Ηλίας Καραβόλιας

[email protected]

Η οικονομία παράγει ανάγκες μέσω της διαφήμισης σε μια αλληλένδετη σχέση την οποία παθητικά αποδέχεται η μεγαλύτερη μάζα της κοινωνίας .O Freud γράφοντας το βιβλίο ‘Η δυσφορία μέσα στον Πολιτισμό’ έβαλε τα θεμέλια μετατόπισης του άγχους από το ατομικό ασυνείδητο στο συλλογικό .Η αστική κοινωνία της φρουδικής εποχής συνάντησε ιστορικά τον Α’Παγκόσμιο πόλεμο, την Οκτωβριανη επανάσταση αλλά και την χιτλερική έφοδο στην γερμανική εξουσία.

Έγραψε ο Αντρέ Ζορζ (Η εργασία κατά την έξοδο από τον καπιταλισμό, μτφ. Θ. Πολλάτος ) :

‘Η «δικτατορία των αναγκών » χάνει τη δύναμή της από την «ολιγαρκή αφθονία». Η επιρροή που ασκούν οι εταιρείες πάνω στους καταναλωτές γίνεται πιο εύθραυστη παρά την εκτίναξη των δαπανών του μάρκετινγκ και της διαφήμισης. Η τάση για αυτοπαραγωγή ξανακερδίζει έδαφος λόγω του αυξανόμενου βάρους που έχουν τα άυλα περιεχόμενα στη φύση των εμπορευμάτων.’

Το άγχος, ο τρόμος, ο φόβος των πολιτών είναι το άγχος της εισβολής, το άγχος της εξαθλίωσης, της πείνας, του θανάτου.Η ψυχολογία περιστρέφεται ενίοτε πάνω σε αυτό το μόνιμο άγχος: του θανάτου. Απώλεια αντικειμένων, χάσιμο χρήματος, ψυχαναγκασμοί, φιλαργυρία, καθίζηση, είναι ένα σύνολο στοιχείων που αναλύθηκαν από την φροϋδική σχολή και αντιστοιχήθηκαν με σωματικές λειτουργίες στα πρώιμα χρόνια ανάπτυξης του υποκειμένου (στοματικό στάδιο, πρωκτικό στάδιο, κ.α)

Βολεύει όμως τη σύγχρονη φαρμακοβιομηχανία της Δύσης να βαφτίζει ως βιολογικές παθήσεις όλες εκείνες τις μορφές κατάθλιψης και νευρώσεων του σύγχρονου εργάτη των γραφείων . Αποσιωπώντας για την ταξική νεύρωση η σύγχρονη ψυχιατρική βρίσκεται σε έναν μόνιμο αγώνα με αντίπαλο την ψυχανάλυση και έτσι η ατομική ψυχοπαθολογία δεν απέχει πολύ από την συλλογική. Οι οικονομικές σχέσεις κινητοποιούν την νευρωτική κοινωνία σε ακόμη περισσότερη εξάρτηση του ατόμου από το χρήμα. Ένας φαύλος κύκλος ασταμάτητης ανατροφοδότησης των τοξικών συνηθειών και της ενοχικής εργασιομανίας απλώνεται πάνω από τις ανθρώπινες ζωές. Το Χρέος σκεπάζει την ανθρώπινη κοινωνία και ρυθμίζει τις οικονομικές σχέσεις ως σχέσεις εξουσίας και πειθαναγκασμού.

Έννοιες όπως το shopping therapy εφευρέθηκαν για να δικαιολογηθεί η διαφημιστική διείσδυση στον ανθρώπινο ψυχισμό. Το άγχος επιβίωσης ωθεί όλο και περισσότερους σε μια ατέρμονη διαδικασία πιεστικής προσπάθειας, σε έναν άνισο αγώνα με τον χρόνο, τις ανισότητες, τις ανάγκες.Η κατασκευή αναγκών και προτιμήσεων εγκαθίσταται μέσω της διαφήμισης στον ψυχισμό και το άτομο μένει εκτεθειμένο μεταξύ ανάγκης και επιθυμίας, εισάγοντας στην σχέση και την ηδονική απόλαυση του νευρωτικού συμπτώματος -είτε αυτό είναι η φιλαργυρία είτε είναι ο υπερκαταναλωτισμός.

Είναι εξαιρετικό το σύγγραμμα Ηδονές, προτιμήσεις και ανάγκες- Διακυβεύματα δικαιοσύνης και ισότητας,Γρηγόρης Μολύβας, Πόλις, 2010. Ο συγγραφέας μας εισάγει στον κόσμο της φαινομενολογίας των προτιμήσεων με βάση και τις ιστορικές παραπομπές σε μεγάλα ονόματα των φιλοσοφικών ρευμάτων στην Ευρώπη.

Ο σύγχρονος εργαζόμενος και καταναλωτής είναι η καμπύλη αδιαφορίας του( καμπύλη προτιμήσεων)! Ουσιαστικά έχει μεταλλαχθεί η ανάγκη σε επιθυμία και με την ενδυμασία της προτίμησης εξιδανικεύεται η κατανάλωση ως μέρος της αγχώδους καθημερινότητας.

Παραθέτω ως κατακλείδα μια παράγραφο από το Sarajevo Magazine, τ.102, Management by strees-Η ζωή στα όρια της θραύσης
‘….Να κλέψουμε τη βάση των “ψυχολογικών προβλημάτων” απ’ την αρμοδιότητα των διαχωρισμένων ειδικών και να τα επιστρέψουμε εκεί που ανήκουν.

Στην πολιτική οικονομία του σύγχρονου καπιταλισμού και στη διαχείριση των καθημερινών κοινωνικών σχέσεων κάτω απ’ τις νόρμες του. Ενώ τα “ψυχολογικά προβλήματα” βιώνονται σαν ατομικά σχεδόν πάντα είναι εντελώς κοινωνικά,όχι μόνο ως προς τις αφετηρίες τους αλλά και ως προς την εξέλιξή τους· ακόμα και ως προς το ξεπέρασμά τους. Το “άγχος” είναι ακριβώς ένα τέτοιο εντελώς κοινωνικό φαινόμενο που μοιράζεται και εσωτερίκευται σε εκατομμύρια ατομικές μερίδες…’

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr