Το οδοιπορικό του Ουίλλιαμ Ληκ συνεχίζεται κι εμείς τον ακολουθούμε. Αυτή τη φορά θα σταματήσουμε στην Πρέβεζα, που μόλις πριν πέντε χρόνια είχε περάσει από τα Βενετικά στα Τούρκικα χέρια, διατηρώντας την αυτονομία της αλλά πληρώνοντας αβάσταχτους φόρους, και ζώντας πάντα κάτω από το φόβο μια επίθεσης του Αλή Πασά.

Ο Λήκ γοητεύεται, θεωρώντας την μία από τις ωραιότερες ελληνικές πολιτείες: « οι γυναίκες, έξω από τις αγγαρείες του νοικοκυριού, δούλευαν στα χωράφια, στο θέρο και στο λιομάζωμα, ενώ οι άντρες είχαν αναλάβει τα διβάρια(=θαλάσσιες εκτάσεις ψαρέματος) του κόλπου και έκαναν τον πραματευτή και τον καϊξή στα λιμάνια της Ακαρνανίας, της Ηπείρου και των νησιών, ή κάπνιζαν τα τσιμπούκια τους τεμπελιάζοντας. Μια από τις πιο βαρειές δουλειές των γυναικών ήταν να κουβαλούν πελώρια πιθάρια, στεριωμένα πάνω στα κεφάλια τους, γεμάτα νερό από τις βρύσες που βρίσκονται ένα μίλι μακριά.

Οι Πρεβεζάνοι εκφράζουν την ευγνωμοσύνη τους στη Ρωσία γιατί ο πρόξενός της φροντίζει να μην καταπατηθούν τα δικαιώματά τους από τον εκάστοτε μπέη. Έτσι, η Πρέβεζα είναι σήμερα μία από τις ευτυχισμένες πολιτείες της Ρούμελης μ΄όλο που, έχοντας γειτόνους σαν τον Αλή, δεν ξέρει κανείς πόσο θα κρατήσουν οι καλές μέρες».

Γυρω στις 400 οικογένειες ζούσαν από τα διβάρια της πόλης ή τα αρτινά και της Ακαρνανίας, που είχαν παραχωρηθεί από την Πύλη στον Αλή Πασά. Η εκμετάλλευση των διβαριών της Άρτας και της Ακαρνανίας βρισκόταν στα χέρια των πλούσιων Πρεβεζάνων, που είχαν ιδρύσει εταιρίες. Κάθε εταιρία νοίκιαζε ένα μέρος από το διβάρι, μίσθωνε ψαράδες και τους εφοδίαζε με δίχτυα και τα απαραίτητα σύνεργα της ψαρικής. Όσο προχωρούσε η πώληση των ψαριών, τα χρήματα συγκεντρώνονταν σε κοινό ταμείο, και αφού πληρωνόταν ο φόρος «μουκατέσι», το κέρδος μοιραζόταν ανάμεσα στους εμπόρους και τους ψαράδες. Αυτός ο τρόπος συνεργασίας επεκτείνονταν και στις αγροτικές εργασίες, αλλά και στο ναυτικό εμπόριο, όπως επίσης και στις θαλάσσιες μεταφορές.

Ο Λήκ εντυπωσιάζεται από αυτή την οργάνωση και σημειώνει: « Οι δημοκρατικές ρίζες πρέπει να αποδοθούν στη γεωγραφική δομή της χώρας που χωρίζει τους κατοίκους σε κοινότητες με ελάχιστη εξάρτηση μεταξύ τους. Η επιβίωση αυτών των θεσμών κατά τους αιώνες της δουλείας, οφείλεται στον φανατισμό και στον αποκλειστικό χαρακτήρα του οθωμανικού συστήματος, που δεν αναγνωρίζει στους Χριστιανούς τα δικαιώματα των άλλων πολιτών, ούτε ανακατεύεται στις εσωτερικές υποθέσεις των κοινοτήτων. Μοναδική επέμβασή του είναι η γενική καταπίεση. Πρέπει να παραδεχτούμε πώς ο τρόπος που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες τα προβλήματά τους, κεντρίζει την πνευματική και ψυχική άσκηση, μα την ίδια στιγμή καλλιεργεί αυτό το απείθαρχο, ατίθασο, φιλόδοξο και εριστικό πνεύμα, που σίγουρα θα ξεσπάσει όταν ο λαός αποχτήσει αρκετή ελευθερία για να εκδηλωθεί».

Ένα παραπάνω δείγμα ευημερίας της Πρέβεζας είναι το γεγονός ότι πολλές Σουλιώτισσες, μετά την καταστροφή, κατέληξαν υπηρέτριες σε σπίτια της. Ένα δεκάχρονο κορίτσι υπηρετούσε την οικογένεια του Άγγλου υποπροξένου επί είκοσι έτη. Η αμοιβή του κοριτσιού, που έφυγε τριάντα χρόνων για όλα αυτά τα χρόνια ήταν μόλις 150 πιάστρα. Ο υποπρόξενος τα έδωσε σαν προίκα, αλλά, φίλοι μου, όλοι μας γνωρίζουμε ότι για εκείνη την εποχή, τα τριάντα χρόνια ήταν η αρχή των γειρατειών…

 Δήμητρα Παπαναστασοπούλου