*Ο Π. Καρκατσούλης είναι

Γραμματέας Κ.Ο στο Ποτάμι και τέως Βουλευτής Επικρατείας.  

Ο λαϊκισμός είναι αντίπαλος της εξόδου της χώρας από την κρίση.

Με αφορμή μια ακόμη φροντισμένη έκδοση του «Αρμού» για τον «πειρασμό του λαϊκισμού» διατύπωσα ορισμένες σκέψεις σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με την Α. Διαμαντοπούλου και τον Χ. Χωμενίδη που συντόνισε ο ψυχαναλυτής Ι. Βαρτζόπουλος.

Το βιβλίο αποτελεί μια παρακαταθήκη για όσους ασχολούνται με τα θέματα του λαϊκισμού. Σ’ εμένα προσέφερε μια πολύ ενδιαφέρουσα ψυχαναλυτική ερμηνεία που εμπλουτίζει τις γνώσεις μου που στηρίζονταν, κυρίως, στα συμπεράσματα της κοινωνιολογίας και της πολιτικής επιστήμης.

Εγώ χρησιμοποιώ στη δική μου δουλειά την έννοια του πελατειασμού, την οποία θα χρησιμοποιήσω και σήμερα. Την αντιλαμβάνομαι ως έννοια-είδους εν σχέσει προς την έννοια γένους, τον λαϊκισμό. Δεν μπορεί να ευδοκιμήσει ο πελατειασμός –νοούμενος είτε ως αμφοτεροβαρής σχέση είτε ως κοινωνικό σύστημα, εάν δεν έχει εγκατασταθεί και καλλιεργηθεί ένας ρωμαλέος λαϊκισμός.

Η ιδέα του πελατειασμού την οποία έχω αναπτύξει σε πολλά κείμενά μου προσφέρεται περισσότερο για μια αφηρημένη ανάλυση του συστήματος- μιας ανάλυσης η οποία στηρίζεται στην θεωρία των αυτο-αναφερομένων κοινωνικών συστημάτων.

Να αναφέρω δυο-τρία βασικά στοιχεία αυτού του είδους συστήματος: Η βασική θεωρητική καινοτομία του είναι η ύπαρξη ενός δυαδικού κώδικα – στην δική μας περίπτωση θα μπορούσε να είναι το «πελάτης-μη πελάτης»- τα δύο συστατικά του οποίου δεν αίρονται μέσα από κάποια διαλεκτική σύνθεση αλλά αναπαράγονται στο διηνεκές. Έτσι το αυτό-αναφερόμενο αυτό σύστημα τροφοδοτεί, αενάως, την δυνατότητά του να παράγει εγχειρήματα. Πώς, ακριβώς, λειτουργεί ο δυαδικός κώδικας: Από την μια, ταυτοποιεί τις εισροές – άρα δημιουργεί/συντηρεί/αναπαράγει ταυτότητες και, από την άλλη, αποκλείει/απορρίπτει μη-ταυτότητες. Ο μη-πελάτης δεν έχει πρόσβαση σ’ ένα πελατειακό σύστημα. Αποκλείεται.

Μια ακόμη υποσημείωση εν σχέσει προς το συζητούμενο βιβλίο: Με εξιτάρει, ιδίως, ο «πειρασμός» του λαϊκισμού – και με παραπέμπει στο «παράσιτο» του Michel Serres. Το Παράσιτο ως σύστημα- και οι γενιές (ο κόσμος) των παρασίτων μας παραπέμπουν σε μια «κανονικότητα» που δημιουργείται και συνυπάρχει με μια άλλη «κανονική κανονικότητα» του ορατού/υπαρκτού κόσμου.

Εγώ θα αναφερθώ μόνο σ’ ένα κοινωνικό σύστημα με αυτά τα χαρακτηριστικά, το διοικητικό σύστημα. Μόνο που θα το προσεγγίσω πολύ διαφορετικά απ’ ό,τι συνήθως επιχειρείται από νομικούς/πολιτικούς επιστήμονες. Θα αναφερθώ σ’ αυτό ως ένα σύστημα παραγωγής δεσμευτικών αποφάσεων το οποίο προκειμένου να ανταποκριθεί στην βασική αυτή αποστολή του έχει εσωτερικές διαδικασίες (αρμοδιότητες), δομές, ανθρώπινο δυναμικό και προϋπολογισμούς. Καθένα από τα τμήματά του αυτά έχει μια αυτο-αναφορική πελατειακή οργάνωση, έτσι ώστε, εν τέλει, να διασφαλίζεται ότι το σύστημα κινείται εντός πελατειακής τροχιάς.

Να παρακολουθήσουμε, επ’ ολίγον, τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα μέρη αυτά του συστήματος.

ΝΟΜΟΙ: Το τελικό προϊόν του διοικητικού συστήματος παράγεται σε συνεργασία της διοικήσεως με το νομοθετικό σώμα. Μερικά χαρακτηριστικά της νομοθετικής παραγωγής προκειμένου να τεκμηριώσουμε τον ισχυρισμό μας περί της πελατειακής ταυτότητας των νομοθετικών και κανονιστικών ρυθμίσεων:

• Αριθμός εξουσιοδοτήσεων: (για την μεταπολιτευτική περίοδο): 10 εξουσιοδοτήσεις ανά νόμο για ΠΔ και 70 για ΥΑ. Ο αριθμός των νόμων (4435) δεν υπερβαίνει το 2% του συνόλου της νομοθετικής παραγωγής, ενώ οι υπουργικές αποφάσεις- στις οποίες, συχνά, παρεισφρύουν και διατάξεις ουσιαστικού δικαίου- το 80%.

• Εμβόλιμες/ Άσχετες διατάξεις (μέσω τροπολογιών): 24%. Ο ένας στους τρεις νόμους θα έπρεπε να κηρυχθεί αντισυνταγματικός.

• Οι παρα-νομοθετικές διαδικασίες ανθούν: Οι Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου και οι Πράξεις Υπουργικού Συμβουλίου από 6 το 2009 εκτοξεύτηκαν σε 35 το 2015.

• Οι κοινοβουλευτικές διαδικασίες έχουν ευτελιστεί: Από το «επείγον» κι το «κατεπείγον» που αποτελούν μια καταστημένη κοινοβουλευτική διαδικασίας, κατά την περίοδο της κρίσης, οδηγηθήκαμε- και δυστυχώς αποδεχτήκαμε το «υπερ-κατ-επείγον».

ΔΟΜΕΣ:

• Ο δομικός πληθωρισμός ανθεί: 7500 τμήματα μόνο στην κεντρική διοίκηση.

• Το εύρος εποπτείας παραμένει σε τριτοκοσμικά επίπεδα: Ένας προϊστάμενος προς έναν-κανέναν υφιστάμενο και μια Γενική Διεύθυνση με 3 Διευθύνσεις εξακολουθούν να απαντώνται με μεγάλη συχνότητα.

• Οι μεγάλες κυβερνήσεις αποτελούν τον κανόνα– και η κυβέρνηση Τσίπρα έσπασε όλα τα ρεκόρ: 47 Υπουργοί/Αν. Υπουργοί/Υφυπουργοί και 156 Γραμματείς (γενικοί, ειδικοί, τομεακοί, διοικητικοί και αναπληρωτές αυτών)!

• Τα νομικά πρόσωπα– και, ειδικώς, τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου- εξακολουθούν να αποτελούν το προνομιακό πεδίο τακτοποίησης ημετέρων. Ουδείς γνωρίζει τον ακριβή αριθμό τους, πολλώ δε μάλλον, την σκοπιμότητά τους). Πάντως, 46.936 άτομα αμοίβονται για κάποιο έργο το οποίο παρέχουν εκεί. 1674 εξ αυτών αναφέρονται ως «λοιπές περιπτώσεις».

• Ο συντονισμός τόσο των Υπουργείων όσο και των διαφορετικών επιπέδων διοίκησης παραμένει τραγικός (βλ. την «αντιμετώπιση» των πρόσφατων καιρικών φαινομένων) παρ’ όλον ότι το «Μαξίμου» αριθμεί 5 υπουργούς (Δραγασάκης, Φλαμπουράρης, Κουικ, Βερναρδάκης, Παππάς) με 7.500.000 μισθοδοσία των υπαλλήλων που απασχολούνται σ’ αυτές και 1.534.000 υπερωρίες για τους συμβούλους των πολιτικών τους γραφείων.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ

• Το προσωπικό της δημόσιας διοίκησης είναι γηρασμένο και αμόρφωτο (στην κεντρική διοίκηση το ποσοστό των πτυχιούχων υπερβαίνει, οριακά, εκείνο των απόφοιτων Λυκείου).

• Οι προσλήψεις εξακολουθούν να γίνονται χωρίς περιγράμματα θέσεων και χωρίς σύνδεση με τις ανάγκες της οικονομίας.

• Νέο κρεσέντο προσλήψεων: 27700 προσλήψεις σ’ έναν χρόνο (σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ). Η κυβέρνηση μετέρχεται κάθε μέσον προκειμένου να διορίζει τους κομματικούς της φίλους με οποιαδήποτε σχέση εργασίας οπουδήποτε. Ακόμη και προσλήψεις ανθρώπων που είχαν πετύχει σε διαγωνισμούς προς εικοσαετίας ενεργοποιούνται με έναν προσχηματικό σεβασμό στις αποφάσεις των δικαστηρίων.

ΟΙ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ

Εξακολουθούν να παραμένουν αυξητικοί- στην ίδια λογική του «κουβά»- απλώς, σήμερα, με λιγώτερα χρήματα. Κυβερνήσεις και δανειστές αρνούνται να προχωρήσουν σε προϋπολογισμό προγραμμάτων- να συνδέσουν, δηλαδή, τις οικονομικές ροές με πραγματικά αποτελέσματα. Εμμένουν στα τυφλά «ταβάνια» και στον επιμερισμό της κακομοιριάς. Φορείς που προσφέρουν έργο και προσπαθούν συμφύρονται με άλλους, άχρηστους.

Η ΕΞΟΔΟΣ

Απαιτείται ένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που θα καταφέρει να σπάσει τον δυαδικό κώδικα του πελατειασμού και το οποίο πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

• Να συνδέει τον ρυθμιστικό, τον οικονομικό και τον προγραμματισμό προσλήψεων σ’ ένα σχέδιο δράσης.

• Να απεμπλέκει την ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού από την κυβέρνηση.

• Να δημιουργεί συνταγματικό δικαστήριο ως αντίβαρο της πελατειακής Βουλής.

• Να αλλάξει το εκλογικό σύστημα και να μικρύνουν οι περιφέρειες.

• Να αλλάξει, πάραυτα, το νόμο περί ευθύνης υπουργών και να δρομολογήσει τον ουσιαστικό έλεγχο του πολιτικού χρήματος.

Αλλά, για όλα αυτά απαιτείται κοινωνική (και κοινοβουλευτική) πλειοψηφία των αντι-λαϊκιστών που, σήμερα, εξακολουθεί να είναι ζητούμενη. Η ανάγκη συνεύρεσης, ωστόσο, όλων αυτών των δυνάμεων είναι, περισσότερο από ποτέ, αδήριτη.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author