Νίκος Βασιλειάδης

Πάει καιρός που το έχω καταλάβει καλά πως δεν θα είχε κανένα νόημα και δεν θα ήταν εύκολο να μιλά κανείς για την τέχνη, για την

ποίηση, για την λογοτεχνία αν η ζωή ήταν έτσι όπως φαίνεται και μόνον, αν όλα, δηλαδή, τα πράγματα στη ζωή ήταν αυτό που λέει τ’ όνομά

τους και τίποτ’ διαφορετικό.

Όσο απλωμένη είναι η ζωή στην επιφάνεια, άλλο τόσο υπάρχει και στο βάθος της , με αποτέλεσμα οι κρυμμένες και αόρατες δυνατότητές

της να είναι πολύ περισσότερες και πολύ πιο δυνατές συναισθηματικά από αυτές που βλέπουμε στην επιφάνεια.

Η τέχνη, όπως βρίσκει την έκφρασή της, είτε σε έναν καμβά, είτε σε μια φωτογραφία, είτε στις σκοτεινές αίθουσες ενός κινηματογράφου,

είτε στις σελίδες ενός βιβλίου, είναι η φαντασία που μετουσιώνεται σε εικόνες και λέξεις που περικυκλώνουν το μυαλό του δημιουργού

όπως περικυκλώνεται ο μελισσοκόμος από τις μέλισσες. Οι εικόνες ή οι λέξεις αυτές είναι η πρώτη ύλη που ο δημιουργός έχει στα χέρια του

και καλείται μ’ αυτές, που χρησιμοποιεί όλος ο κόσμος για τις ανάγκες του, να τις πλάσει, να τις μεταβάλει σε μέσο καλλιτεχνικής

έκφρασης.

Αν επιλέξουμε ως δημιουργοί να τις παραθέσουμε στεγνές όπως γεννήθηκαν, όπως ειπώθηκαν από τα στόματα χιλιάδων ανθρώπων, τότε

αυτές θα παραμείνουν νεκρές, ανέκφραστες. Εάν όμως θελήσουμε με αυτές να αγγίξουμε τα βάθη της ανθρώπινης ζωής, τότε αυτές

αμέσως και αβίαστα θα γίνουν το όχημα και το μέσο να εκφράσουν τις ιδέες.

Τέχνη είναι ένας συνεχής πόλεμος, ένας παθιασμένος αγώνας να μην αφήσεις τις εικόνες ή τις λέξεις να βουβαίνονται, να παγώνουν, να

μένουν σαν τις άψυχες πέτρες και να σιωπούν ενώ γνωρίζεις πως όλα έχουν κάτι να πουν, ακόμα και με την σιωπή τους.

Ζούμε σε μια εποχή που η τέχνη σε οποιαδήποτε έκφρασή της περνά και αυτή την δική της ξεχωριστή κρίση. Αν υπάρχει μια κρίση αξιών,

μία κρίση συναισθημάτων, μία κρίση σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων, τότε σίγουρα όλο αυτό περνά και στην τέχνη που αντικατοπτρίζει την

ίδια την ζωή. Και σίγουρα εδώ δεν μιλώ για την τέχνη των τρελών, των αμέτρητων παραγνωρισμένων ιδιοφυϊών που συνεχίζει τον δικό της

δρόμο, αλλά για την τέχνη των ανισόρροπων ψυχών, των απαίδευτων μεγαλομανών, που παριστάνουν τους γραμματιζούμενους της

μπάρας, τους προφήτες της ενορίας, τους φιλόσοφους των κέντρων διασκέδασης, όλους αυτούς που μανιωδώς πλάθουν έναν πολιτισμό

αρνητικών ηρώων που ξεσπούν τις ακρότητές τους μέσα σε απόλυτα αληθινά κοινωνικά δεδομένα. Γιατί; Γιατί είναι η ίδια η εποχή που ωθεί

όλους αυτούς στα άκρα, είναι η ίδια η ζοφερή πραγματικότητα που δικαιολογεί τις αναίσχυντες πράξεις τους που βαφτίζουν τέχνη.

Ο κόσμος μας μοιάζει ολοένα και περισσότερο σαν μια αίρεση, τσίρκο και τρομοκρατική ομάδα μαζί που σκοπεύει να τιμωρήσει κάθε τι

όμορφο και να μοιράσει δήθεν καινούριες ιδέες χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα κι όλες τις εκδηλώσεις σκοτεινών ενστίκτων.

Αναπόφευκτα έτσι ποδοπατιέται και κάθε ηθική διάκριση, αφού τα κίνητρα αυτά αναβλύζουν από την ταξική ταπείνωση που βιώνουμε όλοι

μας καθημερινά, εγείροντας εκδικητικές τάσεις και νικηφόρα οράματα.

Αυτή είναι η τέχνη που πηγάζει από αυτά τα κίνητρα, Άγγελοι Εξολοθρευτές που δεν εγγυώνται κανένα παράδεισο, προτείνουν την κόλαση,

αφού… λένε, καλύτερη είναι από το παρόν.

Και όμως πως θα μπορούσαμε να ζήσουμε σε μια κοινωνία όπου η εκφραστικότητα της φαντασίας μας γαντζώνεται μέσα από το έργο μιας

ομήγυρης σκληρών, αυτοκαταστροφικών και παραβατικών τύπων, υιών της απώλειας όπου ζητούν να εξεγερθούν όχι για να ζήσουν αλλά

για να θρέψουν τις υπαρξιακές τους πείνες.

Ιδού ένα επικίνδυνο μίγμα για να κάνεις τέχνη: δυσπιστία, πλήξη και απόγνωση μαζί, η θεωρητική σκευή του Ολοκληρωτισμού.

Μεσαίωνας – Ολοκληρωτισμός η εποχή μας, ίσως να μην υπάρχουν ούτε εικόνες, ούτε λέξεις. Και όσες απέμειναν από το παρελθόν ηχούν

σαν κούφιες. Όταν η γλώσσα χάνει κάθε εκφραστική δύναμη οι λέξεις γίνονται ανίσχυρες αφού έρχονται αντιμέτωπες με τον όλεθρο· είναι

φτωχές, αξιολύπητες και πολύ εύκολα παραχαράσσονται απέναντι σε βεβαιότητες κάθε είδους, ακόμα και της πιο απλής αλήθειας.

Και μεις βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια γλώσσα «έκπτωτη» που καθιστά αδύνατη την οποιαδήποτε απόδραση του νου. Η γλωσσική κρίση

ως απόρροια μιας κρίσης ταυτότητας,

Όλοι αυτοί οι επαγγελματίες των υπηρεσιών της «τέχνης» επίκαιροι αλλά ποτέ σύγχρονοι, μια «κοινωνία του θεάματος και του θεαθήναι»,

που απολαμβάνει με αυταρέσκεια την εσωτερική της κατανάλωση – ο ένας τρέφεται από τον άλλον – , δεν αποτελεί αυτό που εγώ

προσωπικά θα ονόμαζα ο κόσμος της τέχνης . Ξέρω πως πάντα υπήρχαν αυτοί που για να δημιουργήσουν τέχνη ήταν έτοιμοι στην θέα του

πάμπλουτου επενδυτή, να κάνουν βαθιά, πολύ βαθιά υπόκλιση, δεχόμενοι τα χρήματά του που θα τους κάνουν να αισθανθούν ανώτεροι.

Από την άλλη, όμως για μένα τέχνη και δημιουργοί με συνεισφορά στον πολιτισμό και στη συνολική του ουσία είναι όσοι παίδεψαν τα

χρώματα τις λέξεις και τις νότες δίχως στιγμή να αρνηθούν τον εαυτό τους γυρίζοντας την πλάτη στην ημιμάθεια και την κενότητα των

προαστιακών μεγαλοαστών και όχι μόνο. Είναι αυτοί που αρνήθηκαν και συνεχίζουν να αρνούνται τους «δήθεν» εγωπαθείς κενούς που δεν

γνώρισαν ή δεν γνωρίζουν τίποτα για τη ζωή, ενώ αυτοί την ζουν παλεύοντας και την παλεύουν ζώντας, σε μια κατάσταση φυγής, αλλά και

με την αμετακίνητη επιθυμία να κάνουν την ένταση πλούτο της κοινωνίας όπου όλοι μας ανεξαιρέτως πλούσιοι φτωχοί αγράμματοι και

μορφωμένοι θα συνειδητοποιήσουμε πως είμαστε προσκεκλημένοι.

Λένε πως όποιος δεν φοβάται το πρόσωπο του τέρατος, πάει να πει ότι του μοιάζει . Η πιθανή προέκταση του αξιώματος είναι, να

συνηθίσουμε τη φρίκη, και έτσι να μας τρομάζει η ομορφιά.

Η υποταγή ή ο εθισμός του ανθρώπου σε μια συνύπαρξη, ή συνδιαλλαγή με την πενία και την φρίκη της σε όλα τα επίπεδα προκαλεί τον

κίνδυνο της αφομοίωσης ή της λήθης, του πως πρέπει, του πως οφείλουμε να σκεφτόμαστε, να πράττουμε να μιλάμε να ονειρευόμαστε, να

δημιουργούμε. Αναμφισβήτητα εδώ και χρόνια αυτό αρχίσαμε να το ανεχόμαστε. Και η ανοχή μας αυτή , πολλαπλασιάζει την φρίκη και τις

εκφάνσεις της στη δημόσια ζωή, την ισχυροποιεί και την βοηθά να συνθέσει με ακρίβεια τη μορφή του τέρατος που προΐσταται σβήνοντας

κάθε τι άλλο, επιβάλλοντάς μας την τερατώδη ομοιομορφία. Η μορφή του τέρατος είναι αποκρουστική. Και η τέχνη που πηγάζει από το

τέρας της πενίας γίνεται το μέσον που θα βοηθήσει την φρίκη να κατοικήσει μέσα μας και να μεταμορφώσει τις ψυχές μας.

Χιλιάδες φωτεινές επιγραφές με άθλια ονόματα. Το τέρας γίνεται γελοίο και κυκλοφορεί ανενόχλητο από αίθουσα τέχνης σε βιβλιοπωλείο,

σε θέατρα και μουσικές σκηνές. Η τέχνη γίνεται Μαγειρείο και όλος ο κόσμος απαιτεί επιδόματα από το Δημόσιο Ταμείο. Πώς θ’

αντιδράσουμε και πώς δε θα συμβιβαστούμε με το τέρας;

Φαντάζομαι πως η παιδεία παραμένει η αναλλοίωτη απάντηση στο πρόβλημά μας. Έτσι όπως παλαιότερα, ο κόσμος της τέχνης είχε για

βασικές αξίες, το ήθος, την αλήθεια και την ομορφιά και όταν παρουσιαζόταν η μορφή ενός τέρατος, αναστάτωνε το κοινό αίσθημα εκ

βαθέων, και προκαλούσε απρόσμενη, άμεση και καθοριστική αντίδραση. Σαν τις αρχαίες τραγωδίες που μόλις ο Βασιλιάς χάσει τον μανδύα

του μεγαλείου του και το προσωπείο του αρχηγού, κάτω από το φως του φεγγαριού έχει μόνον την μορφή του τέρατος. Τότε στο ιερό άσος

των μαινάδων, ο χορός, από τις γυναίκες, ορμά πάνω του, τον κομματιάζει, τον θανατώνει και τον εξαφανίζει.

Να γίνουμε ο χορός των γυναικών που δεν φοβήθηκε, αλλά και πως δεν θα μπορούσε ποτέ να μοιάσει με το πρόσωπο του τέρατος.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του. 

iPorta.gr