Παναγιώτης Δελλής

Ο πραγματκός χάρτης της Μέσης Ανατολής είναι στην πράξη απατηλός. Τα σύνορα που οροθετούν τα εδάφη του Ιράκ, της Συρίας, του Λιβάνου, της Τουρκίας, της Υεμένης, κ.ο.κ., είναι στο εξής επινοημένα και δεν απεικονίζουν πλέον την πραγματικότητα στην περιοχή. Ως εκ τούτου, το συρο-ιρακινό σύνορο έπαυσε να υφίσταται. Από την ιρακινή πλευρά, το Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε (ISIL) έθεσε στον έλεγχό του ένα μεγάλο τμήμα της επαρχίας στην έρημο του Ανμπάρ καθώς και μεγάλα τμήματα της Φαλούζα. Στην συνέχεια προστέθηκε η κατάληψη της Μοσσούλης. Η παρουσία του επεκτάθηκε εξίσου στην άλλη πλευρά του συνόρου, στην καρδιά της Βόρειας Συρίας, από το Αμπού Καμάλ μέχει την Ράκκα και το Αλέπο. Τίποτε δεν μπορεί να αναχαιτίσει τα στρατεύματα του ISIL σε αυτό το διεθνές παραδοσιακό σύνορο. Ο ίδιος ισολογισμός στα δυτικά, στο συρο-λιβανέζικο σύνορο. Αλλά, στην πραγματικότητα, το συρο-λιβανέζικο σύνορο αναιρέθηκε εδώ και πολύ καιρό, ήδη από το 1976, όταν η Δαμασκός έστειλε στρατεύματα στο Λίβανο, ως συνέπεια του εκεί εμφυλίου πολέμου.

Στα ανατολικά σύνορα της Τουρκίας, εξίσου, οι επαναστατικές δυνάμεις της Συρίας μετατοπίζονται μη συναντώντας κανένα εμπόδιο και μεταφέρουν τους τραυματίες τους στην Αντάκια (Αντιόχεια) και το Γκαζιάντεπ. Αλλά αυτό που ανησυχεί την Άγκυρα, είναι η ανάδυση του Κόμματος της Δημοκρατικής Ένωσης (PYD), που συνδέεται με το τουρκικό Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), σε ένα μεγάλο τμήμα των κουρδικών περιοχών της Βόρειας Συρίας.

Τα σύνορα της Μέσης Ανατολής έχουν, ως εκ τούτου, σβήσει από τον χάρτη εντελώς. Είναι το αποτέλεσμα της αγονοποίησης των Κρατών στην περιοχή, που ξεκίνησε στην διάρκεια του λιβανέζικου εμφύλιου πολέμου από το 1975. Η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ, το 2003, κατέστρεψε το καθεστώς του Saddam Houssein, αλλά επιπλέον τους θεσμούς της χώρας. Ο εμφύλιος πόλεμος εκεί δεν σταμάτησε να λυμαίνεται, με την μοίρα των βαιοπραγιών που ακολούθησαν. Από την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων, τον Δεκέμβριο του 2011, καμμία πλευρά δεν μπόρεσε να ανακτήσει την τάξη ούτε να θέσει σε ισχύ ένα λειτουργικό σύστημα. Παρά την ανακατάληψη του ελέγχου της πετρελαϊκής παραγωγής και των δισεκατομμυρίων από πετροδολάρια που εισρέουν, το Ιράκ συνεχώς ταλανίζεται από πολιτικές αναταραχές και ανατροπές.

Τα διεθνή σύνορα δεν εμποδίζουν την περαιτέρω κινητοποίηση των προσφύγων, των οποίων ο αριθμός φτάνει στο εξής τα δύο εκατομμύρια για τους Ιρακινούς και τα δύο εκατομμύρια οχτακόσιους χιλιάδες για τους Σύρους, χωρίς να υπολογίζονταοι, για τους τελευταίους, τα εξι και ήμισυ εκατομμύρια των εκτοπισμένων, ήτοι το 40% του συνολικού πληθυσμού. Αυτές οι μαζικές μεταναστεύσεις προκάλεσαν έναν θρησκευτικό διαχωρισμό των περιοχών και τον αφανισμό μειονοτικών ομάδων.

Πρόκειται άραγε απλά για διαμελισμό της Μέσης Ανατολής όπως αυτή που έγινε στο τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου; Η κρίση φαίνεται δυστυχώς πιο σοβαρή. Σε γενικές γραμμές, οι αναλυτές παρατηρούν την κατάσταση μέσα από δύο πρίσματα: τις εξωτερικές επεμβάσεις και τις θρησκευτικές διαιρέσεις. Ένας μεγάλος αριθμός από αναλύσεις και αναφορές δεξαμενών σκέψης καταλήγουν είτε στην σύγκρουση ανάμεσα σε σιΐτες και σουνίτες, είτε στις σκοπεύσεις μεγάλων δυνάμεων που αποσταθεροποιούν την περιοχή για να την αποδυναμώσουν και να την εξουσιάσουν.

Οι ξένες παρεμβάσεις, μεταξύ των οποίων μπορούμε να θυμηθούμε επίσης την δημιουργία του Ισραήλ το 1948, συνιστούν μείζονα πίεση πάνω στα Κράτη. Από τέτοιους σεισμούς δεν πρέπει, ωστόσο, να μείνουν άγνωστες οι εσωτερικές αιτίες της αποτυχίας των Αραβικών Κρατών. Η «αραβική άνοιξη» κατέστρεψε συγκεκριμένα κράτη μεταξύ αυτών, αλλά εκ των έσω. Όλα τα κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα της περιοχής, όπως καλπάζουσα δημογραφία, ανεργία των νέων, συγκεντρωτισμός του πλούτου σε λίγους ορισμένους, προκάλεσαν ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Οι αναλυτές ομολογούν απόλυτα μία υπέρμετρη σημασία στον ρόλο των εξωτερικών παραγόντων.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του. 

The article expresses the views of the author

iPorta.gr