Μαρία Καρχιλάκη 

Δίχως περιττά λόγια, μόνο με το πενάκι και τη φαντασία του, ο Λιβανέζος καρτουνίστας, Χασάν Μπλεϊμπέλ, επικοινωνεί την ουσία που δεν είναι άλλη από τις ταυτόχρονες “εκρήξεις” που συγκλονίζουν τον αραβικό κόσμο∙ το ηφαίστειο “Υεμένη” είναι το τελευταίο που σκάει μετά από εκείνα της Συρίας, του Ιράκ και της Λιβύης.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΟΥΝΙΤΩΝ – ΣΙΙΤΩΝ

Με εξαίρεση τη Λιβύη, το Ιράκ, η Συρία και τώρα η Υεμένη έχουν κοινό παρανομαστή: τον πόλεμο μεταξύ σουνιτών και σιιτών -δηλαδή τη διαμάχη μεταξύ των εκπροσώπων των δύο κύριων δογμάτων του Ισλάμ. Δες:

σουνίτες οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Χαλιφάτου, πολεμούν, στη μεν Συρία τον Άσαντ που είναι αλεβίτης (= αίρεση του σιιτικού Ισλάμ) στο δε Ιράκ, την κυβέρνηση του σιίτη Αλ Αμπαντί

σιίτες της σέχτας ζαϊντι οι αντάρτες Χούτι στην Υεμένη, κατέλαβαν προ μηνών την εξουσία στην πρωτεύουσα Σανάα εκδιώκοντας το σουνίτη Πρόεδρο, Χάντι
Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι έχουμε μια σύγκρουση στενά θρησκευτική, διότι υπάρχει εχθρότητα στο εσωτερικό των δογμάτων με ομάδες του ιδίου δόγματος συχνά να μάχονται η μία την άλλη και να συμπράττουν, όπου και εάν χρειαστεί, σε “ανίερες” συμμαχίες. Δες:

στο Ιράκ, εναντίον των τζιχαντιστών δεν πολεμά μόνος του ο κυβερνητικός στρατός -στον οποίον πλειοψηφούν οι σιίτες- αλλά σε συνασπισμό με σουνιτικές αραβικές φυλές καθώς και με τους επίσης σουνίτες Κούρδους

στη Συρία, οι σουνίτες τζιχαντιστές της Αλ Κάιντα πολεμούν τους επίσης σουνίτες τζιχαντιστές του Ισλαμικού Χαλιφάτου ενώ με τον Άσαντ, πέραν των Χριστιανών και των Δρούζων, έχουν συστρατευτεί και πολλοί σουνίτες

στην Υεμένη, ο πρώην Πρόεδρος Σάλεχ, σιίτης ζαϊντι το θρήσκευμα, είχε κατά το παρελθόν κηρύξει 6 πολέμους εναντίον των ζαϊντι, ενώ σήμερα συντάσσεται στο πλευρό τους μαζί με τμήμα του στρατού που αντλεί την καταγωγή του από σουνιτικές υεμενίτικες φυλές

ΤΟ ΔΙΠΟΛΟ ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ – ΙΡΑΝ

Η κατάσταση, συνεπώς, είναι πολύ πιο σύνθετη. Οπωσδήποτε έχει να κάνει με τις λεγόμενες “συγκρούσεις δι’ αντιπροσώπων” (proxy conflicts) σε ξένο έδαφος. Από την άλλη, όμως, δεν μπορεί να αναλυθεί εκτός πλαισίου σουνιτο-σιιτικής αντιπαράθεσης. Και να γιατί:

Κέντρο του σιιτικού Ισλάμ είναι το Ιράν, το οποίο προσπαθεί, διά του ελέγχου αραβικών κρατών, να εδραιώσει περιφερειακή ηγεμονία. Έτσι, όμως, πλήττεται το στάτους κβο της Σαουδικής Αραβίας, η οποία είναι παραδοσιακός του αντίπαλος, κυριαρχεί σε παναραβικούς και ισλαμικούς θεσμούς και αποτελεί, εξαιτίας των προσκυνημάτων της Μέκκας και της Μεδίνας, θρησκευτικό κέντρο του σουνιτικού δόγματος.

Δες τώρα τα στοιχεία που υποδηλώνουν σφαίρα επιρροής του Ιράν από τον οίκο του μέχρι τη Μεσόγειο:

στη Δαμασκό, έχει καταφέρει να επιβιώσει ο, υποστηριζόμενος από την Τεχεράνη, αλεβίτης (=σιίτης) Άσαντ

στη Βαγδάτη, η σιιτική κυβέρνηση είναι φιλο-ιρανική

στη Βυρητό, η, ελεγχόμενη από το Ιράν, σιιτική οργάνωση Χεζμπολά παραμένει μια μεγάλη δύναμη

Με μια κουβέντα –η στρατηγική εξίσωση στη Μέση Ανατολή αλλάζει προς όφελος του Ιράν. Σ’ αυτό συνεισέφερε τα μάλα, αν και προφανώς άθελα του, το Ισλαμικό Χαλιφάτο, καθώς το Ιράν, κινητοποιώντας αποτελεσματικά τους απανταχού σιίτες εναντίον των τζιχαντιστών, βγήκε δυναμικά και με θετικό πρόσημο στο διεθνές προσκήνιο∙ αδιανόητο μέχρι πρόσφατα -τα αμερικανικά βομβαρδιστικά πλήττουν στόχους του ISIS σε συνεργασία με, υπό ιρανική ηγεσία, χερσαίες δυνάμεις.

Έτσι, μια ματιά στο χάρτη της Υεμένης αρκεί για να γίνει κατανοητή η πρωτοφανής, στη σύγχρονη ιστορία των Αράβων, σύμπραξη 10 αραβικών σουνιτικών κρατών (συν το μη αραβικό Πακιστάν στο οποίο οι σουνίτες πλειοψηφούν) για να εξαπολύσουν στις 26 Μαρτίου 2015 και υπό Σαουδαραβική ηγεσία την στρατιωτική επιχείρηση “Αποφασιστική Καταιγίδα” κατά των σιιτών ανταρτών της Υεμένης.

Με δεδομένη τη διείσδυση του Ιράν βορείως της αραβικής χερσονήσου σε Ιράκ, Συρία και Λίβανο, ενδεχόμενη επικράτησή του εντός αυτής, μέσω των Χούτι, στην Υεμένη, στραγγαλίζει το Ριάντ. Οι Σαουδάραβες, όπως έδειξαν και με την εισβολή, το 2011, στο Μπαχρέιν για να καταστείλουν την εκεί σιιτική εξέγερση, αντιδρούν με πυγμή όταν απειλούνται άμεσα. Εν προκειμένω:

έχουν σιιτική μειονότητα στα ανατολικά όπου βρίσκονται και οι περισσότερες πετρελαιοπηγές τους

η Υεμένη δεν είναι απλώς ζωτικός τους χώρος (τα στενά Μπαμπ αλ Μάντεμπ ελέγχουν τη νότια είσοδο της Ερυθράς Θάλασσας) αλλά, κατά κάποιο τρόπο, κομμάτι από τη γη τους: μόνο στις τάξεις του σαουδαραβικού στρατού, η σκούφια, ίσως, και του μισού του πληθυσμού κρατά από τις υεμενίτικες φυλές.

Υεμενίτικης καταγωγής ήταν και ο Οσάμα Μπιν Λάντεν.

Για το Ριάντ, λοιπόν, το ζήτημα είναι απλό, ξεκάθαρο και έχει ως εξής:

1. οι ιρανοί Φρουροί της Επανάστασης συνδράμουν στο βορά τη σιιτική κυβέρνηση της Βαγδάτης στον πόλεμο κατά των σουνιτών τζιχαντιστών (ειρήσθω εν παρόδω η Σαουδική Αραβία είναι από τους μεγαλύτερους τροφοδότες μαχητών στο Ισλαμικό Χαλιφάτο) 2. στα βορειο-δυτικά τον Άσαντ, ενισχύοντάς τον με τη Χεζμπολά 3. και τώρα στο νότο τους Χούτι της Υεμένης.

ΤΟ ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ “ΥΕΜΕΝΗ”

Τα πράγματα δεν πάνε καλά για την “Ευδαίμονα Αραβία“, όπως έλεγαν οι αρχαίοι την Υεμένη. Η στρατιωτική επέμβαση του συνασπισμού των Αράβων είναι η τελευταία κρίση σε μια σειρά προηγούμενων που συντηρούν την αναταραχή στη χώρα και επιμηκύνουν τη δυστυχία των ανθρώπων της. Δες:

διαιρεμένη σε Βόρεια και Νότια Υεμένη μέχρι το 1990 οπότε η Βόρεια προσαρτά τη Νότια δίχως, όμως, να υπάρξει ουσιαστική ενοποίηση

αντανάκλαση του διχασμού ήταν ο εμφύλιος που ξέσπασε το 1994, το τέλος του οποίου δεν έφερε τη συμφιλίωση

η διαίρεση αναδύθηκε το 2011 κατά την Υεμενίτικη “Αραβική Άνοιξη” που πήρε βίαιη τροπή κι έγινε πέρα για πέρα εμφανής με την εξέγερση των Χούτι από το βορά και την επέλασή τους. Η σημαία που κρατούν οι αντίπαλοι των σιιτών Χούτι, υποστηρικτές του σουνίτη εκδιωχθέντος Προέδρου Χάντι, είναι αυτή της πάλαι ποτέ Νότιας Υεμένης

η Αλ Κάιντα διατηρεί το ισχυρότερο παρακλάδι της στην Υεμένη. Το ότι η κοινωνία είναι οργανωμένη σε φυλές που μαλώνουν, συνασπίζονται, ξαναμαλώνουν κ.ο.κ. διευκόλυνε μεν αλλά η διαίρεση ήταν εκείνη που επέτρεψε στην οργάνωση του Μπιν Λάντεν ν’ αποκτήσει τέτοια επιρροή, όπως, ακριβώς, επέτρεψε και στο κίνημα των Χούτι να γιγαντωθεί.

Έτσι, λοιπόν, το αδιέξοδο της Υεμένης οδήγησε στην έκρηξη, η χώρα κινδυνεύει να γίνει νέα Συρία και να βυθιστεί στο χάος. Όπου φτωχός κι η μοίρα του -δεν λένε; Για την ιστορία, λοιπόν, η Υεμένη είναι η πιο φτωχή αραβική χώρα και, σαν να μην έφταναν όλα τ΄άλλα, περνά, χρόνια τώρα, ανθρωπιστική κρίση…