Πολλά ακούγονται και διαβάζονται αυτόν τον καιρό για την Κριμαία. Έτσι, σκέφτηκα να σας πω λίγα πράγματα από την μακρόχρονη ιστορία της, διαλέγοντας για σήμερα τα χρόνια που απετέλεσε χανάτο.

Το όνομα Κριμαία προέρχεται από το όνομα μιας πόλης, του Κιρίμ (Qırım) του σημερινού Στάρυ Κρυμ, πρωτεύουσα της κριμαϊκής επαρχίας της Χρυσής Ορδής. Κιρίμ είναι η κριμαϊκή ταταρική λέξη για το «λόφος μου» (κιρ – λόφος, -ιμ – μου). Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες εκδοχές της ετυμολογίας του Κιρίμ.
Το ρωσικό Κρυμ είναι η ρωσοποιημένη μορφή του Κιρίμ.Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν την Κριμαία Ταυρίδα (και αργότερα Ταυρική), σύμφωνα με το όνομα των κατοίκων της, των Ταύρων και ο Ηρόδοτος σπεύδει να μας πληροφορήσει ότι ο Ηρακλής όργωσε αυτή τη γη χρησιμοποιώντας ένα γιγάντιο ταύρο.

Ένας αριθμός τουρκικών λαών, γνωστοί σήμερα σαν Τάταροι της Κριμαίας, κατοίκησαν τη χερσόνησο από τον πρώιμο μεσαίωνα. Η εθνική ταυτότητα των Τατάρων της Κριμαίας είναι σύνθετη καθώς ενσωματώνει στοιχεία από νομαδικές τουρκικές και ευρωπαϊκές, τους Γότθους της Κριμαίας και τους Γενουάτες, ένα γεγονός που αντανακλάται στην εμφάνιση και τις γλωσσικές διαφορές τους.

Ένα μικρό ενκλάβιο των Καραϊτών της Κριμαίας, πιθανώς χαζαρικής καταγωγής, πού όμως ήταν μέλη ιουδαϊκής σέκτας, ιδρύθηκε κατά τον 8ο αι. Το κρατίδιο αυτό κατάφερε και επιβίωσε ανάμεσα στους άλλους Μουσουλμάνους Τατάρους της Κριμαίας κυρίως στην ορεινή περιοχή Τσουφούτ Καλέ (Çufut Qale).

Μετά την καταστροφή της Χρυσής Ορδής από τον Τιμούρ το 1441, οι Τάταροι της Κριμαίας ίδρυσαν το ανεξάρτητο Χανάτο της Κριμαίας, κάτω από την ηγεσία του Χάτσι Α’ Γκεράι (Hacı I Giray), που ήταν απόγονος του Τζένγκις Χαν. Αυτός και οι διάδοχοί του βασίλευσαν αρχικά στο Τσουφούτ Καλέ και από την έναρξη του 15ου αι. στο Μπαχτσίσαραϊ (Bakhchisaray).

Οι Τάταροι της Κριμαίας είχαν τον έλεγχο των στέπών που εκτείνονταν από το Κουμπάν ως τον Δνείστερο, χωρίς να καταφέρουν να κάνουν το ίδιο και στις εμπορικές πόλεις που κατείχε η Γένοβα. Όταν οι Τάταροι της Κριμαίας ζήτησαν βοήθεια από την Οθωμανική αυτοκρατορία, εκείνη ανταποκρίθηκε με εισβολή στις γενουατικές πόλεις, την οποία καθοδήγησε ο Γκεντίκ Αχμέντ Πασά το 1475 και οι οθωμανικές δυνάμεις κατέλαβαν την Θεοδοσία και τις άλλες εμπορικές πόλεις.

Μετά την κατάληψη των γενουατικών πόλεων, ο Οθωμανός σουλτάνος Μωάμεθ ο Πολιορκητής, βρήκε τον Μενλί Α’ Γκεράι (Meñli I Giray), γιό του Χάτσι, αιχμάλωτο σ΄ένα υπόγειο του Καφφά και τον απελευθέρωσε, χρίζοντάς τον κυβερνήτη (αντί του αδελφού και αντιζήλου του Νουρντεβλέτ, που ήταν ευνοούμενος των Γενουατών), μετά την αποδοχή εκ μέρους του της οθωμανικής επικυριαρχίας επί των Χάνων της Κριμαίας και επέτρεψε σ’ εκείνον και τους διαδόχους του να κυβερνήσουν ως υποτελείς πρίγκιπες της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Παρόλα αυτά, οι Χάνοι της Κριμαίας διατήρησαν ένα μεγάλο μέρος της αυτονομίας τους ακολουθώντας μόνον τους κανόνες που τους βόλευαν. Ταυτόχρονα ενεπλάκησαν στο δουλεμπόριο με επιδρομές στην επικράτεια της Ουκρανίας και την αρπαγή σκλάβων για τα σκλαβοπάζαρα.

Κατά την περίοδο 1553–1554, ο Κοζάκος Ντμιτρό Βιτσνεβέτσκι (Dmytro Vyshnevetsky) συγκέντρωσε γύρω του ομάδες Κοζάκων και κατασκεύασε ένα οχυρό με σκοπό να σταματήσει τις επιδρομές των Τατάρων στην Ουκρανία. Με αυτή του την πράξη ίδρυσε στην πραγματικότητα το Ζαποροζιάν Σιχ, το οποίο χρησιμοποίησε σαν ορμητήριο για μια σειρά επιδρομών στην κριμαϊκή χερσόνησο και τους Οθωμανούς Τούρκους.

Το 1774 οι Χαν της Κριμαίας υποτάχθηκαν στη ρωσική επιρροή με τη συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή και το 1783, ολόκληρη η Κριμαία προσαρτήθηκε στη ρωσική αυτοκρατορία.

Δήμητρα Παπαναστασοπούλου