* Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος είναι συγγραφέας και κριτικός

” Η συμπερίληψη της παγκόσμιας διαχρονικής μαθητείας. 

Αλλά νομίζω πως κάθε Δάσκαλος είναι ερωτευμένος με τους Ιούδες του”.

Αρχείο: Απρίλιος 2017

Κυριακή του Θωμά και εμμέσως γιορτάζεται ένας μαθητής, ο άπιστος, ο αμφιβάλλων, ο εμπειρικός. Σκέφτομαι πως η ιστορία του Χριστού πιθανότερον, από τις ωραιότερες ιστορίες του κόσμου, να είναι η πιο κοινή, η πιο οικεία. Αν αφαιρέσουμε το θαύμα της Αναστάσεως που ανάγεται, βέβαια, στη θεϊκή φύση του Θεανθρώπου, η υπόλοιπη ανθρώπινή του περιπέτεια και ιδιαίτερα η διδασκαλική του πορεία είναι σχεδόν πληκτικά όμοια με εκατομμυρίων άλλων Διδασκάλων. Θεωρώ πως ένας Δάσκαλος φαίνεται και εξηγείται από το ποιόν των μαθητών του. Όσο περισσότερο διαφοροποιημένοι είναι οι μαθητές, όσο λιγότερο οπαδοί, πειθήνιοι κολαούζοι και όσο περισσότερο αντιστέκονται στον Δάσκαλο, ακόμα και να τον ξερνάνε θα το καταλάβαινα, αφού, βέβαια, πρώτα τον αφομοιώσουν, ακόμα κι αν χρειαστεί να τον καταβροχθίσουν. Ένας πραγματικός μαθητής είναι εκείνος που αρνείται τον δάσκαλο, τον αμφισβητεί, τον ανατρέπει, φτάνει σε μια πρώτη φάση να τον προσεγγίσει, να του αφοσιωθεί, όχι δουλικά, αλλά με την αφοσίωση που χρειάζεται για να τον απομυζήσεις, να του ρουφήξεις το μεδούλι. Κι όταν αφομοιώσεις τα ουσιώδη, όταν χωνέψεις τα χρήσιμα, αυτά που σε αυξάνουν και σε ανδρώνουν, να φτύσεις τα υπόλοιπα, τα περιττά, τα ξεπερασμένα, τα κατεστημένα, τα αντιφατικά. Ο Χριστός ευτύχησε να έχει τέτοιους μαθητές. Από τους δώδεκα τουλάχιστον οι τέσσερις σχεδόν συμβολικά απεικονίζουν τα αρχέτυπα της σχέσης Μαθητή – Δασκάλου.

Ευτύχησε να έχει έναν αφοσιωμένο μαθητή, έναν ερωτευμένο με τη γοητεία του, το κύρος του, την αυθεντία του. Όχι έναν απλό οπαδό! Ο Ιωάννης είναι ο τρυφερός μαθητής, που από την πρώτη στιγμή ανακαλύπτει τη συναισθηματική χορδή του Δασκάλου. Ο Ιωάννης, μαθητής που πάνω από τον Σταυρό ο Χριστός ηυδόκησε, δεν είναι ούτε οι πειθήνιος θαυμαστής ούτε ο παραιτημένος κεκράχτης. Είναι ένα μορφωμένο παιδί. Ο Ιωάννης αργότερα θα γράψει ελληνικά και το Ευαγγέλιο και την Αποκάλυψη και η γραφή του αποδεικνύει τις οφειλές του και στην ελληνική φιλοσοφία και στη μεταφυσική μυστικιστική εβραϊκή προφητική παράδοση. Από όλους τους Ευαγγελιστές μόνον αυτός ορίζει την ταυτότητα Λόγου Θεού. Οι άλλοι είτε συνδέουν τον Χριστό με την εβραϊκή παράδοση είτε με την εβραϊκή φυλή (Αβραάμ εγέννησε Ισαάκ, Ισαάκ εγέννησε Ιακώβ…). Ο Ιωάννης στην πνευματική του επικοινωνία με τον Διδάσκαλο κατενόησε την ουσία του Δημιουργικού σπερματικού Λόγου. Η γραφή του μυρίζει δεύτερη Σοφιστική, στωικούς κ.λπ. Αυτός ο μαθητής ένιωθε μια μυστική, υπόγεια χορδή να τον ενώνει με τον Δάσκαλο. Γι’ αυτό και ο Σταυρωμένος Διδάσκαλος τού εμπιστεύεται τη μητέρα του και ταυτίζεται ως υιός με τον μαθητή: «Ιδού ο υιός σου». Αυτή είναι η ευλογημένη σχέση Μαθητή – Δασκάλου, η πιο γόνιμη, η βαθιά ερωτική. Θυμίζει την αφοσίωση του Πλάτωνος στον Σωκράτη, τόση ώστε ο μαθητής να αποσβέσει το πρόσωπό του και στους «Διαλόγους» του να δανείσει τη σκέψη του στον Δάσκαλο και με τα χείλη του Δασκάλου να μιλεί και να διαλέγεται.

Ο άλλος τύπος μαθητή είναι ο προδότης, ο Ιούδας. Έχουν γραφεί ενδιαφέροντα πράγματα για την αιτία της προδοσίας. Ο Σπύρος Μελάς στον «Ιούδα» του, που ανέβασε ο Φώτος Πολίτης, εμφανιζόταν σαν ένας φανατικός εθνικιστής που πίστευε πως το κήρυγμα του Ιησού θα ήταν επαναστατικό εγερτήριο σάλπισμα για την απελευθέρωση του Ισραήλ από τους Ρωμαίους. Όταν αντελήφθη πως ο Χριστός εγκατέλειπε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι τον κατέδωσε γιατί ένιωθε πως πρόδωσε τον απελευθερωτικό αγώνα. Όπως πάντως κι αν έχει το πράγμα, έστω κι αν ο Ιούδας είναι ένα σκεύος θείας εκλογής, ο αναγκαίος άλλος πόλος του μαρτυρίου, ο Ιούδας καταγράφεται ως ο μαθητής που πρόδωσε. Και αυτός ο μαθητής αναφέρεται στην αφήγηση ως άνθρωπος άκρας εμπιστοσύνης του Διδασκάλου. Ήταν ο Ταμίας, ο κατά τεκμήριο τιμιότερος και εγκρατέστερος των μαθητών. Είχε στη διάθεσή του το μικρό κεφάλαιο της συντροφιάς, πάντως ποσόν πιο υπολογίσιμο από τα τριάντα αργύρια. Άρα, αφού δεν άρπαξε το ταμείο, δεν πρόδωσε για τα λεφτά. Είναι ο μαθητής ο φανατικός, ο απόλυτος, ο ασυμβίβαστος, ο αποφασισμένος, που όταν νιώθει ότι ο Δάσκαλος τον «πρόδωσε», έστω κι αν η πεποίθησή του είναι λαθεμένη, προδίδει αυτός τον Δάσκαλο. Κάπου νιώθει ότι εγκαταλείφθηκε, περιφρονήθηκε, ταπεινώθηκε. Κανείς δεν αποκλείει κάποιο ψυχολογικό σύμπλεγμα, κάποια απογοήτευση, κάποια παρεξήγηση. Συμβαίνουν αυτά. Ο μαθητής ο αφοσιωμένος μπορεί να νιώθει ότι προδίδεται όταν ο Δάσκαλος φανεί να χαρίζει σε άλλον την εύνοιά του, σε κάποιον άλλον να χαρίζει τη σκέψη του ιδιαιτέρως, κάποιον άλλον αναφανδόν να προτιμά. Η σχέση Μαθητή – Δασκάλου είναι χωρίς αμφιβολία ερωτική και, όπως σε κάθε ερωτική σχέση, φυτρώνουν ζιζάνια, ζήλειες, ματαιώσεις, καθιζήσεις, συχνά αναπτύσσεται στη θέση του έρωτος μίσος που φτάνει ως τον φόνο, στην προδοσία. Μόνον ένας απογοητευμένος ερωτευμένος μαθητής προδίδει κι ύστερα απαγχονίζεται.

Άλλος τύπος μαθητή είναι ο αρνητής, ο δειλός αρνητής, ο φοβισμένος μαθητής, ο ανασφαλής, ο περιδεής. Τρέμει συχνά τη βία των αντιπάλων του Διδασκάλου και στην καίρια στιγμή, ενώ το πάθος για τον Δάσκαλο τον βρίσκει στους τόπους που εκείνος δοκιμάζεται, όταν ερωτηθεί όπως ο Πέτρος τον αρνείται και μία και δύο και τρεις φορές. Είναι αυτός που, όπως το μνημειώνει ο Δάντης για τον Πάπα εκείνον που είπε το μεγάλο όχι, αρνήθηκε από δειλία. Όσο κι αν διαφωνεί ο Καβάφης για το αίτιο της αρνήσεως, ο δειλός μαθητής γίνεται συχνά στο τέλος ο διάδοχος του Διδασκάλου. Ο Πέτρος που άλλοτε σαν οξύθυμο κοκοράκι κόβει αυτιά όταν του περνάει και πριν λαλήσει το κοκόρι αρνείται τη σχέση με τον Δάσκαλο, γίνεται η Πέτρα επί της οποίας ο Χριστός θα θεμελιώσει την Εκκλησία του. Το συνηθίζουν οι Δάσκαλοι να συμπαθούν ιδιαίτερα τους δειλούς μαθητές.

Ο τέταρτος τύπος μαθητή, ο εορτάζων αύριο, ο Θωμάς. Δεν πιστεύει χωρίς να αγγίξει, δεν πείθεται με τον λόγο, θέλει απτές αποδείξεις. Η Ανάσταση δεν τον πείθει, αν δεν βάλει το δάχτυλο στον τύπο των καρφιών. Ο αιώνιος αμφισβητίας, αμφιβάλλων μαθητής, ο διαπορών, ο ερευνητικός, ο εριστικός, ο φιλέρευνος. Ερευνά πριν πιστέψει. Ο επιστήμονας, ο εμπειριοκράτης, ο πρόγονος των Αλχημιστών, του Βάκωνα, του επιστημονικού σχετικισμού, ο θεμελιωτής των πειραματικών εργαστηρίων.

Ιωάννης, Ιούδας, Πέτρος, Θωμάς. Η συμπερίληψη της παγκόσμιας διαχρονικής μαθητείας. Όσοι από μας ασκήσαμε το γοητευτικό και βασανιστικό ερωτικό επάγγελμα (άλλοι λένε λειτούργημα) του Δασκάλου τους γνωρίζουμε αυτούς τους τυπικούς μαθητές.

Μας κολακεύουν οι Ιωάννηδες, αν και συχνά μας ξεπλανεύουν.

Συμπαθούμε τους Πέτρους, αν και συχνά μας αρνούνται όταν τους έχουμε απόλυτη ανάγκη στήριξης.

Καμαρώνουμε τους Θωμάδες. Ξέρουμε πως αυτοί θα πάνε τον κόσμο πιο πέρα και πιο βαθιά.

Αλλά νομίζω πως κάθε Δάσκαλος είναι ερωτευμένος με τους Ιούδες του γιατί ξέρει πως το τίμημα της προδοσίας είναι θάνατος. Κι αυτή τη θυσία την πραγματοποιούν μόνο οι ερωτευμένοι.

ΝΕΑ του 2004