* Ο Γιώργης Χαγιάς είναι υποψήφιος Διδάκτωρ Εξ.Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας 

Ήγγικεν λοιπόν η ώρα. Η κομματική πανήγυρη κορυφώνεται, ο εορτασμός της δημοκρατίας των εκλογών σκορπίζει ευαρέσκεια. Ή μήπως όχι; Μπορούμε να γιορτάσουμε μια δημοκρατία αντιπροσωπευτική;

Γιατί η δημοκρατία διαμεσολαβείται, έχει δηλαδή «μεσαζιλίκι» από αμειβόμενους πολιτικούς; Γιατί η δημοκρατία δεν είναι άμεση αλλά έμμεση ψευδο-δημοκρατία των κομμάτων, της κάθετης ιεραρχικής δομής, της ροπής στην ολιγαρχία, των κλειστών ψηφοδελτίων, της κομματικής γραμμής, και της κλειστής κυβερνητικής πόρτας; Γιατί η δημόσια σφαίρα των κοινών έγινε ιδιωτική υπόθεση των ολίγων; Γιατί δεν διεκδικούν οι πολίτες τη συμμετοχή τους και την τριβή τους στις υποθέσεις του δήμου; Γιατί η συμμετοχή εξαντλείται σε μια εκλογική διαδικασία, όπου γίνεται συνήθως αυτό που είχε πει ο Μπ. Ράσελ για τη δημοκρατία, πως είναι δηλαδή «η διαδικασία με την οποία διαλέγουμε αυτόν στον οποίο θα ρίξουμε το φταίξιμο»;

Στο κάλεσμα για συμμετοχή όλων στις αποφάσεις, ο βαθμός αντίδρασης κυμαίνεται από την αποστασιοποίηση μέχρι τη συνειδητή αποστροφή. Αποστασιοποίηση δηλώνουν εκφράσεις, όπως «έτσι είναι το σύστημα», «αυτά που λες δεν γίνονται», και κυρίως το «εγώ δεν ξέρω απ’ αυτά» που φέρνει στην εξίσωση τον μύθο του «πολιτικού ειδήμονα», του βουλευτή μας. Ο βουλευτής, έχει έμμονη βλέψη την επανεκλογή, περιφέρεται ως υποποιμένας κομματικού ποιμνίου, και μετατρέπει το πολιτικό γραφείο του σε ψηφοθηρικό μηχανισμό. Η πολιτική έχει γίνει επάγγελμα από τη στιγμή που υστερόβουλα ταξινομήθηκε ως «επιστήμη», λες και είναι διαστημική μηχανολογία, νευροβιολογία, ή εφαρμοσμένα μαθηματικά.

Με τους πολιτικούς τους, αισθάνονται όλοι μία μακαριότητα, αφού μπορούν και κάνουν outsourcing της πολιτικής ευθύνης σε μία περίεργη κατηγορία κομματανθρώπων, που το μόνο που έχουν αναγάγει σε επιστήμη είναι οι κομματικοί μηχανισμοί και ο καιροσκοπισμός.

Πολλοί όμως επιλέγουν συνειδητά πεφωτισμένες πολιτικές ελίτ, τους «άριστους», για να μας σώσουν από την «οχλοκρατία» και την «τυραννία της πλειοψηφίας». Πρόκειται για ένα είδος κοινωνικού δαρβινισμού που νομιμοποιεί την ευγονική των πολιτικών τζακιών. Οι γόνοι τους πιστεύουν ότι ο τόπος τους χρωστάει, επειδή το πολιτικό δράμα πάντοτε επιφύλασσε πρωταγωνιστικό ρόλο για την αφεντιά τους και τα σόγια τους. Γι’ αυτούς η άμεση δημοκρατία θα φέρει αναρχία. Μέγιστη αντίφαση τόσο σε όρους όσο και σε πραγματικότητα: πώς είναι δυνατόν όταν αποφασίζουν οι λίγοι–και συνήθως ολίγοι σε αρετές–να έχεις δημοκρατία, και όταν αποφασίζουν όλοι–δηλαδή, αυτοκυβερνάσαι–να θεωρείται αναρχία; Το πρώτο είναι ξεκάθαρα ολιγαρχία και το δεύτερο βασική συνθήκη δημοκρατίας.

Καταφάσκοντας την αυθεντία της κομματικής δημοκρατίας αποφάσκουμε την αμφισβήτησή της, παραιτούμαστε από την εξέτασή της ως το καθεστώς που πραγματικά μας αξίζει. Δημοκρατικό είναι ένα καθεστώς όπου όλα τα ζητήματα μπορούν να τεθούν, προπάντων το πόσο δημοκρατικό είναι το ίδιο, πόσο δίκαιοι είναι και πόσο δικαιότεροι μπορούν να γίνουν οι θεσμοί, το σύνταγμα, οι νόμοι.

Αβάσιμος είναι επίσης ο ισχυρισμός ότι σήμερα τα μεγέθη είναι πολύ μεγάλα για να συμμετέχουν όλοι οι πολίτες στη ΛΗΨΗ των αποφάσεων. Μα, στην λεγόμενη και ψηφιακή εποχή; Το διαδίκτυο διευκολύνει την αυτοχρονία και τη μαζικότητα. Δεν χρειάζεται κάποιος να είναι κάθε μέρα στο κοινοβούλιο ή στο δημοτικό συμβούλιο για να συζητά. Στην τοπική αυτοδιοίκηση δε, τα μικρότερα μεγέθη δίνουν ασφαλέστερη πρόσφυση στη βούληση για συμμετοχή με την επικουρία φυσικά και της ψηφιακής υποδομής.

Η τεχνική αδυνατότητα δεν είναι πλέον δικαιολογία απάθειας, αφού σήμερα το «τίς αγορεύειν βούλεται» είναι τεχνικά πιο εφικτό από ποτέ· αρκεί φυσικά την τεχνική να ελέγχει η φρόνηση. Μπορούν πλέον οι πολίτες να κάνουν θεσμό την άμεση συμμετοχή στη λαϊκή συνέλευση με παρρησία και ισηγορία, με ανάληψη καθηκόντων εκ περιτροπής και με κλήρωση. Να κάνουν τα μπλογκς πεδία προβληματισμού και διαβούλευσης για τα κοινά και άμιλλας για το παραγωγικότερο επιχείρημα στην επίλυση των υποθέσεων, τη διαδικτυακή βιντεοκλήση (Skype) μέσο τηλεδιάσκεψης ανάμεσα σε 325 και ακόμα περισσότερες δημοτικές Πνύκες. Να αποκτήσουν παιδεία πολιτικής συζήτησης, αμεσοδημοκρατική συνείδηση, αίσθηση δικαιοσύνης, υπεύθυνο βίο εντός και δια του δήμου· ενός δήμου αυτόνομου, αυτόδικου, αυτοτελούς.

Δεν θα κοστίζει τίποτε να διαθέτουν λίγες ώρες την εβδομάδα για την πολιτική. Έχει κοστίσει όμως στη ζωή τους και στην αξιοπρέπειά τους να μη διαθέτουν καμία, ενώ οι μεσάζοντες, οι νομιμοποιημένοι, αιρετοί, και αμετάκλητοι «ταγοί της λαϊκής βούλησης», να διαθέτουν όλο τον χρόνο τους αποφασίζοντας γι’ αυτούς, προσπορίζοντας ωφελήματα δυσανάλογα προς τις υπηρεσίες τους, και προκαλύπτοντας τη θέση τους με θεσμικά οχυρώματα, όπως ο νόμος περί (μη) ευθύνης υπουργών.

Η τριβή σε αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς και στην δημιουργία δημοκρατικού ανθρωπολογικού τύπου είναι ανάχωμα στη φοβέρα ότι οι «άξεστοι πολλοί» θα ισοπεδώσουν τους «ολίγους νοικοκυραίους». Οι πολίτες θα ασκούνται στη διαβούλευση και στην ευθυκρισία, στην κοινωνικοποίηση των ηγετών στον αυτοπεριορισμό, στην εγκράτεια και στη φρόνηση, στον αγώνα για τον λόγον διδόναι, για το ποιος δίνει καλύτερο λογαριασμό γι’ αυτά που λέει και όχι για το ποιος εξεγείρει κομματικά πάθη και πλήθη.

Είναι οδυνηρή η ανάγκη να βάζουμε επίθετα («άμεση») στη δημοκρατία για να την ξεχωρίσουμε από τη μη δημοκρατία («αντιπροσωπευτική»). Καιρός πια να μην την χαρακτηρίζουμε αλλά να την κάνουμε δημοκρατία.