“Η αρπαγή της Ευρώπης- Οι ρίζες της καταστροφικής διαχείρισης μιας αναπόφευκτης κρίσης”

του Γ. Βαρουφάκη,

εκδόσεις Πατάκη

Υπάρχουν μερικά βιβλία που λες ότι σε ”βρίσκουν”. Ειδικά στην εποχή που ζούμε, η υπερπληροφόρηση δεν αφήνει περιθώρια παρκαρίσματος της γνώσης στο ανθρώπινο μυαλό κάτω από την πίεση της καθημερινότητας και ειδικότερα όταν το βιβλίο συμπεριφέρεται πότε σαν ιστορικό και πότε σαν οικονομικό-πολιτικό εργαλείο ανάλυσης των δρώμενων.

Το βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη ” Η αρπαγή της Ευρώπης- Οι ρίζες της καταστροφικής διαχείρισης μιας αναπόφευκτης κρίσης”, από τις εκδόσεις Πατάκη, είναι – κατά την ταπεινή μου γνώμη- η κορυφαία στιγμή στο μέχρι τώρα συγγραφικό έργο του καθηγητή και πρώην υπουργού(ο πρωτότυπος τίτλος στην αγγλική έκδοση του βιβλίου είναι ” And the weak suffer what they must ?”, εκδόσεις Nation Books/Bodley Head, Λονδίνο)

Ξεκίνησα να διαβάζω πριν κάτι μήνες το βιβλίο στην αγγλική. Η ορολογία, το συντακτικό και ο πλούτος του αγγλικού λεξιλογίου που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, εννοείται ότι είναι μοναδικά. Σε κάποια σημεία ζορίστηκα. Ποτέ όμως δεν βγήκα από την ροή που χαρακτηρίζει τα περιεχόμενα του βιβλίου. Μια ροή γεμάτη καίριες παρεμβάσεις, περιγραφές, παρατηρήσεις και φυσικά προτάσεις γι αυτό το σαθρό και μάλλον ετοιμόρροπο οικοδόμημα που λέγεται Ευρώπη. Ο πρώην υπουργός, γνήσιος ευρωπαϊστής,μας δείχνει ότι ο συναγερμός χτυπάει και εμείς – κυρίως οι ηγεσίες μας- δεν τον ακούμε. Φεύγει από το ηθικοπλαστικό δίπολο χρέους και ενοχής που κρύβεται στο ευρωπαϊκό συλλογικό ασυνείδητο και μας προσγειώνει σε βατές, προσβάσιμες και κατανοητές ανισορροπίες στο πολιτικό και οικονομικό λογισμικό στο οικοδόμημα της Ευρώπης.

Δεν είναι απλό το διακύβευμα του βιβλίου. Μοιάζει απλό. Άλλωστε ποτέ ο Βαρουφάκης δεν θα μπορούσε να χαρτογραφήσει σε ρηχά νερά. Όποιος έχει διαβάσει τον ”Παγκόσμιο Μινώταυρο”(εκδόσεις Λιβάνη) βιβλίο που προειδοποιούσε για το συνεχές της χρηματοπιστωτικής κρίσης και την πιθανότητα μεταπήδησης της στην καθημερινότητα των κοινωνιών, μάλλον θα καταλάβει καλύτερα το νέο βιβλίο του συγγραφέα.

Δεν σας κρύβω ότι ήμουν και εγώ προκατειλημμένος μήπως και θα διάβαζα τελικά μια επαναληπτική περιγραφή των κακών ιδιομορφιών της Ένωσης, από έναν άνθρωπο που έγινε παγκόσμιο σύμβολο το 2015. Υπέθετα ότι θα έβρισκα μέσα συμπεράσματα από την πλούσια αρθρογραφία του σχετικά με προβλέψεις, προειδοποιήσεις και πάγιες θέσεις ενός οικονομολόγου που σέβεται την αφοσίωση του στην επιστήμη. Έπεσα έξω.Το βιβλίο αποτελεί το ρήγμα που συσσώρευαν ρωγμές τόσων ετών.Όσοι δεν αντιληφθούν τις ρωγμές, μάλλον μένουν στάσιμοι και μάλλον είναι αυτοί που αγνοούν ότι τελικά θα ήταν εύκολο για έναν ιδιοφυή άνθρωπο που πήρε 150,000 σταυρούς την πρώτη φορά που μπήκε στην πολιτική, να μην αντισταθεί στο ευρωπαϊκό κατεστημένο, είτε τον στήριζε είτε όχι ο πολιτικός του προϊστάμενος…

Τι εννοώ λέγοντας ρήγμα: Μπορεί το πανευρωπαϊκό κίνημα που ίδρυσε με συνοδοιπόρους του ο πρώην υπουργός ( DiEM 25) να περιλαμβάνει μανιφέστο, προγράμματα, πολιτικές δράσεις, παρεμβάσεις για εκδημοκρατισμό των ευρωπαϊκών θεσμών και άλλα ενδιαφέροντα πλαίσια παρέμβασης, η εύφλεκτη πρώτη ύλη όμως από την σύντομη αλλά έντονη εμπειρία και συμμετοχή του συγγραφέα στα ευρωπαϊκά δρώμενα, είναι καλά φυλαγμένη στο βιβλίο ” Η αρπαγή της Ευρώπης”.

Στα περιεχόμενα του λοιπόν ξεχωρίζει κανείς την ικανότητα του πρώην υπουργού στην αποδόμηση των μύθων που συντηρούσαν οι πολιτικές ηγεσίες της Ευρώπης. Εδώ θέλω να σταθώ σε κάτι που ένιωθα συνεχώς διαβάζοντας το βιβλίο. Μιλάω για την ταυτότητα του Ευρωπαίου πολίτη. Του πολίτη της νότιας Ευρώπης που τυγχάνει να λέγεται Ελλάδα, Κύπρος, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία.

Η κατανόηση από τον αναγνώστη των θέσεων του συγγραφέα ”δοκιμάζεται” όταν περιγράφεται η σκόπιμη υπερδομή των αναποτελεσματικών μηχανισμών ”διάσωσης” που αντί να ανακυκλώνουν κρατικά πλεονάσματα/ελλείμματα, μοιάζουν με εκείνο το κουμπί στο αυτοκίνητο που πατάμε για εσωτερική ανακύκλωση του αέρα, όταν δουλεύει το air condition !

Ακριβώς όπως μας περιέγραψε παραστατικά πριν την κρίση τον ”Παγκόσμιο Μινώταυρο”, ο συγγραφέας μας μυεί τώρα στον ελλειπτικό μηχανισμό υγιούς ανακύκλωσης δημοσιονομικών πλεονασμάτων στην ευρωπαϊκή οικονομία.

Υπάρχουν σημεία στο βιβλίο που δίνουν μια εναλλακτική σκοπιά των γεγονότων. Έννοιες που γίνονται σημαίνοντα και τροφοδοτούν το μυαλό : Κάλπικα διαπιστευτήρια ( ως προς την δήθεν σύγκλιση στην Ε.Ε), η Πυραμιδική Λιτότητα, οι Αντίστροφοι Αλχημιστές και πολλά άλλα,όπως φυσικά και η περίφημη Άρνηση, το εθνικό κουσούρι της ιδιοσυγκρασίας μας, με το οποίο αποδεχόμαστε την πραγματικότητα ανεστραμμένη.

Προς το τέλος του βιβλίου (σελ. 375-380) υπάρχει ένα έξοχο κεφάλαιο ( όχι το μόνο φυσικά) όπου αναλύεται η εκδίκηση της θρησκοληψίας. Εκεί καταλαβαίνεις ότι η οικονομική θεωρία ιδεολογικοποιήθηκε άγαρμπα και ανιστόρητα από δόγματα τέλειας ισορροπίας αγορών και αυτόματων μηχανισμών εξάλειψης- δήθεν- των ανισοτήτων στις κοινωνίες. Ο βασιλιάς είναι γυμνός και μόνο αδογμάτιστες φωνές σαν τον Βαρουφάκη, που κατανοούν τον Marx και τον Keynes στις σωστές διαστάσεις τους και όχι σε ξεχειλωμένες ερμηνείες, μπορούν να συνεισφέρουν στο χαμένο(;) ευρωπαϊκό όνειρο. Είναι χαρακτηριστική η σύγκριση μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ από τον συγγραφέα, ως προς τις δραστικές παρεμβάσεις των κυβερνήσεων στην τραπεζική αγορά και στην γρήγορη και λιγότερο επώδυνη αποκατάσταση της κανονικότητας στην οικονομία.

Στο βιβλίο καταγράφεται το Power Game μεσούσης της κρίσης, μεταξύ Βερολίνου- Παρισιού- Μαδρίτης- Ρώμης. Και φυσικά αναλύεται το τι μέλλει γενέσθαι στην μετά Brexit εποχή. Οι ανησυχίες του Βαρουφάκη τεκμηριώνονται με στοιχεία που όχι μόνο είναι ακλόνητα αλλά κατανοεί κανείς ότι μοιάζει αν μη τι άλλο ανορθολογικό το να μην κάνουμε ότι τα βλέπουμε. Γράφει π.χ,αυτό που επί πολλά χρόνια αρνούμαστε : Ότι η Thatcher ”..δεν είχε δίκιο που φοβότανε ότι με το ευρώ εισαγόταν λαθραία μια ευρωπαϊκή ομοσπονδία! Αν το ευρώ ήταν δούρειος ίππος δεν γέννησε καμία ηρωική νίκη ούτε σύγχρονων Αχαιών ούτε σύγχρονων Τρώων ” (σελ.219)

Στο παράρτημα του βιβλίου διαβάζουμε τα κυριότερα σημεία από την ”Μετριοπαθή Πρόταση για την επίλυση της κρίσης του ευρώ ” βιβλίο που έγραψαν μαζί οι Βαρουφάκης, Holande, Galbraith τον Ιούλιο του 2013 και στο οποίο περιγράφονται ριζοσπαστικές ιδέες για να μην ”σκάσει” από τότε και στο εξής στα κεφάλια των Ευρωπαίων πολιτών η κρίση χρέους στον ευρωπαϊκό νότο (ομόλογα ΕΚΤ εις το διηνεκές, νέο New Deal με πρόγραμμα κοινωνικής αλληλεγγύης, κ.α).

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο Ρέντσι έχει ήδη παραιτηθεί μετά το ΌΧΙ των Ιταλών στο δημοψήφισμα για την συνταγματική αναθεώρηση. Οι τεχνοκράτες παραμονεύουν( ειδικά οι έχοντες θητεία ή μελλοντική θέση στην Goldman Sachs) Η Ευρώπη νιώθει ξανά το έδαφος να τρίζει κάτω από τα πόδια της όπως μετά το ελληνικό ΌΧΙ το καλοκαίρι του 2015. Παραθέτω από την σελ. 297 του βιβλίου:” Ένα πράγμα είναι σίγουρο. Η Ευρώπη είναι πολύ σημαντική για να αφεθεί στους ανίδεους διαχειριστές της ”.

Προσωπικά, διαβάζοντας το βιβλίο σκεφτόμουνα συχνά ότι αν ζούσε ο Καστοριάδης, θα έγραφε για την Φαντασιακή Θέσμιση της…Ευρώπης (!) αντί αυτή της Κοινωνίας. Και σίγουρα, το υλικό ενός καθηγητή Πολιτικής Οικονομίας και υπουργού μιας χώρας που δεν λύγισε μπροστά στον Μινώταυρο των αγορών, είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητο σε μια εποχή που οι κοινωνίες ζουν υπό την νεφελώδη τροχιά κεφαλαίων απροσδιόριστης πηγής και κατεύθυνσης, μετακινώντας την σφαίρα παραγωγής εντός της σφαίρας της διαχείρισης.

Ζητείται αλλαγή του λογισμικού της Ευρώπης, αλλαγή της ταχύτητας επένδυσης και αποεπένδυσης σε χάρτινες αγορές, αλλιώς δεν θα ανάψει η μηχανή της πρωτογενούς παραγωγής σε υπερχρεωμένες χώρες όπως η δική μας. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα που προσωπικά πιστεύω ότι δείχνει για την Ευρώπη,ως χάρτη εξόδου από την κρίση, ο Γιάνης Βαρουφάκης.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr