Γιάννης Σιδέρης 

(Επεξήγηση από την αρχή προς άρση …παρεξηγήσεων: Απλή σελίδα από ένα άγραφο ημερολόγιο μνήμης και κάποιες προσωπικές σκέψεις είναι τα ακόλουθα, όχι ιστορική αποτίμηση ενός προσώπου και μιας εποχής που έγιναν μύθοι. Η αποτίμησή τους εμπίπτει στη δικαιοδοσία των ιστορικών και πολιτικών επιστημόνων, υψηλότατης στάθμης).

Στα ταξίδια μου ανά τον κόσμο (τα ιδιωτικά ως ρέμπελος φτωχοτουρίστας, όχι τα επαγγελματικά), με έφεραν δύο φορές στην Κούβα. Η πρώτη, νεανική, τα ξενύχτια και τα «ρούμια» δεν άφησαν και πολλές ευκαιρίες για πολιτικοκοινωνικές παρατηρήσεις. Η δεύτερη συνέπεσε με την μεταβατική φάση του καθεστώτος. Ο Ραούλ Κάστρο είχε πλέον αναλάβει την εξουσία από τον εξασθενισμένο από το χρόνο και την αρρώστια Φιντέλ.

Ήταν η φάση προσανατολισμού προς τον ρεαλισμό (ο Ραούλ είχε ανακοινώσει την απόλυση 500 χιλιάδων υπαλλήλων του δημοσίου), και είχε κάνει ανοίγματα στον διεθνή τουρισμό, καθώς αφότου έπεσε η Σοβιετική Ένωση και στερήθηκε τη βοήθειά της, ο λαός είχε λιμοκτονήσει στην κυριολεξία. Έκοβαν τα λουλούδια από τα παρτέρια των δρόμων για …να τα μαγειρέψουν και να φάνε! Ο Ραούλ εκείνη την εποχή εμπνεύστηκε από την Ταϊβάν. Το 27% του ΑΕΠ να έρθει από τον τουρισμό.

Εικόνα φθοράς

Τα κτήρια στο κέντρο της Αβάνας και στην παραλιακή λεωφόρο, την περίφημη Μαλεκόν ανέδυαν ακόμη εντονότερη θλίψη. Τα ροκάνιζε ο χρόνος, η μιζέρια, η φτώχεια, η φθορά, η εγκατάλειψη. Φθαρμένοι τοίχοι που ράγιζαν και ξεφλούδιζαν, μπαλκόνια έτοιμα να καταρρεύσουν, μια αίσθηση βρωμιάς που συναντάς σε πολλές γειτονιές των πόλεων του τρίτου κόσμου αλλά μόνο στα γκέτο των συνοικιών των μεγάλων πόλεων του μητροπολιτικού καπιταλισμού.

Τα αυτοκίνητα τα παλιά αμερικάνικα, παραιτημένα εκεί από το 59 – και τα οποία βλέπουμε στις φωτογραφίες και μας δίνουν μια αίσθηση ρομαντισμού, νοσταλγίας και γραφικότητας – κάθε λίγο και λιγάκι σταματούσαν βγάζοντας καπνούς από το καπό τους, με μια ντουζίνα ανθρώπους γύρω τους να δίνουν συμβουλές για την διόρθωση της βλάβης!

Οι ουρές επί ώρες με το δελτίο στο χέρι για κάποια γραμμάρια τροφίμων, ο κομματικός σπιούνος ανά δεύτερο τετράγωνο, καθισμένος φανερά σε καρέκλα στη γωνία του πεζοδρομίου, να εποπτεύει ποιος επισκέπτεται ποιον, ο φόβος αν μαθευτεί ότι έχεις δορυφορική τηλεόραση θα πας 20 χρόνια στα κάτεργα. Η βραδινή συναυλία ροκ που διαλύθηκε με πολύ ξύλο και χημικά στη Μαλεκόν…

Οι άνθρωποι καλόβολοι, ήρεμοι, παθητικοί, χαλαροί, ντυμένοι με χρωματιστά ρούχα, αλλά όχι τόσο όσο στα υπόλοιπα νησιά της περιοχής, και με εκείνη την σχεδόν κυτταρική χαλαρότητα κι ευθυμία των ανθρώπων της Καραϊβικής. Φυσικά δεν υπήρχαν τα αυτοσχέδια πάρτι των δρόμων που προπαγανδίζουν τα ιλουστρασιόν ταξιδιωτικά περιοδικά και οι ταξιδιωτικοί οδηγοί. Όποιος ήθελε να χορέψει πήγαινε στις ντίσκο που άνοιγαν στις… 10 το πρωί, αλλά τελείωναν την ίδια ώρα το βράδυ. Η μουσική και οι μουσικοί στο δρόμο έπαιζαν αλλά μόνο με ντόλαρς.

Η πορνεία πανταχού παρούσα, απροκάλυπτη, επιθετική, που μόνο στην Σαϊγκόν συναντάς σε τέτοια ένταση. Προσφερόταν σε κάθε συνδυασμό και διασταύρωση που επιθυμούσε η φαντασία και η ψυχή σου. Μια αρχική κοντόφθαλμη παρατήρηση σε σόκαρε. Έλεγες γι’ αυτό έγινε η επανάσταση, γι’ αυτό μια χούφτα ψυχωμένοι άνθρωποι, οι «μπαρμπούντος», διακινδύνευσαν στη θάλασσα για να αποβιβαστούν στο νησί τους, γι αυτό κούρνιασαν στις κορφές της Σιέρα Μαέστρα, πήραν τα όπλα και έκαναν μια επική και αιμάτινη πορεία προς την Αβάνα να διώξουν τον διεφθαρμένο δικτάτορα Μπατίστα;

Στη συνέχεια καταλάβαινες ότι το γεγονός οφειλόταν όχι μόνο στην αριστερή ανάγνωση περί φτώχειας, αλλά και σε πολιτισμικούς και εσωτερικούς ταξικούς ρόλους. Δεν ήταν τυχαίο που στην πορνεία επιδίδονταν οι μουλάτες (μιγάδες) και όχι οι ισπανίδες (Οι Ισπανοί αποτελούν περίπου το 40% του πληθυσμού). Λίγο ο καθολικισμός που διαιωνίστηκε αυστηρός σε μια κοινωνία αποκλεισμένη από τα παγκόσμια ρεύματα τη νέας κουλτούρας, λίγο η ανώτερη ταξική θέση που έχουν στη διαστρωμάτωση της κουβανικής κοινωνίας οι ισπανοί, τις απέτρεπε από την εκπόρνευση – τουλάχιστον την φανερή και χυδαία του δρόμου.

Ωστόσο η Κούβα δεν ήταν μόνο τα προφανή, η αναμφισβήτητη πείνα, η φτώχεια, η πορνεία. Είχε εξαλείψει πολλές παθογένειες στην μόρφωση και την Υγεία, και απείχε αισθητά από άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής (π.χ. Γουατεμάλα, Κολομβία, Ονδούρα κλπ).

Επίσης είχε έλλειψη ελευθερίας γνώμης και εκφάνσεις απολυταρχισμού, αλλά στην Κούβα ποτέ δεν παρατηρήθηκαν μαζικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ευαίσθητη σε αυτά τα θέματα Διεθνής Αμνηστία δεν έχει καταγράψει στις δέλτους της περί μαζικών βασανισμών. Ναι υπήρξαν φυλακίσεις αντιφρονούντων, και αυτό είναι το κατηγορητήριο… θέσπισμα των εν Ελλάδι δημοκρατών. Η στήλη δεν δικαιολογεί (δεν έχει την ιστορική… αρμοδιότητα), απλώς παραινεί: Είναι προς το συμφέρον της μειλίχιας ανάλυσης να κρίνονται τα γεγονότα στον τόπο και το χρόνο που εξελίχτηκαν και υπό τη διάθλαση του πολιτικού, πολιτισμικού και γεωγραφικού τους περιβάλλοντος.

Στην Ελλάδα ως συνήθως υπερβάλουμε. Ειδικά στα social media οι ελληνικής κοπής δογματικοί δημοκράτες (στην Ελλάδα όλα τα ιδεολογικά ρεύματα έχουν τους δογματικούς τους, ακόμη και εκείνα που καταγγέλλουν τον δογματισμό), έφτασαν στο ανίερο να συγκρίνουν τον Φιντέλ με τον …Χίτλερ, τον Στάλιν και τον Πολ Ποτ (ο τελευταίος, κομμουνιστής ηγέτης των Ερυθρών Χμέρ στην Καμπότζη, σε δύο και κάτι χρόνια, με μαζικούς βασανισμούς, κακουχίες και εκτελέσεις, εξόντωσε περί τα δύο εκατομμύρια ανθρώπους, το 20% του πληθυσμού – έβαζε τα παιδιά να πυροβολούν τους γονείς τους αν αυτοί π.χ. ήταν καθηγητές, άρα διανοούμενοι, άρα διεφθαρμένοι, άρα εχθροί του λαού!).

Ένοπλο καθεστώς VS ένοπλης αντιπολίτευσης

Το καθεστώς της Κούβας εγκαθιδρύθηκε με επανάσταση, δηλαδή δια των όπλων και με αίμα. Το προηγούμενο είχε εγκαθιδρυθεί διά των όπλων και με αίμα. Τα προνόμια της αστικής δημοκρατίας που απολαμβάνουμε (και κάποιοι απαξιώνουν) στην Ευρώπη, και σε σποραδικές άλλες περιοχές του κόσμου, η Κούβα, η Καραϊβική – και ως πριν λίγες δεκαετίες – γενικώς η Λατινική Αμερική δεν τα γνώριζαν (όπως δεν τα έχουν γνωρίσει οι αραβικές χώρες).

Επίσης η αντιπολίτευση στην Κούβα δεν ήταν μια ευρωπαϊκή αντιπολίτευση που απλώς κατήγγειλε και ζητούσε εκλογές. Ήταν μια αντιπολίτευση, έξω από τις δικές μας παραστάσεις, που ήθελε να ρίξει την κυβέρνηση δια των όπλων και με αίμα. Η απόβαση στον κόλπο των Χοίρων το 1961 δεν ήταν μια αμερικανική επιχείρηση, ερήμην συνεργασίας της εσωτερικής αντιπολίτευσης. 638 απόπειρες δολοφονίας το Κάστρο έχουν υπάρξει. Ακόμη και αν ο αριθμός είναι υπερβολικός, σίγουρα έχουν υπάρξει κάποιες εκατοντάδες. Σε τέτοιες συνθήκες αναγκαστικά διάγεις ενόπλως.

Ο Κάστρο δεν ήταν σκληρός κομμουνιστής όταν ανέλαβε. Κάτι προς Τίτο της Καραϊβικής προσομοίαζε. Η εμμονική ψυχροπολεμική πολιτική των ΗΠΑ τον έριξε στις αγκάλες τις Σοβιετικής Ένωσης, από ανάγκη να επιβιώσει. Το αμερικανικό εμπάργκο έδωσε το τελειωτικό χτύπημα στις ελπιδοφόρες προοπτικές του νέου καθεστώτος.

Φυσικά επειδή το φεγγάρι έχει και την σκοτεινή του όψη, δεν έφταιγαν μόνο τα ανωτέρω, τουλάχιστον για την μακρόχρονη έλλειψη δημοκρατίας.

Έφταιγε και το γεγονός ότι κάθε επανάσταση που γίνεται καθεστώς τείνει να περιχαρακώνεται, τα στελέχη της γοητεύονται από την εξουσία, και αναπαράγονται δι ίδιον όφελος, αποκλείοντας ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις από το να συμμετάσχουν σε αυτή.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ασιατική τίγρης του ξεχασμένου κομμουνιστικού Βιετνάμ, με τον σκληρό οικονομικό καπιταλισμό, τις μεγάλες οικονομικές επιδόσεις αλλά – δυστυχώς – και τη στελέχωση του κρατικού μηχανισμού από τα παιδιά και τα εγγόνια των ηρώων που δημιούργησαν την μυθική εποποιία των Βιετκόνγκ και έδιωξαν από τη χώρα τους πανίσχυρους Αμερικανούς.

Έτσι και η Κούβα. Ο ψυχροπολεμικός κόσμος είχε τελειώσει, οι επιθετικές συνωμοσίες της ΣΙΑ αποτελούσαν ιστορία, άρα εξέλειπεν η δικαιολογία σκληρής διοίκησης , αλλά τα καθεστώς αρνείτο να εκδημοκρατιστεί

Εν κατακλείδι: Έτσι κι αλλιώς ο Φιντέλ δεν είναι του καιρού μας. Ανήκει στις 8-10 μορφές που σφράγισαν την ιστορία του προηγούμενου αιώνα.

Και μέσα στο πλαίσιο των μεγάλων γεγονότων του προηγούμενου αιώνα θα κριθεί από την ιστορία.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr