Ελπίδα Νούσα

Ο Edgar Degas, ζωγράφος, χαράκτης και γλύπτης από τους σημαντικότερους του 19ου αιώνα, πέρασε στην αιωνιότητα σαν σήμερα, 27 Σεπτεμβρίου 1917.

Ανάμεσα στις μούσες που τον ενέπνευσαν συγκαταλέγονται φυσικά οι χαριτωμένες χορεύτριες, με τον χορό να εξάπτει τη φαντασία του. Γοητευμένος από την κίνηση, καθιέρωσε τις μπαλαρίνες ως ιδανικό θέμα των έργων του. Μέσα απ’ αυτές έμαθε να παρατηρεί τους ανθρώπους και τον τρόπο με τον οποίο κινούνται.

«Αγαπούσε το ανθρώπινο σώμα, σαν μια αρμονία υλική, σαν ένα ωραίο αρχιτεκτόνημα, μα πάνω από όλα την κίνηση», έγραψε γι’ αυτόν ο Σαρλ Μπωντλέρ.

Ενώ ο ίδιος δήλωνε συχνά πως:

«…οι άνθρωποι με αποκαλούν ζωγράφο κοριτσιών που χορεύουν. Δεν έχουν καταλάβει ότι το κύριο ενδιαφέρον μου για τις χορεύτριες έγκειται στο γεγονός ότι κινούνται».

Επισκεπτόταν τακτικά την Όπερα του Παρισιού για να παρακολουθήσει μαθήματα και πρόβες μπαλέτου. Καλούσε επίσης τις μπαλαρίνες να ποζάρουν στο στούντιο του, επιτρέποντάς του να καταγράφει τις πιρουέτες και τα πλιέ με πρωτοφανή ακρίβεια.

Ο Έντγκαρ Ντεγκά ενδιαφερόταν για τη ρεαλιστική απόδοση σκηνών γι ‘αυτό και συνήθως απεικόνιζε τις μπαλαρίνες «κατά τη διάρκεια των προβών».

Ένας από τους λίγους πίνακες με χορεύτρια κατά τη διάρκεια εκτέλεσης είναι το περίφημο «L’etoile», έργο του 1878, όπου απεικονίζει μια σκηνή από παράσταση μπαλέτου, εστιάζοντας στο ταλαντούχο κορίτσι με τις αέρινες κινήσεις.
Έργο που χαρακτηρίζεται από απαράμιλλης ομορφιάς χρωματικές αντιθέσεις, αλλά και αντιθέσεις στην υφή και τις γραμμές του…
Ο Ντεγκά σαν οξυδερκής θεατής-παρατηρητής τοποθετείται σε ένα θεωρείο -προφανώς- πάνω ακριβώς από τη σκηνή, απ’ όπου μπορεί να παρατηρεί με ακρίβεια τους μορφασμούς και τις κινήσεις της χορεύτριας.
Την ντύνει με μία τούλινη φούστα με μεταξωτό μπούστο και λινές πουέντ.

Σκιαγραφεί τη φιγούρα σμιλεύοντας την αδύνατη  σιλουέτα της νεαρής μπαλαρίνας, με το κεφάλι της στραμμένο προς τα πάνω -λες και αντιλαμβάνεται εκείνον που ηδονικά την παρατηρεί. Με τις κινήσεις της αιωρείται χαριτωμένα και η σκουρόχρωμη κορδέλα στο λαιμό, ενώ το διακριτικό χαμόγελό της έχοντας τα χέρια ανοικτά ίσως και να παραπέμπει σε νεύμα προς τον παρατηρητή της πως η αγκαλιά της για κείνον είναι διάπλατη αφού θαυμάζει το χορό της.
Ωστόσο, κρατά τα μάτια της κλειστά για να αφουγκραστεί εντονότερα το γλυκό θρίαμβο της επιτυχίας της με τα ροδαλά μάγουλά της να κοκκινίζουν από ταπεινή ικανοποίηση.

Ως αυθεντία στην απόδοση της κινούμενης ανθρώπινης μορφής, ο γάλλος καλλιτέχνης αποδίδει τη χάρη, την ομορφιά και την πολυπλοκότητα των κινήσεων, πάντα γοητευμένος από την πλαστικότητά τους. Ο ζωγράφος σχεδόν εκπαιδεύει τα μάτια  σ’ εκείνο που μπορεί να μάς διδάξει η ψυχή μέσα από το σώμα της νεαρής χορεύτριας.
Πρόκειται για εικαστικό έργο που πραγματικά συνενώνει τους τρεις τύπους τέχνης: μουσική, χορό και ζωγραφική.

Το συγκεκριμένο  έργο του Ντεγκά εμπνέει τον σύγχρονο-κλασικό συνθέτη Αldo Forte στο έργο του: «Impressionist Prints», όπου συναντώνται κορυφαίοι ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι σε δυο «Galleries».

Γραμμένο για μουσικό σύνολο πνευστών αποτελείται από έξι μέρη, τρία σε κάθε «πινακοθήκη», ένα για κάθε ζωγράφο που τιμά ο συνθέτης με τις μουσικές του εμπνεύσεις.

Moνέ, Ντεγκά, Βαν Γκογκ, Ρενουάρ, Σερά και Τουλούζ Λοτρέκ είναι οι ζωγράφοι που με τη σειρά εμφανίζονται και φαίνεται να συναντώνται και  να συνομιλούν πάνω στην ξεχωριστή τέχνη τους.

Το «Αστέρι» του Ντεγκά εμφανίζεται δεύτερο στη σειρά της πρώτης «γκαλερί».
Το μέρος αυτό χαρακτηρίζεται από τη διάθεση του συνθέτη για   πειραματισμό με την τεχνική πολυρρυθμίας πάνω σε μια τριμερή βάση -σαν βαλς- χωρίς να εγκλωβίζει, αφήνοντας το ρυθμό να κινηθεί ενδιάμεσα και σε άλλα ελεύθερα μονοπάτια.
Θεωρώ ευρηματική τη σκέψη αυτή του δημιουργού, γιατί συμβάλλει στο κτίσιμο ενός είδους «ρυθμικής αντίστιξης».

Θα τη χαρακτήριζα σύντομης διάρκειας και πολύ ενδιαφέρουσα «σύνθεση χαρακτήρος», ψυχαγωγική, αλλά και έξοχης τέχνης συγχρόνως.
Ένα «μουσικό σκίτσο» με αρμονικά και υφολογικά συμφραζόμενα αντιθετικών μεταξύ τους τμημάτων, καθώς δυναμικά ξεσπάσματα από τα χάλκινα και ξύλινα πνευστά εναλλάσσονται με ήρεμα μελωδικά μοτίβα, ενώ χαριτωμένης χροιάς ιδιόφωνα όργανα σε περάσματα αυτοσχεδιαστικού χαρακτήρα ενισχύουν τη χορευτική διάθεση του μέρους.

Αν και τα τμήματα της σύνθεσης εκτελούνται ενιαία χωρίς διακοπή με ένα μικρό διάλειμμα ανάμεσα στις δυο galleries, σάς κοινοποιώ μια μεμονωμένη εκτέλεση από την US Air Force Heritage Band.

Ελπίζω να την απολαύσετε!

Aldo Forte: «Degas’ Ballerinas – The Star»: