Γιάννης Καραχισαρίδης

Η συγκυρία

Η πρόβλεψη. Η συγκυρία είναι κάτι παραπάνω από την επικαιρότητα. Η επικαιρότητα μας παραθέτει γεγονότα. Η συγκυρία είναι ο συσχετισμός τους. Είναι το τοπίο που σχηματίζεται αν απλώσουμε στο χάρτη όλα τα γεγονότα που παράγονται καθημερινά. Η ερμηνεία της συγκυρίας μπορεί να οδηγήσει σε πρόβλεψη. Η οποία όμως εξαρτάται από το πώς ο καθένας αντιλαμβάνεται τον συσχετισμό των γεγονότων. Ποτέ η πρόβλεψη δεν είναι εύκολη. Και γίνεται δυσκολότερη σε εποχές που οι εξελίξεις είναι πυκνές και τα δεδομένα πλήθος. Όταν πολλές δυνάμεις – κρυφές και φανερές – έχουν απλωθεί στον χάρτη της συγκυρίας και συγκρούονται μεταξύ τους. Σ’ αυτές τις περίπλοκες φάσεις της Ιστορίας, κάθε πρόβλεψη είναι επισφαλής. Όλοι όμως το προσπαθούμε. Γιατί ποιος δεν θα ήθελε να ξέρει πώς θα είναι το αύριο που θα του ξημερώσει. Γι αυτό ας θεωρήσουμε επιτρεπτή μια ακόμα πρόβλεψη: Συμφωνία με τους δανειστές δε θα υπάρξει, εκτός μιας πιθανότητας που τη συζητάμε παρακάτω. Ούτε δημοψήφισμα, γιατί δεν έχει νόημα. Θα έχουμε κάποιο είδος πιστωτικού γεγονότος, αλλά επίσημα δε θα χρεοκοπήσουμε. Τέλος από το ευρώ δε θα φύγουμε. Η δραχμή δεν έχει καμιά πιθανότητα στο άμεσο μέλλον. Τα συμπεράσματα αυτά μοιάζουν ασύνταχτα, αντιφατικά και φαίνεται να οδηγούν σε αδιέξοδο. Τι ακριβώς όμως μπορεί να είναι ένα αδιέξοδο;

Η συμφωνία. Συμφωνία δε θα υπάρξει γιατί οι προεκλογικές δεσμεύσεις είναι πολύ ισχυρές για να εγκαταλειφθούν στο σύνολο τους. Ο έντιμος συμβιβασμός, το τελευταίο προπύργιο της ελπίδας, επίσης δεν μπορεί να υπάρξει. Οι υποσχέσεις της κυβέρνησης από τη μια και ο ισοσκελισμένος προϋπολογισμός από την άλλη, είναι δύο δεδομένα που δεν συμβιβάζονται. Πόσο μάλλον αν ταυτόχρονα αποφασιστεί η εμπρόθεσμη αποπληρωμή των δανειστών. Είναι απλό. Το πρόβλημα δεν έχει λύση. Η κόκκινη γραμμή των δανειστών είναι ο ισοσκελισμένος προϋπολογισμός και η κόκκινη γραμμή της κυβέρνησης είναι όλα εκείνα που καθιστούν αδύνατη αυτή την ισοσκέλιση. Γι’ αυτό το λόγο και δεν υπάρχουν διαπραγματεύσεις. Μόνο αναμονή απ’ την πλευρά μας, μήπως και οι εταίροι μας συμβιβαστούν με μια πολιτική λύση. Άλλη μια ψευδαίσθηση που μας κατατρώει απ’ την αρχή των συνομιλιών. Για τον απλούστατο λόγο ότι η πολιτική λύση δεν υπάρχει καν ως έννοια στις μέρες μας. Είναι ένα σκουριασμένο εργαλείο, ανενεργό εδώ και πολλές δεκαετίες. Αν συνυπολογίσουμε όλα αυτά τα δεδομένα καταλήγουμε στην εκτίμηση ότι συμφωνία δεν θα υπάρξει. Κι αυτό θα συμβεί όχι γιατί δεν υπάρχει επιθυμία, αλλά για τον απλούστατο λόγο ότι στο τέλος θα ξοδευτεί ολόκληρος ο διαθέσιμος χρόνος. Πάντα με την ελπίδα ότι κάτι θα συμβεί εξ ουρανού. Υπάρχει όμως μια διέξοδος για τη κυβέρνηση. Αυτή που καλλιεργείται τις τελευταίες μέρες. Να χρησιμοποιήσει το τελευταίο εργαλείο που της απομένει. Δηλαδή το ΦΠΑ. Θα δυσκολευτεί όμως να ντύσει με τον μανδύα της νίκης το πλέον αδίσταχτο φορομπηχτικό μέσο που υπάρχει. Το πλέον αντιδημοκρατικό, επαχθές και υφεσιακό. Αν το καταφέρει τότε ίσως να έχουμε ένα είδος συμφωνίας.

Τα αντιμνημονιακά εργαλεία. Η στήλη από την αρχή προσπαθεί να πείσει ότι από το 2010 τη χώρα μας την κυβερνούν αντιμνημονιακές κυβερνήσεις. Η σημερινή συγκυβέρνηση είναι η τελευταία και πιο ισχυρή εφεδρεία αυτού του ενιαίου αντιμνημονιακού μετώπου. Δυστυχώς και σ’ αυτήν η συγκυρία επιφυλάσσει την ίδια μοίρα με τις προηγούμενες. Εσωτερικός σπαραγμός και στο τέλος η πτώση. Πρέπει να ομολογήσουμε όμως ότι και τα πράγματα δεν θα μπορούσαν να είχαν άλλη εξέλιξη. Μπορεί επί πέντε χρόνια να ακολουθούμε μια αδιέξοδη πορεία, αλλά ας μη νομίζουμε ότι ήταν εύκολο να συμβεί και κάτι άλλο. Στις αρχές του 2010 χρεοκοπήσαμε ξαφνικά κι απότομα. Εν μία νυχτί. Ακόμα και λίγο πριν μας αποκλείσουν οι αγορές δε βλέπαμε αυτή τη πιθανότητα. Παρακολουθούσαμε τις εξελίξεις, αντλώντας αισιοδοξία από το μόνο φάρμακο που έχουμε συνηθίσει. Την ελπίδα. Την ελπίδα ότι τίποτα κακό δε θα μας συμβεί. Περιμέναμε ανέτοιμοι όπως πάντα, ελπίζοντας ότι με κάποιο τρόπο θα ξορκιστεί το κακό. Όταν προέκυψε η χρεοκοπία, το σοκ ήταν πολύ ισχυρό. Παρ’ όλα αυτά πάλι στάθηκε αδύνατο να κατανοήσουμε το μέγεθος. Πάλι ελπίζαμε σε μια σύντομη έξοδο από τη κρίση. Πορευόμασταν με την άγνοια και την ελπίδα, ξοδεύοντας ελάχιστη φαιά ουσία. Προσπαθώντας συνεχώς να αναβάλλουμε το μέλλον. Εκείνο όμως πάντα ερχόταν. Πιο σκληρό και πιο αμείλικτο κάθε φορά. Ο κοινωνικός σχηματισμός, που με τόσο κόπο παγιώσαμε τις τελευταίες δεκαετίες κατέρρεε. Και η μόνη μας έγνοια ήταν να αντισταθούμε, για να περισώσουμε ότι νομίζαμε ότι μπορούσε να περισωθεί. Ακολουθώντας αυτό το μονοπάτι στο τέλος αντιστρέψαμε το αίτιο με το αποτέλεσμα. Πιστέψαμε ότι το μνημόνιο έφερε τη χρεοκοπία. Και μόλις εθιστήκαμε σ’ αυτή τη ψευδαίσθηση ξεκίνησε η τραγωδία. Η κάθαρση της οποίας θα αργήσει να έρθει. Πέντε χρόνια αντιστεκόμαστε με κάθε τρόπο. Βάζαμε κάθε είδους κόκκινες γραμμές. Υπερασπιζόμαστε κεκτημένα που είχαν ήδη καταρρεύσει από τη δύναμη των εξελίξεων. Σα να προσπαθούσαμε στην εποχή του αυτοκινήτου να περισώσουμε το επάγγελμα του πεταλωτή. Ονομάσαμε ρήξη κάθε προσπάθεια να συντηρήσουμε στη ζωή ότι είχε ήδη παρακμάσει. Και διαρκώς μας διέφευγε ότι η πραγματική ρήξη θα ήταν να τα βάλουμε με τα βαρίδια του παρελθόντος. Προχθές σ’ ένα ειρηνοδικείο ορίστηκε δικάσιμος για τη 2α Φεβρουαρίου του 2031. Δηλαδή μια δίκη θα γίνει μετά από 16 χρόνια. Η ρήξη μ’ αυτά τα φαινόμενα ποτέ δεν ήταν στην ατζέντα μας. Μόνο οι προσπάθειες να διατηρήσουμε τις πρόωρες συντάξεις εν ζωή. Κι έτσι χωρίς να έχουμε το θάρρος ν’ αλλάξουμε τον κόσμο μας, παγιδευτήκαμε στο φαύλο κύκλο της λιτότητας και της ύφεσης. Εκεί που μας οδήγησε από την αρχή το αντιμνημονιακό μας μένος. Η κυβέρνηση Παπανδρέου ξεκίνησε με τις οριζόντιες περικοπές, για να περισώσει το υπερτροφικό δημόσιο. Η κυβέρνηση Σαμαρά τα κατάφερε με το χαράτσι και τον ΕΝΦΙΑ. Και τώρα η κυβέρνηση Τσίπρα προετοιμάζεται να πετύχει τον ίδιο σκοπό με τον ΦΠΑ. Περικοπές και υπερφορολόγηση. Ο δρόμος που οδηγεί πιο κάτω και από τον πάτο του βαρελιού.

Το αδιέξοδο. Η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα. Μπορεί αενάως να προκηρύσσει εκλογές ή δημοψηφίσματα και να πηγαίνει στην επόμενη μέρα. Η ζωή όμως έχει αδιέξοδα. Και το ερώτημα είναι τι γίνεται όταν τελικά δεν τα αποφεύγουμε. Και είναι δύσκολο να πει κανείς τι υπάρχει μετά, όταν ο δρόμος τελειώνει. Ευτυχώς η ζωή μπορεί να δημιουργεί αδιέξοδα, αλλά πάντα βρίσκει τον τρόπο να συνεχίζει. Πάντα τον βρίσκει. Γιατί ο χρόνος δε σταματάει να κυλάει. Και πίσω από κάθε αδιέξοδο, κρύβεται πάντα και χωρίς εξαίρεση ένα μετά. Που συχνά μπορεί και να μας εκπλήσσει. Σήμερα το αδιέξοδο στη χώρα μας είναι δεδομένο. Το μετά είναι που δε μπορούμε να δούμε. Πάντως το βασικό δίλημμα των ημερών – ευρώ ή δραχμή – μοιάζει λυμένο. Αυτό που δεν έχει ειπωθεί είναι ότι πίσω από το αίτημα της δραχμής κρύβονται τα πιο σκληρά συμφέροντα. Γιατί μόνο όταν βρίσκεσαι σε οικονομική ακμή μπορείς αναίμακτα να αποχωρείς από ισοτιμίες ή ένα ενιαίο νόμισμα. Ο χρεοκοπημένος είναι καταδικασμένος. Καμιά ανάπτυξη δεν μπορεί να υπάρξει με ένα βαθιά υποτιμημένο νόμισμα μιας χρεοκοπημένης χώρας. Οπότε οι ήρωες της δραχμής και της δήθεν ρήξης δεν είναι ήρωες. Είναι ή εκπροσωπούν τα πραγματικά αρπαχτικά που θα ξεκοκαλίσουν τη χώρα και τους αδύναμους πολίτες. Ή έχουν παγιδευτεί σε έναν μάταιο ηρωισμό. Ευτυχώς αυτή η προοπτική μοιάζει να μην είναι ορατή. Ακόμα κι αν οι αιθεροβάμονες της κυβέρνησης μας οδηγήσουν σε πιστωτικό γεγονός. Το μεγάλο ερώτημα είναι ποιες πολιτικές δυνάμεις θα αναλάβουν να αντιστρέψουν το κλίμα. Ποιες πολιτικές δυνάμεις θα αλλάξουν τη συζήτηση. Και αντί για τα μνημόνια θα αρχίσουμε να συζητάμε για την ανασυγκρότηση, για την πλήρη αναδιάταξη του κοινωνικού μας σχηματισμού. Δε φαίνεται κάτι στον ορίζοντα. Δε φαίνεται ποιος είναι αυτός που θα επιβάλλει την αλλαγή της συζήτησης. Ποιος είναι αυτός που θα πείσει το ακροατήριο να έρθει σε σύγκρουση με τα συντεχνιακά και τα κερδοσκοπικά συμφέροντα, που μας κατατρώνε. Δύσκολο να δούμε αυτή τη συνέχεια. Δύσκολο να διακρίνουμε τι κρύβεται πίσω από ένα αδιέξοδο που είναι δεδομένο.

Ο γόρδιος δεσμός. Μας αρέσει η Ιστορία μας. Είμαστε υπερήφανοι γι’ αυτή. Όμως τεμπελιάζουμε δραματικά. Βαριόμαστε να σκεφτούμε τι κρύβεται πίσω από τις πράξεις των προγόνων μας. Θαυμάζουμε το κατόρθωμα του Αλέξανδρου με τον γόρδιο δεσμό. Αλλά δε κάνουμε βήμα παρά πέρα, για να συζητήσουμε τι ακριβώς έκανε ο μεγάλος πρόγονος μας. Τον κάλεσαν να λύσει τον άλυτο κόμπο. Κι αυτός απλά άλλαξε την εκφώνηση του προβλήματος. Όσοι είχαν προσπαθήσει πριν στάθηκαν στο επίσημο δίλημμα ή τον λύνω ή δεν τον λύνω. Και φυσικά κανείς δεν τον έλυσε. Κι ήρθε ο Αλέξανδρος ν’ αλλάξει το δίλημμα. Ή το σκοινί θα παραμείνει κόμπος ή θα πάψει να υπάρχει. Και τράβηξε το σπαθί του, αφήνοντας σύξυλους τους παρευρισκόμενους. Η φαντασία, που τόσο πολύ όλοι την τιμούμε, μια δουλειά ξέρει να κάνει καλά. Να ακυρώνει τα διλήμματα και να αποκαλύπτει τη πραγματικότητα που κείτεται πέρα απ’ αυτά. Σήμερα έχουμε επιβάλλει στον εαυτό μας ένα στερεότυπο δίλημμα. Μνημόνιο ή μη μνημόνιο. Αυτό το δίλημμα κατάντησε ένας γόρδιος δεσμός για τη ζωή μας. Αν αφουγκραστούμε τη φαντασία του Αλέξανδρου, δεν έχουμε παρά να το προσπεράσουμε. Αυτό το καταραμένο δίλημμα να το αφήσουμε για πάντα πίσω μας. Και να ατενίσουμε τον κόσμο χωρίς αυτό. Τότε μόνο θα μπορέσουμε να μιλήσουμε για τη χώρα.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr