* Η Ματίνα Ράπτη-Μιλήληείναι αναγνώστρια της Πόρτας.

Μιά βραδιά στο θέατρο ΠΟΡΤΑ

Ήταν Σάββατο, απογευματάκι…ακριβώς τη στιγμή που έχω αρχίσει να προσαρμόζω το σχήμα μου στο σχήμα του καναπέ, με ένα διπλό ελληνικό στο τραπεζάκι, κινητά –σταθερά-τηλεκοντρόλ-ανάλατοι λιόσποροι-χαρτομάντηλα-νεράκι, όλα σε πρώτη ζήτηση και σε απόσταση αναπνοής, για να μην ξεβολευόμαστε κιόλας…

Είχα βάλει την έξυπνη τηλεοράσή μου να ψάχνει ταινίες για να περάσει αυτό το βράδυ ήρεμα και να με βρει το ξημέρωμα της Κυριακής σαν τον Τιμογιαννάκη μετά από φεστιβάλ κινέζικου κινηματογράφου …χώμα !

Ξέρετε πως είναι τώρα αυτά, να μη θες να δεις άνθρωπο, να θες να χουχουλιάσεις και να παρακαλάς τον Δον Κιχώτη που λέει τον καιρό στον ΑΝΤ1 να σου προβλέψει μια μικρή-μικρούλα χιονοθύελλα μόνο και μόνο για να κοιτάς εσύ την κακοκαιρία από το παράθυρο σου αγκαλιά με μια διπλή φλις κουβερτούλα, καλή ταινία, καλή παρέα το σπίτι να μοσχομυρίζει βανίλια από το αρωματικό κεράκι που σου κάνει ατμόσφαιρα και έναν ντελιβερά κάπου εκεί έξω στην πόλη, να ψάχνει τα σκαλοπάτια σου. Διότι όπως λέει και ο σοφός λαός, “νηστικό αρκούδι…” κτλ. κτλ.

Λες πως τέτοιες στιγμές μεγαλείου, εκεί που είσαι τυλιγμένη σαν ντολμάς μπαμπάτσικος με την κουβέρτα του καναπέ, δεν σηκώνεσαι ούτε για 10.000 δολάρια, που έλεγε κάποτε και μιά μοντέλα (συνταξιούχος πια) καλλονή.

Και επειδή ο σοφός λαός τα έχει πει όλα, μαζί με τον Όσκαρ Ουάιλντ, τον Μπουκόφσκι, τον Νίτσε, τον Μπουσκάλια και τη μάνα σου, “μεγάλη μπουκιά φάε, μεγάλο λόγο μη πεις…”

Το κινητό μου μου κάνει νοήματα, μου κλείνει ματάκια και ζουζουνίζει πάνω στο τραπεζάκι…Το ρωτώ τί έχει; Και κείνο μου ανακοινώνει συγκινημένο πως έχω κερδίσει 2 προσκλήσεις για μια θεατρική παράσταση για …απόψε το βράδυ!

Το ξαναρωτώ αν σοβαρολογεί! Μου ορκίζεται στη μπαταρία του! Το πιστεύω!
Και αυτά είναι από τα άγραφα για μένα γιατί εγώ δεν κερδίζω ποτέ, πουθενά και τίποτα! Με μικρές φωτεινές εξαιρέσεις που απλά με κάνουν να ελπίζω στα καλύτερα που έρχονται μαζί με την ελπίδα, ξέρετε, από την Κίνα, με κείνη τη βαριεστημένη τη χελώνα…ξέρετε.

Θα έχετε ακούσει φυσικά το λαικόν άσμα που λέει “δυό πόρτες έχει η ζωή, άνοιξα μιά και μπήκα…”.( Ό στιχουργός προφανώς δεν είχε μπει ποτέ του σε δημόσια υπηρεσία!)

Και σας το λέω τώρα αυτό γιατί οι “πόρτες” στη ζωή μου έχουν πολύ μεγάλη σημασία.

Μεγαλύτερη κι απ΄τα παράθυρα.

Ολοι αναζητούν ένα παραθυράκι για να τρυπώσουν κάπου. Ένα παραθυράκι του νόμου για να γλιτώσουν από κάτι. Ένα παραθυράκι στα τηλεοπτικά κανάλια ώστε να τους βλέπουν όλοι. Ένα παράθυρο απ΄όπου θα μπορέσουν να περάσουν στην καλή θέση, την καλή μεταγραφή, την καλή μετάθεση, την καλή πληροφορία…για να παρακάμψουν όλους αυτούς τους καημένους που ξεροσταλιάζουν πίσω από κλειδωμένες πόρτες!

Και να΄μαι εγώ, αυτό το συγκεκριμένο βράδυ του Σαββάτου να βρίσκομαι με ξεκλείδωτες δυό καταπληκτικές πόρτες και με τα κλειδιά στο χέρι!

Η διαδικτυακή μου iporta με οδήγησε στο θέατρο ΠΟΡΤΑ!

Οδός Μεσογείων 59. Η παράσταση, που είναι βασισμένη στη “Δίκη” του Φραντς Κάφκα έχει τίτλο “Η Δίκη του Κ.”

Είμαστε εκεί στην ώρα μας. Τέλεια!

Το φουαγιέ, ένας περιποιημένος ζεστός χώρος. Πάντα μου άρεσαν τα φουαγιέ των μικρών θεάτρων. Αν ποτέ ερχόταν η καταστροφή του κόσμου, σε ένα φουαγιέ ενός μικρού θεάτρου θα έτρεχα να χωθώ και να χαθώ πίσω στα παρασκήνια αναζητώντας μια πύλη για ένα άλλο παράλληλο σύμπαν…

Αγοράζω το πρόγραμμα της παράστασης. Κόσμος αρκετός. Ενας “πολιτισμένος” ψίθυρος που στα αυτιά μου έφτανε συντονισμένα και με απόλυτη συμβατότητα με ένα φουαγιέ θεάτρου. Η γλυκιά μορφή της Ξένιας Καλογεροπούλου με συντροφεύει διακριτικά μέσα από τα βιβλία της που βρίσκονται στην είσοδο. Μοιραία ο χώρος διαχέει την αύρα της.

Χαζεύω το πρόγραμμα που είναι η αφίσα της παράστασης από την μία πλευρά και η “ταυτότητά” της από την άλλη μαζί με πληροφορίες για την ζωή του Φράντς Κάφκα. Έξυπνο.
Όχι, δεν ήξερα πως υπήρχαν τουλάχιστον 3 κινηματογραφικές εκδοχές του έργου. Σημειώνω στο μυαλό μου να ψάξω να τις βρω αργότερα στο διαδίκτυο. Αναρωτιέμαι αν η άγνοιά μου επί του θέματος θα με εμποδίσει να παρακολουθήσω την παράσταση. Μετά σκέφτομαι πως αυτό είναι καλό γιατί έτσι θα αποφύγω τις συγκρίσεις και θα μπορέσω να επεξεργαστώ σε λευκή σελίδα ό,τι πρόκειται να παρακολουθήσω.

Διαβάζω από τις σελίδες του προγράμματος για τον συγγραφέα ότι ήταν “ένας από τους ελάχιστους του οποίου το όνομα έχει ενταχτεί στο σύγχρονο λεξιλόγιο για να περιγράψει έργα τέχνης αλλά ακόμα και την καθημερινότητα.

Ο όρος “καφκικός” παραπέμπει σε έναν κόσμο εφιαλτικό, λαβυρινθώδη…Στο λογοτεχνικό σύμπαν του Κάφκα, ο κόσμος είναι παραδομένος στο παράλογο και την απολυταρχική αδικία…”

Σκέφτομαι πόσο σημερινό μου μοιάζει όλο αυτό και πόσο απίστευτο να το έχει εκφράσει ένας άνθρωπος που έχει γεννηθεί το 1883 στην Πράγα, σε μια γερμανόφωνη, μεσοαστική εβραϊκή οικογένεια!

Η πληροφορία που με εκπλήσει είναι πως στην τηλεοπτική σειρά Breaking Bad (και αγαπημένη μου), το 9ο επεισόδιο του 3ου κύκλου ονομάζεται Kafkaesque! Ομολογώ πως δεν το είχα προσέξει.

Ο Κάφκα, ήταν ένας άνθρωπος διχασμένος.

“Αν και επιθυμούσε να ακολουθήσει φιλολογικές σπουδές, σπούδασε νομική…” Επειδή έτσι ήθελε ο πατέρας του και η υπόλοιπη οικογένεια. Κατέληξε να εργάζεται σε μιά ασφαλιστική εταιρεία. Ευσυνείδητος υπάλληλος την ημέρα “και γράφοντας κατά τη διάρκεια της νύχτας εντελώς απομονωμένος και σε συνθήκες απόλυτης ησυχίας” .

Ζούσε ανάμεσα στα πρέπει και στα θέλω του, καταλαβαίνω εγώ. Σκέφτομαι πόσοι άνθρωποι σήμερα ζουν ακριβώς έτσι και πιθανότατα δεν το συνειδητοποιούν καν. Ή το συνειδητοποιούν και βασανίζονται βασανίζοντας τους γύρω τους.

Η ιδιοφυία του όμως, που τον ξεχώρισε από τους υπόλοιπους “βασανισμένους”, ήταν ο τρόπος που κατάφερε να το εκφράσει.

Ο ίδιος ο Κάφκα, όσο ήταν εν ζωή διαβάζω με έκπληξη πως είχε καταστρέψει το 90% των κειμένων του!

Και σαν να μην έφτανε αυτό… “Στη διαθήκη του, ζήτησε από τον φίλο του Μαξ Μπρόντ, να κάψει όλα του τα γραπτά (χειρόγραφα, ημερολόγια, αλληλογραφία…) Εκείνος όμως παράκουσε την εντολή του, έκανε την επιμέλεια των κειμένων και τα εξέδωσε, ανοίγοντας τον δρόμο στην αναγνώριση ενός συγγραφέα που έμελλε να γίνει λογοτεχνικό φαινόμενο”.

Και είναι πραγματικά τραγική ειρωνεία το γεγονός πώς ένας δημιουργός που έφυγε από την ζωή πιστεύοντας πως πήρε μαζί όλη του την ύπαρξη, να αφήσει τα πιο βαθιά σημάδια στις υπάρξεις των μελλοντικών δημιουργών και αναγνωστών του!

Είναι καταπληκτικό σαν σκέψη, το άκρον άωτον της ματαιοδοξίας και κάτι το εντελώς αδιανόητο για τον κόσμο μας που “μάχεται” σχεδόν λυσσαλέα, για εκείνα τα 15 έστω λεπτά δημοσιότητας που πιστεύει πως του αναλογούν…

Δεύτερο κουδούνι και η παράσταση έχει ήδη αρχίσει για όσους καθόμαστε πολύ μπροστά ώστε να αντιληφθούμε πως ο νεαρός που στέκεται στην άκρη της σκηνής αποροφημένος και πληκτρολογεί όρθιος σε μια παλιά γραφομηχανή δεν είναι κάποιος ξεχασμένος τεχνικός!

Να σημειώσω πως οι θέσεις μας είναι πρώτη σειρά! Να ξαναευχαριστήσω την iPorta για το ευγενικό της δώρο, τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε δωρεάν καλό θέατρο κερδίζοντας προσκλήσεις!

Πρώτη σειρά σημαίνει πως οι αναπνοές μας σμίγουν με τις αναπνοές των ηθοποιών! Τώρα που το σκέφτομαι, νομίζω πως καθ’ όλη την διάρκεια του έργου ανέπνεα όπως όταν ήμουν μικρή και έπαιζα κρυφτό. Απαλά και σβηστά, για να μην με καταλάβουν αυτοί που με ψάχνουν. Και κάπως έτσι συντονίστηκαν οι αναπνοές όλων των θεατών όσο περνούσε η ώρα. Δεν είχαμε συναχωμένους, δεν κουδούνισαν αγενή κινητά, δεν ακούστηκε ενοχλητικός ψίθυρος.

Ήταν μια παράσταση …καλοκουρντισμένη! Και δεν είναι τυχαίο που χρησιμοποιώ αυτόν τον όρο. Στην δεξιά άκρη της σκηνής ένα μετρονόμος χτυπούσε στακάτα τον χρόνο της κορύφωσης της αγωνίας του Τζόσεφ Κ. και της δικής μας.

Όλες οι αριστοτεχνικά συνταιριασμένες λέξεις, με τον καταιγιστικό ρυθμό που μας βομβάρδιζαν, άφηναν ένα αίσθημα απόγνωσης και απελπισίας, χάνοντας το αρχικό νόημά τους.

Όλα αυτά σε ένα σκηνικό διαδραστικό, αφαιρετικό, που έπαιζε με το φως και κάποιες στιγμές με το απόλυτο σκοτάδι. Η απουσία των χρωμάτων έκανε την παράσταση να μοιάζει με φιλμ νουάρ. Η στρεβλή εικόνα των λιγοστών πολυχρηστικών μεταλικών κατασκευών που έπαιζαν τον ρόλο των επίπλων τόνιζαν την παράνοια του κόσμου που ο καημένος ο Κ. θεωρούσε αυτονόητη.

Η αθωότητά του σπαρακτική. Οι άνθρωποι –μαριονέτες που μετατόπιζαν τον χώρο και τον χρόνο για μας και τον αθώο Τζόσεφ, σαν ένα ανθρώπινο κύμα που μας παράσερνε στα βαθιά.
Δεν έχω τις γνώσεις για να κάνω κριτική θεάτρου, μπορώ μόνο να περιγράψω πώς ένιωσα.
Θυμήθηκα εκείνο το παιχνίδι ιχνογραφίας που παίζαμε μικροί. Μιά λευκή σελίδα γεμάτη μαύρες αριθμημένες κουκίδες και μεις να πρέπει να αποκαλύψουμε την κρυμμένη εικόνα ενώνοντας με γραμμές τα κενά βάση της ακολουθίας των αριθμών.
Αυτό.

Πίσω μου καθόταν μια παρέα νέων ηθοποιών, απ΄όσο κατάλαβα. Όταν άναψαν τα φώτα και μετά το χειροκρότητα και τις 3 αυλαίες που τα παιδιά άξιζαν και με το παραπάνω, αναζητούσα κάτι βαθυστόχαστο για να σχολιάσω αλλά με τον φόβο των έμπειρων θεατών της πίσω σειράς αρκέστηκα σε ένα βαθύ αναστεναγμό και ένα μουρμουρητό που είχε να κάνει με την ικανότητα των ηθοποιών να αποστηθίζουν ολόκληρες σελίδες κειμένων σε αντίθεση με μένα που μου είναι αδύνατο να θυμηθώ τους στίχους ακόμα κι από το αγαπημένο μου τραγούδι!

Γύρισα σπίτι και θυμήθηκα την σημείωση στο πίσω μέρος του μυαλού μου που με οδήγησε στον υπολογιστή. Αναζήτησα τις κινηματογραφικές μεταφορές της Δίκης…Από εκείνη του Ορσον Ουέλς (1962) με τον Αντονι Πέρκινς στον ρόλο του Κ. . Του Σόντερμπεργκ (1991)όπου σκηνοθετεί τον Τζέρεμι Αιρονς. Την ομώνυμη ταινία του 1993 σε σκηνοθεσία Ντέιβιντ Χιού Τζόουνς και σενάριο του Χάρολντ Πίντερ.

Έχοντας μπει σε καφκικό κλίμα έπεσα πάνω σε μια μεταφορά της Δίκης που ερχόταν από το κοντινό μας 2013 και ανήκε στον Ρώσικο ανεξάρτητο κινηματογράφο σε σκηνοθεσία Κonstantin Seliverstov.

Ο τίτλος “The Trial” και δεν ξέρω γιατί, αλλά αυτή την ταινία την είδα ολόκληρη! Με βρήκε το πρώτο φως της Κυριακής ακριβώς την στιγμή που έβγαινα και από τον ασπρόμαυρο εφιάλτη του Κ.

Όπως κι αν το δει κανείς, όπως κι αν θέλει να το ερμηνεύσει, σε όποια θέση κι αν βρίσκεται, ό,τι προσλαμβάνουσες και να έχει, σίγουρα μέσα στην ομίχλη του μυαλού του Κάφκα θα αναγνωρίσει κάτι που τον αφορά.

Ξεφυλλίζοντας ξανά το πρόγραμμα της παράστασης το βλέμμα μου στέκεται, έτσι χωρίς λόγο, σε μια φράση του συγγραφέα που βρισκόταν τονισμένη και σε πλαίσιο.

“Κάθε επανάσταση εξατμίζεται και αφήνει ένα κατακάθι γραφειοκρατίας”