Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Μια εβδομάδα μας χωρίζει από το μέσον του μηνός, από την 15η ημέρα, δηλαδή. Αρχής γενομένης από την 15η Μαρτίου 44 π.Χ., η συγκεκρμένη μέρα έχασε την μέχρι τότε δοξαστική σημασία της και έγινε αποφράδα, γρουσούζα, μαύρη κι άραχνη, άγγελος κακών.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, όμως.

Η λέξη «ειδοί» προέρχεται από τη λατινική «idus» και αναφέρεται στην ημέρα που χωρίζει τον μήνα σε δύο ίσα μέρη. Στην αρχαία Ρώμη, υπήρχε μια idus σε κάθε μήνα.

Κατά τον μήνα Μάρτιο, όμως, ένα μήνα αφιερωμένο στον Θεό του πολέμου Άρη (Mars) αυτή η μέρα (Idus Martiae) ήταν μια λατρευτική μέρα, αφιερωμένη στο Θεό, κατά την οποία λάμβαναν χώρα στρατιωτικές παρελάσεις και θυσίες. Και αυτό συνεχιζόταν όσο υπήρχε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Τι συνέβη και άλλαξε ο χαρακτήρας αυτής της μέρας στον συγκεκριμένο μήνα;

Όπως αναφέρω παραπάνω, αυτή η αλλαγή, αυτό το σκοτάδιασμα, συνέβη την 15η Μαρτίου του σωτηρίου έτους 44π.Χ. Ήταν η μέρα της ομαδικής παράκρουσης και δολοφονίας του Ιουλίου Καίσαρα.

Σύμφωνα με την παράδοση, ο Ιούλιος Καίσαρ είχε προειδοποιηθεί από τον οιωνοσκόπο Σπουρίννα «να φοβάται τας ειδούς του Μαρτίου». Εκείνη την ημέρα, ακόμη και η σύζυγος του Καίσαρα τον προέτρεψε να μη βγει από το σπίτι επειδή «είχε δει κακό όνειρο». Ο Καίσαρ γέλασε και έφυγε για την Σύγκλητο.

Στο δρόμο συνάντησε τον Σπουρίννα και τού είπε ειρωνικά «έφθασαν αι Ειδοί!», εννοώντας ότι τον είχε συμβουλεύσει λανθασμένα. Ο οιωνοσκόπος απάντησε «ναι, αλλά δεν πέρασαν», μα και πάλι ο Καίσαρ θα τον αγνοήσει.

Ο Έλληνας σοφιστής Αρτεμίδωρος ο Κνίδιος τον συναντά επίσης πριν φθάσει στην Σύγκλητο και βάζει στο χέρι του ένα σημείωμα. Ένα πολύ σημαντικό και αποκαλυπτικό σημείωμα, μακριά από απλές προβλέψεις ή συζυγικές ανησυχίες. Στο σημείωμα του αποκαλύπτει την συνωμοσία που είχε εξυφανθεί εναντίον του! Ο Καίσαρ δεν μπαίνει στον κόπο να το διαβάσει, να ενημερωθεί και να πάρει τα μέτρα του. Οδεύει χαιρετώντας τα πλήθη, υπερήφανος και με την αίσθηση τού-τουλάχιστον-ημίθεου αυτοκράτορα που κυβερνά όλο τον κόσμο.

Πέφτει νεκρός από είκοσι τρεις μαχαιριές, όσοι και οι συνωμότες. Όλοι του δίνουν το μερίδιό τους, γύρευαν τη συμμετοχή στο έγκλημα υπέρ της δημοκρατίας- όπως νόμιζαν πολλοί από αυτούς.

Και μετά από αυτό το συγκλονιστικό γεγονός, επικρατεί η δεισιδαιμονία, ο φόβος και η 15η Μαρτίου αλλάζει για πάντα. Άλλαξε η σημασία της μέρας- το εύκολο, δηλαδή- αντί να αλλάξει ο άνθρωπος, η νοοτροπία, ο τρόπος σκέψης, όλα αυτά που ταλανίζουν το ανθρώπινο είδος μέχρι σήμερα και ποιος ξέρει για πόσους αιώνες ακόμη.

Οι κίνδυνοι υπάρχουν πάντα, μόνο η εμφάνισή τους διαφέρει και, μερικές φορές, το όνομά τους. Φίλοι και άνθρωποι με μυαλό κυκλοφορούν ανάμεσά μας- είναι αυτοί που προσπαθούν να μας ειδοποιήσουν, να μας συνετίσουν, να μας πληροφορήσουν για την κρυμένη αλήθεια.

Το ζήτημα παραμένει το ίδιο: εμείς, πότε θα αρχίσουμε να τους ακούμε;

Ο μεγάλος Αλεξανδρινός μας ποιητής, εμπνευσμένος από τας Ειδούς, γράφει το 1911 ένα ποίημα με τίτλο : Μάρτιαι Ειδοί, προσπαθώντας κι εκείνος, ως ένας άλλος Αρτεμίδωρος να μας ταρακουνήσει, κι ας αναφέρεται στους έχοντες υψηλές θέσεις. Στο μυαλό του είμαστε όλοι εμείς οι απλοί, που θέλουμε να διακηρύττουμε ότι δεν έχουμε τη δύναμη να κάνουμε κάτι:

«…κι όταν θα φθάσεις στην ακμή σου, Καίσαρ πιά,

έτσι περιωνύμου ανθρώπου σχήμα όταν λάβεις,

τότε κυρίως πρόσεξε σαν βγεις στον δρόμον έξω,

εξουσιαστής περίβλεπτος με συνοδεία,

αν τύχει και πλησιάσει από τον όχλο κανένας Αρτεμίδωρος,

που φέρνει γράμμα και λέγει βιαστικά «διάβασε αμέσως τούτα, είναι μεγάλα πράγματα που σ’ ενδιαφέρουν»,

μη λείψεις να σταθείς∙ μη λείψεις τους διαφόρους που χαιρετούν και προσκυνούν να τους παραμερίσεις∙ ας περιμένει ακόμη κι η Σύγκλητος αυτή,

κι ευθύς να τα γνωρίσεις τα σοβαρά γραφόμενα του Αρτεμιδώρου».

Αυτή είναι η ευχή μου, φίλες και φίλοι, και όχι μόνο για τούτες τας ειδούς, αλλά για κάθε μέρα που ξημερώνει.

Να είστε καλά!