για φοιτητές, λογοτέχνες, καλλιτέχνες).

Από τα μεσσαιωνικά χρόνια υπήρχε ένα εκκλησάκι, στη θέση του οποίου κτίσθηκε ο Άγιος Γεώργιος τον 18ο αιώνα. Στα χρόνια του Όθωνα έγινε ο πρώτος πρόχειρος δρόμος που οδηγούσε στο εκκλησάκι.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Έρνεστ Τσίλλερ εκπόνησε ένα υπέροχο σχέδιο για τον Λυκαβηττό, έδωσε τον τίτλο «Αέρειον Θεραπευτήριον», στοχεύοντας να τον μετατρέψει σε χώρο αναψυχής και απευθύνθηκε στην κυβέρνηση του Χαρ.Τρικούπη. Στα σχέδιά του υπήρχε ξενοδοχείο, καφενεία, αναγνωστήριο, πάρκο, συντριβάνια, κρήνες, τεχνητοί καταρράκτες και παιδικές χαρές.

Έμεινε στα σχέδια, αφού η ελληνική κυβέρνηση δεν μπορούσε να ξοδέψει το υπέρογκο ποσό που απαιτούνταν για μια τέτοια κατασκευή.