* Η Δρ. Χαρά Κοσεγιάν είναι

Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Δωδεκανήσου

Ο απολογισμός της παρουσίας της πρυτάνεως κ. Ελένης Γλύκατζη- Αρβελέρ στη Ρόδο για τους φιλολόγους καθηγητές και τους μαθητές του νησιού μας είναι εξαιρετικά θετικός. Ανήκει στη σπάνια κατηγορία των ανθρώπων που μπορούν να εμπνεύσουν άλλους, ανηλίκους και ενήλικες. Όταν σχεδιάσαμε με το δήμαρχο Ρόδου κ. Φώτη Χατζηδιάκο την πρόσκληση στην επιφανή διεθνή Ελληνίδα, είχα στο νου μου πως στη φετινή σχολική χρονιά θα κυριαρχήσουν στα σχολεία τα θέματα της ιστορίας. Η Βυζαντινή Ιστορία είναι το πιο παραγκωνισμένο και (θα μου επιτραπεί να πω) το πιο κακογραμμένο κομμάτι της ιστορίας μας, παρότι -επί σειρά ετών- διδάσκεται για όλο το σχολικό έτος στη Β’ Γυμνασίου και στη Β’ Λυκείου.

Η θετική ανταπόκριση της κ. Αρβελέρ στην πρόσκλησή μας πυροδότησε ένα κύκλο συζητήσεων που κατέληξε στο σχήμα που ζήσαμε για δύο συνεχόμενες μέρες στη Ρόδο. Το βράδυ της 29 Οκτώβρη στην Παναγιά του Κάστρου, οπότε απευθύνθηκε στο πλήθος με μια χειμαρρώδη και αυθεντική ομιλία και το πρωί στις 30/ 10, κατά το οποίο συνομίλησε με μαθητές στον κινηματογράφο Μετροπόλ. Περισσότεροι από 500 μαθητές από τα 4 Λύκεια της Πόλης, ένα Γυμνάσιο, ένα ιδιωτικό σχολείο, μαθητές από τα Λύκεια Αφάντου, Κρεμαστής, Ιαλυσού, Μουσικού έως και μαθητές των ΕΠΑλ και του Νυχτερινού σχολείου κατέκλυσαν το χώρο και χειροκρότησαν όρθιοι την κ. Αρβελέρ, τόσο κατά την είσοδο, όσο και κατά την έξοδό της, ενώ συνέχισαν να της υποβάλλουν ερωτήματα και κατά τη διαδρομή της ως το αυτοκίνητο που θα την παραλάμβανε!

Γι’ αυτό το λόγο, στην ομιλία που εκφώνησα στην σύγκληση του Δημοτικού Συμβουλίου που έγινε προς τιμήν της κ. Αρβελέρ αμέσως μετά την συνάντηση της με τους μαθητές στο Μετροπόλ, τόνισα πως το κομμάτι που μου αναλογεί εμένα ως Σχολικής Συμβούλου Φιλολόγων Δωδεκανήσου να επισημάνω, είναι η ανάδειξη εκ μέρους της μιας εξαιρετικά μεγάλης περιόδου της ιστορίας μας που συλλήβδην ονομάζουμε Βυζαντινή. Τη στιγμή που τα περισσότερα βαλκανικά -και όχι μόνο- κράτη προσπαθούν να θεμελιώσουν την εθνογενεσή τους στη βυζαντινή τους καταβολή, η χώρα μας, λόγω ασφαλώς και της μακραίωνης ιστορίας μας, μοιάζει να θέλει να ξεχάσει τη βυζαντινή της διαδρομή, αν όχι απεμπολώντας, σίγουρα αδιαφορώντας, βάζοντας -με τα λόγια της κ. Αρβελέρ- σε παρένθεση τη βυζαντινή χιλιετία προκειμένου να συνδεθούμε με το ένδοξο αρχαιοελληνικό παρελθόν μας και να υπηρετήσουμε την ανάλογη (αρχαιοελληνική) παιδεία. Και αυτό εμένα δεν με βρίσκει αντίθετη -πώς θα μπορούσα άλλωστε- αλλά η διακοπή της συνέχειας είναι βαθύτατο ιστορικό σφάλμα και η αλήθεια δεν υπηρετείται με ανακρίβειες και αποσιωπήσεις.

Διότι το Βυζάντιο υπήρξε, και παρότι υπήρξε αντικείμενο παρεξήγησης, δεν ήταν γενικευμένα σκοταδιστικό, ούτε τόσο θρησκόληπτο, αλλά αντίθετα κράτησε και υπηρέτησε τη συνέχεια της ελληνοσύνης. O -εκ Μιστρά ορμώμενος- Πλήθων ο Γεμιστός θύμισε στον αυτοκράτορα Μανουήλ το Β’ πως “Έλληνες εσμέν ως η γλώσσα δηλοι”. Επιπλέον, η λαϊκή αντίληψη, η συλλογική συνείδηση που δεν κατευθύνεται διατήρησε τη συνέχεια μέσω των βαπτιστικών ονομάτων, των χριστιανικών πεποιθήσεων, των γαστρονομικών επιλογών, των λαϊκών δοξασιών, όπως η περίφημη της αποφράδος ημέρας Τρίτης, ημέρας που έπεσε η Πόλη. Ο στρατηγός Μακρυγιάννης μεταξύ των πινάκων που παρήγγειλε στον Παναγιώτη Ζωγράφο σχετικά με τα γεγονότα του 1821, ήταν και ο πίνακας της πτώσης της Πόλης. Αυτή ήταν η σειρά που τα είχε μέσα του ο μεγάλος Έλληνας που έμαθε Ελληνικά για να γράψει τα απομνημονεύματά του! Όλη την ιστορία της Ελλάδας μαζί στο ίδιο χωροχρονικό παρόν.

Και δεν είναι ασφαλώς ότι χρειαζόμαστε το Βυζάντιο για να σηματοδοτήσουμε το μέλλον μας.

Τουλάχιστον όχι στο σύνολό του. Ίσως, από ορισμένα γεγονότα ή συγκεκριμένα περιστατικά να αντλήσουμε εμπειρία και τεχνογνωσία, αλλά σίγουρα υπάρχουν πιο πρόσφατες περίοδοι της ιστορίας μας για να αντιγράψουμε ή να παρακολουθήσουμε κατά πόδας, αν δεν θέλουμε να επαναλάβουμε τα ίδια λάθη. Το Βυζάντιο όμως το χρειαζόμαστε για να γνωρίζουμε τη συνέχειά μας. τις δυνατότητες, τα όριά μας, το πόσο ψηλά μπορούμε να φτάσουμε και το πόσο χαμηλά να πέσουμε. Και του ύψους και του βάθους ικανοί!

Σε αυτό το στοιχείο έριξε φως η κ. Αρβελέρ. Και ήταν εντυπωσιακό που 500 περίπου μαθητές και οι συνοδοί καθηγητές τους άκουσαν καθηλωμένοι την κ. Αρβελέρ να τους μιλά επί δύο περίπου ώρες για το Βυζάντιο που είναι “αενάως παρόν” για τους Νεοέλληνες, για την αυτοκρατορία του Βυζαντίου που είναι η πνευματική ρίζα των απανταχού Ορθοδόξων, το φυτώριο και η ουσία της έννοιας της οικουμενικότητας του Ελληνισμού. Σε μια περιοχή, όπως η Ρόδος, που η παρουσία του Βυζαντίου κράτησε περίπου για 1000 χρόνια, με τα διαλείμματα της μουσουλμανικής περιόδου, της αραβικής κατάκτησης, των Σελτζούκων Τούρκων στη συνέχεια, ώσπου το 1309 να πουληθεί στους Ιωαννίτες Ιππότες και να καταγράψει το πέρασμα στη Μεσαιωνική Ρόδο, αυτό το Βυζάντιο σε κείνη τη χιλιετία, έβαλε και σε αυτόν τον τόπο το αποτύπωμά του στην ελληνική εθνική ταυτότητα.

Αλλά και για κάτι άλλο θα θυμόμαστε όλοι την κ. Αρβελέρ. Για το προσωπικό της κοίταγμα στη ζωή, τους δρόμους που ανοίγονται ή κλείνουν, τις δυσκολίες, τα προβλήματα και τις ευκαιρίες. Το πάθος της για μάθηση, που δεν την εγκατέλειψε ποτέ. Έχει πει πώς το να μένεις όρθιος σημαίνει να έχεις τα πόδια στη γη και τα μάτια στον ουρανό. “”Πολλοί άνθρωποι, λεει, πατάνε γερά στα πόδια τους, αλλά δεν κοιτάνε τον ουρανό. Εγώ τον κοίταξα”. Αυτό είπα σε όλους τους μαθητές να θυμούνται. Να φτάσουν εκεί που δεν μπορούν! Να έχουν όνειρα και υψηλούς στόχους. Και να είναι σίγουροι πως -αν είναι ξεκάθαροι- θα τους πετύχουν””.

Γι’ αυτό το λόγο νιώθω ακόμα και τώρα έντονη την ανάγκη να ευχαριστήσω για τη χαρά της συνάντησης, την κ. Αρβελέρ που αποδέχτηκε, και τον Δήμαρχο Ρόδου που έλκεται από τόσο ισχυρές προσωπικότητες και κάνει δυνατή -με τον καλύτερο τρόπο- την παρουσία τους στο νησί μας.