Ο Ευάγγελος Μπιτσαξής είναι Δικηγόρος και μέλος του Δικηγορικού γραφείου epmb.gr. με ειδίκευση στο Ποινικό Δίκαιο και  σε Διεθνείς υποθέσεις, καθώς έχει εκπροσωπήσει πολλούς διάδικους στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Σας αρέσουν τα σταυρόλεξα; Εμένα πολύ. Κυρίως τα Σκανδιναβικά. Ήταν μια συνήθεια που μου έμαθαν οι δύο γιαγιάδες μου, οι οποίες έλυναν σταυρόλεξα μετά μανίας. Ακόμα και σήμερα, ιδίως στις καλοκαιρινές διακοπές, παίρνω μαζί μου ένα περιοδικό για σταυρόλεξα που θα μου ξυπνήσει παιδικές αναμνήσεις και θα με χαλαρώσει στην παραλία ή στη μεσημεριανή σιέστα. Υπάρχουν πολλά είδη σταυρολέξων. Το πιο πολύπλοκο και δύσκολο είναι το σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες. Χωρίς μαυρισμένα κουτάκια και με δύσκολες ερωτήσεις. Η επίλυσή του απαιτεί συγκέντρωση και γνώσεις. Είναι ακριβώς το είδος του σταυρολέξου που καλείται η κυβέρνηση σε πρώτο επίπεδο, και η κοινωνία σε δεύτερο να επιλύσει.

Η κόπωση και η ανασφάλεια έχει ήδη φανεί σε πλατιές μάζες του πληθυσμού. Συγκρατείται από την έντονη πίστη, ότι αυτό που βιώνουμε είναι παροδικό και ότι το τέλος της διαδρομής είναι κοντά. Πολλοί σκέφτηκαν ότι αν το Πάσχα ήταν δύο-τρεις εβδομάδες αργότερα θα το περνούσαν σε κάποιο εξοχικό ή έστω στο σπίτι με συγγενείς και φίλους. Στον αέρα πλανάται ευρέως η αίσθηση ότι μετράμε αντίστροφα για την μέρα 0. Την μέρα της επανεκκίνησης. Ένα από τα βασικά θέματα στις ιδιωτικές συζητήσεις είναι το πότε και το πώς θα αρθούν τα μέτρα. Καθένας μας κάνει τις προβλέψεις του και τις εκτιμήσεις του.

Δυστυχώς όμως, το ζήτημα δεν είναι μονοδιάστατο. Αντιθέτως, είναι εξαιρετικά πολύπλοκο. Η μέρα που θα ξημερώσει εκεί «που το αφήσαμε» αργεί ακόμα. Και το πώς θα φτάσουμε εκεί θυμίζει έντονα σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες. Με πολλές άγνωστες παραμέτρους, δύσκολες ερωτήσεις και την επιπρόσθετη δυσχέρεια ότι λόγω της μοναδικότητας της κατάστασης κινούμαστε σε αχαρτογράφητα ύδατα, χωρίς προηγούμενη εμπειρία.

Από την πρώτη μέρα η κυβέρνηση κλήθηκε να ισορροπήσει ανάμεσα στην προάσπιση της δημόσιας υγείας και την διατήρηση της οικονομικής δραστηριότητας. Επέλεξε τάχιστα το πρώτο, και με αυτό τον τρόπο σώθηκαν χιλιάδες ζωές. Μέχρι σήμερα, αυτό που με ευλάβεια κάνουν οι περισσότεροι είναι στην βασική του ιδέα απλό. “Μένουμε σπίτι” ήταν το σύνθημα. Και έτσι μείναμε σπίτι. Σταματήσαμε κάθε μορφή κοινωνικής δραστηριότητας και κάθε επαφή με τρίτους. Εκτός από απλό ήταν και καθολικό. Με κλειστά τα πάντα και να μην ήθελες να μείνεις σπίτι, δεν υπήρχαν και πολλές επιλογές. Η απλοϊκή εντολή του μένουμε σπίτι τηρήθηκε από την συντριπτική πλειοψηφία. Το αποτέλεσμα είναι εμφανές και μετρήσιμο. Κατορθώνουμε να ξεπεράσουμε τον πρώτο κύκλο με συγκριτικά λίγες ανθρώπινες απώλειες. Όταν γύρω μας, μετρούν καθημερινά εκατοντάδες θανάτους, κατανοούμε το τι θα γινόταν στην Ελλάδα, αν δεν είχε επιδείξει νωρίς ανακλαστικά ο μηχανισμός και δεν είχαμε πειθαρχήσει όλοι μας. Μέχρι εδώ όμως ήταν μια διαδρομή σχετικά απλή. Ένας μονόδρομος στον οποίο δεν λοξοδρομήσαμε.

Από εδώ και πέρα όμως αρχίζει μια νέα διαδρομή, πιο σύνθετη, και, το κυριότερο, άγνωστη. Συνήθειες δεδομένες δεν θα είναι τόσο δεδομένες. Ξεχάστε για λίγο τις οικονομικές παραμέτρους και γυρίστε λίγο τον χρόνο πίσω ενθυμούμενοι το τι κάνατε στην προ κορονοιού καθημερινότητά σας. Όποιος θεωρεί ότι φτάνουμε στην μέρα μηδέν, που θα επιστρέψουμε στην ζωή όπως την ξέραμε, μάλλον σφάλλει. Εσείς που διαφωνείτε, είστε έτοιμοι να πάτε σε γυμναστήριο; Ή σε συναυλία; Ή σε εμπορικό κέντρο; Ή σε πάρτι σε κλειστό χώρο με 200 άτομα; Ή να κολυμπήσετε σε δημόσια πισίνα; Τα παραδείγματα είναι αναρίθμητα. Η απάντηση στο πότε θα μπορέσουμε να τα κάνουμε όλα αυτά παραμένει θολή. Παράλληλα, αλλάζουν και μια σειρά κοινωνικών συνηθειών. Από τα απλά, όπως η χειραψία, ο εναγκαλισμός ή ακόμα και το φιλί στο μάγουλο μέχρι το ταξίδι στο εξωτερικό.

Τα ενδεχόμενα και τα ερωτηματικά που ανακύπτουν είναι ανεξάντλητα. Μια μετάβαση για διήμερη εργασία στο εξωτερικό θα συνεπάγεται δεκαπενθήμερη καραντίνα; Ή θα επισκέπτεσαι ξενοδοχείο στο οποίο αν βρεθεί κρούσμα πέρα από το ότι θα σου τινάζει τις διακοπές στον αέρα, επίσης θα σε βάζει σε καραντίνα. Και τι θα γίνει με τους ηλικιωμένους και τις ευπαθείς ομάδες; Θα μείνουν κλεισμένοι για πάντα μέσα; Και κάθε φορά που θα τους συναντάμε θα τρέμουμε μήπως τους μεταδώσουμε κάτι; Νομίζω ότι η κόπωση που έχει επέλθει δεν μας βοηθάει να κάνουμε προβολή όλων αυτών των ζητημάτων. Τα αποφεύγουμε στρουθοκαμηλίζοντας απολαμβάνοντας την επιτυχία της συλλογικής προσπάθειας. Δεν υποτιμώ την συλλογική προσπάθεια και το αποτέλεσμα. Η συζήτηση για την επόμενη μέρα θα ήταν πρώιμη και θα φαινόταν πολυτέλεια αν τα πράγματα είχαν εξελιχθεί διαφορετικά. Επειδή όμως νομοτελειακά φθάνουμε στην επόμενη μέρα, και ταχύτερα  ίσως από τις αρχικές προβλέψεις, είναι το momentum για να δούμε λίγο πιο μακριά.

Όσο ο φόβος του κορονοϊού πλανάται στην ατμόσφαιρα, ο κόσμος μας θα είναι διαφορετικός. Όσο δεν υπάρχει αποτελεσματικό καθολικά φάρμακο ή εμβόλιο, θα ζήσουμε σε εντελώς διαφορετικό πλαίσιο από αυτό που είχαμε μάθει. Το θετικό είναι ότι όταν όλη η επιστημονική κοινότητα έχει ενσκήψει στην εξεύρεση θεραπειών και εμβολίων, είναι ζήτημα χρόνου να βρεθούν. Το αρνητικό είναι ότι το ζήτημα χρόνου για την επιστήμη μπορεί να σημαίνει και 1 και 2 χρόνια. Επομένως, πρέπει να προσαρμοστούμε σε ένα νέο περιβάλλον για πολύ μεγαλύτερο διάστημα από όσο θεωρούν πολλοί.

Τρέχουμε έναν ιδιότυπο μαραθώνιο, πάμε σταθερά καλά,  αλλά το καμπανάκι αργεί πολύ ακόμα. Ούτε καν βλέπουμε το στάδιο. Οι  ψυχολογικές,  οικονομικές, κοινωνικές ακόμα και οι πολιτικές επιπτώσεις θα είναι τεράστιες και θα περάσει αρκετός χρόνος για να φανούν. Μπορεί ο κόσμος εξ ανάγκης να προσαρμόζεται, όμως τα αποθέματα υπομονής δεν είναι ανεξάντλητα,  ιδίως όταν δημιουργούνται βασικά ζητήματα επιβίωσης. Χαρακτηριστικό άλλωστε είναι το παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου ο κόσμος, υπό την πίεση των εκατομμυρίων ανέργων, ήδη έχει βγει στους δρόμους ζητώντας χαλάρωση των μέτρων, ακόμα και αν αυτό νομοτελειακά θα οδηγήσει σε χιλιάδες ακόμα θανάτους.

Ο κορονοϊός έβαλε νέα κοινωνικοοικονομική ατζέντα. Νέα ήθη, νέες προτεραιότητες, νέα οπτική της πραγματικότητας, νέες κοινωνίες. Πολλά από αυτά είναι θετικά. Πολλά όμως, ιδιαιτέρως τα οικονομικά, είναι εξαιρετικά δυσμενή. Διανύουμε αδιαμφισβήτητα σε τοπικό επίπεδο  μια περίοδο ύφεσης της πανδημίας. Όμως η ύφεση δεν σημαίνει εξάλειψη του προβλήματος.

Υπάρχουν δεκάδες παράμετροι που είναι ακόμα άγνωστοι. Σχολεία, πανεπιστήμια, νοσοκομεία, δικαστήρια, εστιατόρια, κλειστά γήπεδα, κλειστοί χώροι γενικά, εκκλησίες, γυμναστήρια, εμπορικά κέντρα, πλοία, αεροπλάνα, είναι μόνο κάποια από τα δεκάδες ζητήματα προς επίλυση στο άμεσο μέλλον.

Είμαι βέβαιος ότι ο τρόπος υλοποίησης της άρσης των απαγορευτικών μέτρων αποτελεί το βασικό σημείο ανάλυσης των επιστημόνων που συμβουλεύουν την κυβέρνηση αλλά και της ίδιας της κυβέρνησης. Δεν έχω να προτείνω κάτι ως προς το πώς θα γίνει, άλλωστε είναι σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες και εμένα μου αρέσουν τα σκανδιναβικά. Απλά όταν λυθεί το σταυρόλεξο, εύχομαι ο κοινωνικός ιστός να παραμείνει συνεκτικός. Γιατί η απορρυθμισμένη κοινωνία μπορεί να καταστήσει την λύση αδύνατη. Και μπορεί να λένε ότι στις δημοκρατίες δεν υπάρχουν αδιέξοδα, αλλά δεν είμαι βέβαιος ότι το ίδιο ισχύει και στις πανδημίες

Χρειάζεται υπομονή από όλους. Η συνοχή της κοινωνίας είναι εύθραυστη. Οι ήδη υφιστάμενες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες είναι βέβαιο ότι θα μεγεθυνθούν. Η δυσκολία της κυβέρνησης είναι να βρει τα εργαλεία που θα διατηρήσουν την κοινωνική ομαλότητα. Και η δυσκολία της κοινωνίας είναι να διατηρήσει την υπομονή της μέχρι την οριστική εξάλειψη του Κωρονοιού.

Το μόνο βέβαιο είναι αυτό που εύστοχα είχε γράψει σε ανύποπτο χρόνο ο Paulo Coelho:  Στο τέλος όλα πάνε καλά. Αν δεν πάνε καλά, σημαίνει ότι δεν είναι το τέλος.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr