Ηλίας Καραβόλιας  

[email protected]

Ενίοτε το facebook παράγει χρήσιμο διάλογο για επίκαιρα θέματα ειδικά δε όταν χρησιμοποιούνται επιστημονικά επιχειρήματα. Σε ανάρτηση του λοιπόν ο συνάδελφος οικονομολόγος Διονύσης Αντζουλάτος αναρωτιέται πολύ σωστά για το παράδοξο αυτών των ημερών στην διεθνή οικονομία : ”Ανακοινώνει η Yelen (σημ: διοικητής της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας) την συρρίκνωση του ισολογισμού της FED από τον επόμενο μήνα κατα 10 δις USD μηνιαίως . Όσο ελάχιστο κι αν είναι το ποσό, αφού θα χρειαστεί 37,5 χρόνια για να ξεσκαρτάρει, είναι εντελώς “κουφές” οι αντιδράσεις αυτών που αποκαλούμε “πάνσοφες αγορές” : σταθερός ο S&P (σημ: δείκτης μετοχών του αμερικανικού χρηματιστηρίου)και γκρεμισμένα τα πολύτιμα μέταλλα…”

Ο Δ.Αντζουλάτος περιγράφει δηλαδή πώς η απομόχλευση της μεγαλύτερης κεντρικής τράπεζας του πλανήτη ρίχνει αντί να ανεβάζει τις τιμές του χρυσού, δηλαδή του πλέον ”ασφαλούς καταφυγίου” σε τέτοιες περιπτώσεις. Χωρίς να πέφτουν οι μετοχές στην Wall Street, οι τιμές των πολύτιμων μετάλλων καταρρέουν. Δεν θέλω να κουράσω αλλά να σας ενημερώσω οτι ”διδαχθήκαμε” το πώς ”πρέπει” οι συσχετίσεις σε τέτοιες περιπτώσεις να λειτουργούν. Και όμως , δεν λειτουργούν ! Μοιάζει το σκηνικό σαν να είναι βγαλμένο απο νέα εγχειρίδια ανορθόδοξων οικονομικών, σαν να έχουν χάσει την σοφία τους οι αγορές.

Θα προσπαθήσω να αποκωδικοποιήσω το δικό μου σχόλιο στην συγκεκριμένη ανάρτηση  πάνω σε αυτό το πολύ σοβαρό θέμα κατ’ εμέ, που αφορά αυτή την ίδια την οντολογία της χρηματο- οικονομικής πραγματικότητας. Είναι αλήθεια οτι οι αγορές δεν μοιάζουν να είναι πλέον σοφές. Δεν μοιάζουν να ”ακούν” την νομισματική πολιτική των κεντρικών τραπεζών που έχω ξαναγράψει  ότι είναι κίνδυνος-θάνατος για τις οικονομίες. Και φυσικά όλοι οι έγκυροι αναλυτές αναρωτιούνται πότε θα συμβεί η απότομη προσγείωση στην πραγματικότητα και πόσο απότομη θα είναι αυτή, με ποιές συνέπειες για προυπολογισμούς κρατών, επιχειρήσεων, νοικοκυριών.

Άραγε αυτή η ”χαμένη σοφία” είναι απλά η απόδειξη του τέλους της θεωρίας των αποτελεσματικών αγορών ( EMH= Efficient Market Hypothesis) περνώντας έτσι σε μια νέα φάση λειτουργίας τους που θα αλλάξει και τις συσχετίσεις μεγεθών στις οικονομίες ; Ή μήπως ζούμε τους τελευταίους αμυντικούς μηχανισμούς του ισχυρού συλλογικού υποκειμένου ( αγορές) πριν εμφανιστεί το σύμπτωμα της κατάρρευσης;

Θεωρώ ότι έχει εγκαινιασθεί προ πολλού, σχεδόν απο την εποχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης 2007-8 στις ΗΠΑ, η μετάβαση σε αυτό που αναφέρομαι συχνά ως πλαίσιο ανάλυσης : στον σημειο-καπιταλισμό. Πρόκειται για την μετατροπή του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε μια νέα σφαίρα συναλλακτικού περιβάλλοντος, σε έναν νέο κόσμο προσφοράς και ζήτησης τιμών που δεν απεικονίζουν πλέον την τιμολόγηση των αξιών αλλά την συμβολικότητα,την σημειολογική ισχύ τους. Περάσαμε στην οικονομία των Σημείων όπου δεν υπάρχουν πλέον Αξίες και Τιμές αλλά Σημεία, μη γραμμικώς συνδεόμενα, που συνθέτουν μια μή-πεπερασμένη επικράτεια πιθανών συνδυασμών.

Όλα μπορούν να συσχετισθούν πλήρως και όλα μπορούν να αποσυσχετισθούν εντελώς. Οι αγορές έπαψαν να είναι συγκοινωνούντα δοχεία και μηχανισμοί εξισορρόπησης, έπαψαν να είναι ο τόπος της ”δίκαιης τιμής”. Πχ, ο ισολογισμός της FED δεν θεωρείται πλέον απο τους επενδυτές ως φούσκα αλλά ως ”μόνιμη παρέμβαση” άρα δεν υπάρχει ”γεγονός” καθώς η νέα εκδοχή της μαθηματικοποιημένης ενσωμάτωσης γεγονότων στις τιμές (ρομποτάκια και αλγόριθμοι συναλλαγών) μάλλον μπορεί και ”κανονικοποιεί” τις παρεμβάσεις των αρχών. Αν μιλούσαν οι αγορές φαντάζομαι να έλεγαν σήμερα κάτι τέτοιο : ”…δεν μοιάζει περίεργο το ότι φούσκωσαν οι ισολογισμοί των εκδοτών χρήματος από την στιγμή που αυτό ήδη το ξέρουμε και μάθαμε να ζούμε μαζί του…”

Zoύμε στην εποχή που η Μακροοικονομία και οι αγορές λειτουργούν σαν παίγνια χωρίς κανόνες πλέον.Υπάρχουν όλες αυτές οι αμφισημίες των προβλέψεων και αυτό το ατελείωτο παιχνίδι όπου προσπαθούν οι επενδυτές χάρτινου πλούτου να βρούν ποιοι είναι οι ”κανόνες” για να τους παραβιάσουν,για να ”εκβιάσουν” το οριακό αποτέλεσμα της αποδοτικότητας τους.Και έτσι γεννιέται και θεσμίζεται μια φαντασίωση,ένα είδος ανεξέλεγκτης ελευθερίας κινήσεων στο συναλλακτικό σύμπαν.

Eκεί ακριβώς στηρίζεται το σύγχρονο παράδοξο των αγορών : παρά την ελευθερία κινήσεων των παιχτών τελικά δεν μπορούν να συσχετιστούν πλήρως τα σημεία πάνω στις πιθανοφάνειες των συναλλαγών αφού αυτά δεν τιμολογούν αξίες αλλά ερμηνείες ‘κανόνων’. Όταν όλοι προσπαθούν να αποσυσχετίσουν τον κίνδυνο από την προσδοκία κέρδους, με τα σύγχρονα αλγοριθμικά τεχνικά συστήματα, οι συναλλαγές παράγουν τιμές- στόχους συνεχώς μετακινούμενους, συνεχώς μεταβαλλόμενους.

Eίναι εντυπωσιακό το πώς οι τιμές διαπραγματεύσιμων αξιών απο-συσχετίζονται και πώς οι διαπραγματευόμενες αξίες δεν τιμολογούνται πλέον αλλά ”τιμολογούν”. Ένα αλληλεπιδραστικό σύστημα Σημείων μοιάζει να έχει αντικαταστήσει τα χρηματιστηριακά ταμπλό. Οι πλατφόρμες συναλλαγών μοιάζουν σαν να μεταδίδουν εντολές διαμόρφωσης τιμών-στόχων και όχι εντολές αγοράς ή πώλησης.

Πρόκειται για μια κρίσιμη περίοδο στην ιστορία του χρηματοπιστωτικού κόσμου.Για μια περίοδο όπου το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα τείνει να μετασχηματιστεί σε ”ακόλουθο” και όχι σε καθοδηγητή των αγορών. Η ισχύς των τελευταίων φαίνεται πλέον να είναι πέρα και έξω απο τα όρια της παραγωγικής οικονομικής πραγματικότητας. Μέσα στο χάος των υπερταχύτατων μαθηματικών συστημάτων αυτόματων συναλλαγών (high frequency trading) και εντός των μαύρων κουτιών της παγκόσμιας οικονομίας (over the counter πλατφόρμες), χωρίς την ύπαρξη μιας κάποιας ”αρχής” που ελέγχει, η χάρτινη οικονομία θρέφεται και αναπαράγεται ως ανακυκλώσιμη, ως αυτοαναφερόμενη. Σε αντίθεση με την πραγματική οικονομία της παραγωγής και του εμπορίου που ακολουθεί ασθμαίνοντας και φυσικά χαρακτηρίζεται από μείωση της απασχόλησης και των εισοδημάτων.Το στοίχημα είναι πώς οι κυβερνήσεις θα περιορίσουν την δράση όλων εκείνων των ”μηχανικών”, των ”κατασκευαστών” στις αγορές (financial engineering) που θα συνεχίζουν να χτίζουν αυθαίρετα – μέσα στο χαώδες διαδικτυακό σύστημα συναλλαγών- αδιαφανείς δομές και αόρατα τείχη…

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr