Ελπίδα Νούσα

Ο Σοπέν δεν είχε προδρόμους, ούτε όμως και μαθητές, θα λέγαμε, καθώς δεν αποτελεί συνδετικό κρίκο σε μια μακρά εξέλιξη. Όσο μεγάλος κι αν είναι ο Μπετόβεν, πάντα θα τον βλέπουμε σαν συνεχιστή του Χάυντν και πρόδρομο του Βάγκνερ…Δηλαδή η πρόοδος μεταξύ τους είναι συνεχής. Μιλούν την ίδια γλώσσα…

Ο Σοπέν όμως είναι ο Σοπέν…Κατέχει το μυστικό μιας ιδιάζουσας εσωτερικής φωνής που μονάχα αυτός μιλά τη γλώσσα της. Φυσικά, αυτό δε σημαίνει πως δεν άσκησε επίδραση σε μεταγενέστερους καλλιτέχνες…Άσκησε, σημαντική αλλά έμμεση, που κανείς αναζητά τα ίχνη της κάτω από την επιφάνεια, όπως λόγου χάριν η μακρινή συγγένεια ανάμεσα στα «Πρελούδια» του Σοπέν και τα «Πρελούδια» του Ντεμπισί.

Δεν είναι τυχαίο που τον χαρακτήρισαν «ποιητή του πιάνου»…
Ο πολωνός συνθέτης έγραψε μόνο γι’ αυτό το όργανο(εκτός μεμονωμένων περιπτώσεων) και  εντυπώσεις του πιάνου επιζητεί…

Ο Σοπέν δεν γράφει σονάτες  με τον τρόπο του Χάυντν, του Μότσαρτ ή του Μπετόβεν, δεν εχει τίποτε το κλασικό η φόρμα του. Ούτε και συνθέτει σε «πνευματώδες”» ύφος…Γράφει χορούς(βαλς, μαζούρκες, πολωνέζες) ή και έργα καθαρά φανταστικά(μπαλάντες, νυχτερινά, etudes…)
Σε όλα κυριαρχεί το συναίσθημα, το πάθος, η χάρη, η ευγένεια, η φινέτσα και η αρμονία! Όλες οι ανθρώπινες συγκινήσεις προσωποποιούνται στις ακροάσεις των έργων του…χαρά, πόνος, οδύνη, αγάπη, περηφάνεια, ακόμα και οργή…Τόνοι ευαισθησίας και λυρισμού, αλλά και τόνοι ορμητικοί, ηρωικοί, πατριωτικοί..

Ίσως δεν θα είμαστε υπερβολικοί λέγοντας πως οι τόνοι του Σοπέν βασίζονται στις αναμνήσεις του, που συχνά κανείς μπορεί να διακρίνει επιρροές από την ιταλική όπερα που λάτρευε. Κυρίως τον  Μπελίνι, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά μετα τη συνάντησή τους το 1835. Ο Σοπέν δεν δίσταξε να ομολογεί πως  έκλαιγε γοερά από συγκίνηση όταν άκουγε τις άριες της «Νόρμα» και των «Πουριτανών»…

Η μουσική του είναι αγνή, δεν πατά στην κλασική αρμονία, αλλά αφήνεται σε μια χρωματική πορεία όπου η μελωδία καθοδηγεί. Ιδιαίτερα η υφή της συγχορδίας διακρίνεται για την άφθαστη εκφραστικότητα! Συγχορδίες πλατιές, με τα δάκτυλα να ανοίγουν εντυπωσιακά και να φθάνουν τη «δεκάτη»!
Ο Σοπέν προτιμά τους αρπισμούς, με άπταιστη σε ευλυγισία την εντύπωση που προκύπτει…

Ο καρδιακός του φίλος, ζωγράφος Ευγένιος Ντελακρουά υποστήριξε πως «σ’ αυτόν οφείλουμε την έκταση των συγχορδιών, αυτές τις χρωματικές και εναρμονικές διεισδύσεις με μικρά σμήνη από πρόσθετες νότες που πέφτουν σαν δροσοσταλιές της αυγής πάνω στη μελωδική φόρμα και αναδεικνύουν τη φωτεινή τους λάμψη!»

Δεν εκπλήσσεται κανείς όταν συνειδητοποιεί το μεγαλείο στα συντομότατα έργα του Σοπέν, όπως τα «Πρελούδια», που έγραψε εικοσάχρονος, όταν συνέθετε το πρώτο βιβλίο Πρελουδίων.

Ποτέ μουσικός σε λίγες γραμμές δεν κατάφερε να αποδώσει τις εντυπώσεις και την ένταση του συναισθήματος, μια μορφή συγκινητικής ποίησης…

Ο Γκλεν Γκουλντ, ο οποίος -κατά δήλωσή του- δεν ικανοποιείτο από τον Σοπέν, ωστόσο αναγνώριζε πως ο πολωνός υπήρξε εξαιρετικά χαρισματικός. Συναρπαστικός συνθέτης ως μινιατουρίστας και ασύγκριτος δημιουργός ατμόσφαιρας.

Ο Γκουλντ δήλωνε επίσης πως κανείς πριν αλλά και μετά το Σοπέν, δεν κατανόησε τόσο καλά το πιάνο!

Παρότι δεν ένοιωθε συχνά την επιθυμία να ερμηνεύσει Σοπέν, ωστόσο τον επέλεγε στις «ιδιαίτερες στιγμές του, στιγμές αδυναμίας κι αποκλειστικά για κείνον…»

Ο Φρειδερίκος Σοπέν έφυγε σαν σήμερα, 17 Οκτωβρίου 1849 από φυματίωση, πολύ πρόωρα…Μόλις στα 39 του…

Δεν υπάρχει φιλόμουσος που να μην τον συνεπαίρνουν το πιανιστικό στυλ κι οι συνθετικές ιδέες του! Αυτός ο συνδυασμός συναισθηματικής εκφραστικότητας, ρομαντικής ευαισθησίας, με πλούσια μουσική ευρηματικότητα και πνευματικότητα, είναι χαρακτηριστικά που νομίζω δεν βρίσκεται σε κανέναν άλλο από τους ρομαντικούς…