Δήμητρα Παπαναστασοπούλου 

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΣ Γ΄(1913-1977)
[β’ μέρος – εδώ το α’ μέρος]

Το 1962 ο Μακάριος πραγματοποιεί ένα επίσημο ταξίδι στην Ουάσινγκτον και συνομιλεί με τον Αμερικανό Πρόεδρο Τζων Φιτζέραλντ Κέννεντυ για θέματ οικονομικής ανάπτυξης της Κύπρου. Σε ερώτηση δημοσιογράφων αν εγκατέλειψε το θέμα της ένωσης με την Ελλάδα, απάντησε ότι έπρεπε να γίνουν ορισμένες θυσίες… Επιστρέφοντας, με παράκαμψη την Αθήνα και παρουσία του βασιλέως Παύλου στο αεροδρόμιο, ο Μακάριος έδωσε την αναμενόμενη συνέντευξη τύπου στους Έλληνες δημοσιογράφους, λέγοντας… «η δοθείσα δια των συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου λύσις εις το Κυπριακόν δεν ήτο εκείνη δια την οποίαν διεξήχθη ο αγών. Ήτο, όμως, η μόνη εφικτή… Η εν Ελλάδι διατύπωσις αντιρρήσεων δια την δοθείσαν λύσιν σημαίνει εν τινι μέτρω, προσπάθειαν αντλήσεως κομματικών ωφελημάτων».

Ο Αρχιεπίσκοπος τηρεί μια περίεργη στάση και θέση: είναι νομικά και διπλωματικά υποχρεωμένος να εργαστεί στα πλαίσια της σύστασης της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά οι Ελληνοκύπριοι αναμένουν με κάποιο τρόπο την ένωση με την Ελλάδα, την οποία επιθυμούν διακαώς. Συνεχίζουν να τον εκλέγουν επειδή τους δίνει ελπίδες, λέγοντας ότι αυτή η κατάσταση ανεξαρτησίας είναι παροδική και έχει στόχο την σταδιακή ένωση με την Ελλάδα…

Στην απέναντι πλευρά, οι Τουρκοκύπριοι είναι σχετικά ικανοποιημένοι, χωρίς να είναι και πεπεισμένοι για την καλή πίστη του Μακαρίου και των υπουργών του για την τήρηση της συμφωνίας περί ανεξαρτησίας του νησιού. Κι αυτή η δυσπιστία, δεν άργησε να οδηγήσει στην πλήρη αδυναμία συνεργασίας των δύο κοινοτήτων, οι οποίες έφεραν στρατιωτικές εντάσεις το 1963 και εχθροπραξίες τον Αύγουστο του 1964. Οι σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας ακολούθησαν το κλίμα της Κύπρου, καταλήγοντας στους διωγμούς εναντίον της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης το 1964.

Τον Μάρτιο του 1970 η Κύπρος συγκλονίζεται από την απόπειρα δολοφονίας του Μακαρίου και τα όσα έρχονται στο φως, σχετικά με σχέδιο πραξικοπήματος από τη χούντα των συνταγματαρχών της Ελλάδας και τους Ελληνοκύπριους συνεργάτες τους. Από την αρχή της χρονιάς εκείνης υπήρχε μια έντονη δραστηριότητα της οργάνωσης «Εθνικό Μέτωπο», που είχε ιδρυθεί στην Κύπρο το 1969 και έκρυβε στα σπλάχνα της την ΚΥΠ της ελληνικής χούντας. Ένα σχόλιο του ρωσικού ΤΑΣ ανέφερε ότι: «Η ένταση της εγκληματικής δραστηριότητας ενάντια στο Κυπριακό κράτος δεν είναι καθόλου τυχαία. Αποτελεί συστατικό στοιχείο ενός γενικού σχεδίου «διευθέτησης» του κυπριακού ζητήματος, με στρατιωτικά μέσα, μιας διευθέτησης που έχει καλλιεργηθεί…»

Τα πρόσωπα που αποκαλύφθηκαν πίσω από την απόπειρα δολοφονίας ήταν οκτώ: ο Π.Γεωρκάτζης- ένα σκαιώδες πρόσωπο με διασυνδέσεις και με τη χούντα και με τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, ο διοικητής των δυνάμεων καταδρομών στην Κύπρο, αντισυνταγματάρχης Δ. Παπαποστόλου και έξι Ελληνοκύπριοι, μεταξύ των οποίων και δύο αστυνομικοί.

Την ίδια ημέρα της απόπειρας(8 Μαρτίου 1970) το γερμανικό περιοδικό Σπήγκελ αποκάλυπτε σχέδιο της ελληνικής χούντας με κωδική ονομασία ΕΡΜΗΣ, το οποίο προέβλεπε τρία στάδια: πτώση του Μακαρίου, διαχωρισμό του ελληνικού και του τουρκικού πληθυσμού, και προσάρτηση της Κύπρου στην Ελλάδα.

Το καυτό καλοκαίρι του 1974 εκδηλώνεται το πραξικόπημα(15 Ιουλίου), και ενώ όλοι τον θεωρούν νεκρό, ο Μακάριος καταφέρνει να σώσει τη ζωή του, καταφεύγοντας πρώτα σε ένα μοναστήρι του όρους Τρόοδος και συνεχίζοντας για την Πάφο. Από εκεί προβαίνει σε ανακοίνωση:

«Ελληνικέ Κυπριακέ λαέ! Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποίος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι εκείνος τον οποίον συ εξέλεξες δια να είναι ηγέτης σου. Δεν είμαι νεκρός, όπως η χούντα των Αθηνών και οι εδώ εκπρόσωποί της θα ήθελαν».

Το πραξικόπημα εκτελέστηκε με εντολή του Δημητρίου Ιωαννίδη, του ισχυρού άνδρα της στρατιωτικής χούντας των Αθηνών, χωρίς να γνωρίζουμε ακόμη κάτω από ποιες συνθήκες πίεσης και από ποιους έλαβε αυτή την απόφαση, διακινδυνεύοντας την άμεση αντίδραση της Τουρκίας. Ο Ιωαννίδης προκάλεσε αίσθηση με δήλωσή του στους αξιωματούχους των ΗΠΑ και την Αμερικανική Πρεσβεία τους στην Αθήνα λέγοντας: «Κύριοι, μας εξαπατήσατε», μετά την απόφαση της Τουρκίας για αεροπορική απόβαση στην Κύπρο.

Βεβαίως, η ετοιμότητα της Τουρκίας και η ταχύτητα της λήψης μιας τέτοιας απόφασης είναι τουλάχιστον αξιοσημείωτη, αφήνοντας να διαφαίνεται μια εξαιρετική και βαθιά γνώση των εξελίξεων από την πλευρά τους και, επομένως, ενός έτοιμου σχεδίου δράσης.

Ο Μακάριος διαφεύγει και φθάνει στο Λονδίνο, όπου συναντά τον πρωθυπουργό Χάρολντ Ουίλσον τον Ιούλιο του 1974, ζητώντας του να μεταφέρει τον Μπουλέντ Ετζεβίτ «Ποιά μέτρα μπορούν να ληφθούν. Είναι κατά των συμφερόντων της Τουρκίας η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα» και φεύγει για την Αμερική, προκειμένου να βρεθεί στην έδρα του ΟΗΕ και να εκθέσει την όλη κατάσταση.

Από το βήμα του ΟΗΕ, στις 19 Ιουλίου, ο Μακάριος εξαπολύει ένα δριμύτατο κατηγορητήριο εναντίον της ελληνικής χούντας για «εισβολή στην Κύπρο». Κατηγορεί ευθέως τον Ιωαννίδη για το πραξικόπημα με ιθύνοντες Έλληνες αξιωματικούς, αποκαλύπτει τους πρότερους φόβους τους για όσα έγιναν και κατηγορεί την Ελλάδα της χούντας ως πλήρως υπεύθυνη για την ανατροπή του και την παραβίαση της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητας της Κύπρου, αναφέροντας ότι όσα συνέβησαν επηρεάζουν και τους Τουρκοκύπριους.

Ο Τούρκος αντιπρόσωπος στον ΟΗΕ Οσμάν Ολτσάϊ είπε ότι η Τουρκία επενέβη μετά την εισβολή της Ελλάδας.

Λίγες ώρες αργότερα, από το δωμάτιο του ξενοδοχείου, όπου έμενε, ο Μακάριος θα παρακολουθήσει έντρομος στην τηλεόραση μια αρμάδα τουρκικών πολεμικών πλοίων να αποπλέει από την Μερσίνα…

Τον Δεκέμβριο του 1974 ο Μακάριος αποφασίζει να επιστρέφει στην ματωμένη Κύπρο, όπου τον υποδέχονται θερμότατα.

Η Συμφωνία Μακαρίου-Ντενκτάς (Φεβρ. 1977), όμως, το προσωπικό του Βατερλώ, όπως χαρακτηρίστηκε, θεωρήθηκε μέγα σφάλμα- το τρίτο κατά σειρά που του προσάπτουν οι επικριτές του- αφού με αυτή την τραγική συμφωνία αποδέχτηκε την διζωνική δικοινωτική ομοσπονδία, χωρίς κανένα αντάλλαγμα.

Ο Γλαύκος Κληρίδης παραιτείται, όχι μόνο από τη θέση του διαπραγματευτή, αλλά και από εκείνη του προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων.

Υποστηρίζεται ότι ο Μακάριος συνειδητοποίησε το λάθος του ελάχιστες μέρες πριν τον αιφνίδιο θάνατό του (3 Αυγούστου 1977) από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Η βαρυσήμαντη και τελευταία ομιλία του (20 Ιουλίου 1977), διάρκειας περίπου δέκα λεπτών, διατίθεται στο διαδίκτυο για όσους ενδιαφέρονται να την ακούσουν.

Ήταν μόλις 64 ετών.

(συνεχίζεται…)

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr