Νίκος Σταθόπουλος

Ας ξεχάσουμε για λίγο τις κουβέντες για φόρους και εισφορές, την Αίγινα, τις μειώσεις συντάξεων, τη Θεσσαλονίκη και την TV, ή τον Τραμπ και την Κλίντον.

Αυτά τα θέματα στην πραγματικότητα είναι σαν το ενοχλητικό αγκάθι που μπαίνει στο πόδι και, μέχρι να βγει, σε κάνει να ξεχνάς σοβαρές αρρώστιες, απώλειες, αγωνίες και σχέδια για το μέλλον.

Ας μιλήσουμε πολιτικά.

***

Εντυπωσιάστηκα διαβάζοντας ότι στα Ελευσίνια Μυστήρια ο Έρωτας λατρευόταν με το προσωνύμιο Πρωτόγονος, αυτός δηλαδή που γεννήθηκε πρώτος. Χαμογέλασα με την αλλοίωση της έννοιας ‘πρωτόγονος’, έτσι όπως την εννοούμε σήμερα. Γιατί υποτιμούμε την αρχή, το μισό του παντός;

Δε βαριέσαι, Έρως ανίκατε μάχαν, που πάει να πει «ο Έρωτας είναι ακαταμάχητος, δεν του γλυτώνει κανένας», που λέει κι ο Σοφοκλής, «ούτε άνθρωπος εφήμερος, ούτε αθάνατος». Οι Νόμοι του Νεύτωνα ζορίστηκαν από την κβαντομηχανική, ο Νόμος του Σοφοκλή όμως στέκεται ακέραιος, ακλόνητος, αλώβητος και αδιαμφισβήτητος δυόμιση χιλιάδες χρονάκια. Μεγάλο πράγμα, αν σκεφτείς τα χτυπήματα που δέχτηκε και δέχεται από τις καθεστωτικές θρησκείες που μπλέχτηκαν με την κοσμική εξουσία όλους αυτούς τους αιώνες.

Σπουδαίος αυτός ο Σοφοκλής! «Τίποτα πιο φοβερό από τον άνθρωπο… μόνο τον Άδη να αποφύγει δε θα κατορθώσει.» Δυο κουβέντες και τα λέει όλα για την ανθρώπινη φύση. Τρομερή μεν, πεπερασμένη και θνητή δε.

Η Αντιγόνη του όμως, χαμπάρι δεν είχε για την πυραμίδα του Αβραάμ Μάσλοου, που ισχυρίστηκε ότι βασικότερη ανάγκη του ανθρώπου είναι η προσωπική του ασφάλεια και οι πονηροί τον παρουσιάζουν ως φορέα της απόλυτης αλήθειας στους αφελείς στα πανεπιστήμια.
Ούτε ένας από όσους άφησαν το όνομά τους στην Ιστορία δε νοιάστηκε για την ασφάλειά του!
Βασιλοπούλα-βασιλοπούλα, η Άντυ έκανε την κορυφαία, ακραία υπέρβαση, παρόλο που και στο κλασικό κείμενο των Γιόγκα Σούτρας καταγράφεται ότι ο φόβος του θανάτου είναι βαθιά ριζωμένος σε όλους, άσχετα πόσο καλλιεργημένοι είναι. Σ’ αυτό το καταπληκτικό τεχνικό εγχειρίδιο της φώτισης που κάνει τους Άνθιμους να φρίττουν, ο σοφός ινδός Πατάντζαλι κατονομάζει το φόβο του θανάτου ως το έσχατο εμπόδιο του ανθρώπου στην πορεία για την Ολοκλήρωση. Λέτε η Αντιγόνη με την εκούσια ανιδιοτελή θυσία της να κατέκτησε την Ολοκλήρωση, σαν τον Ιησού;

***

Η ηρωίδα του Σοφοκλή, έχουν πει, ότι υπερασπιζόμενη το φυσικό, άγραφο, ‘πρωτόγονο’ δίκαιο, συμβολίζει την αντίσταση ενάντια στην εφαρμογή των νόμων που έχει θεσπίσει η Εξουσία για την αυτοπροστασία της.

Σε πολλούς, αυτό φέρνει αυθόρμητους συνειρμούς με το σήμερα.

Η Νομοθετική μας εξουσία, νομοθετεί αυθαίρετα ό,τι γουστάρει. Π.χ. τη μία καταργούν την ΕΡΤ, την άλλη την επαναφέρουν. Με το ‘έτσι θέλω’ αποφασίζουν ότι ο γιαλός και το νεράκι της βροχής δεν είναι δημόσια αγαθά. Με το ‘έτσι θέλω’ παραγράφουν συλλήβδην πιθανά αδικήματα της διοίκησης σε επίπεδο κακουργήματος. Σε 150 χρόνια, 10 φορολογικοί νόμοι στις ΗΠΑ, 3.000(!) στην Ελλάδα, χώρια οι ερμηνευτικές εγκύκλιοι και τα προεδρικά διατάγματα. Όχι στο δημοψήφισμα, ναι στην πράξη, ευτυχώς.

Σύμφωνα με το τελευταίο Δελτίο της Στατιστικής αρχής, τα ποινικά αδικήματα που διαπιστώθηκαν στην Ελλάδα το 2012 ήταν 194.000. Τα αντίστοιχα αδικήματα στο ίσου πληθυσμού Βέλγιο 1.073.000 και στη Φινλανδία, που είναι μισή από την Ελλάδα, 425.000. Άλλο ανεξήγητο, σε μας, το 2008 καταγράφηκαν 417.000 ποινικά αδικήματα. Να πιστέψουμε ότι μειώθηκαν στο μισό σε τέσσερα χρόνια; Και γιατί δεν παρουσιάζονται τα στοιχεία των τριών πρόσφατων χρόνων;

Η Εκτελεστική εξουσία, κυνηγάει ό,τι θεωρεί ότι αντιστρατεύεται την αδιαφιλονίκητη ηγεμονία της, χρησιμοποιώντας νόμους που φροντίζει η ίδια να ψηφιστούν. Πρόκειται για μια μόδα που είχε ξεκινήσει ο αείμνηστος εθνάρχης Καραμανλής με τη δήμευση της Εμπορικής Τράπεζας, τη συνέχισε ο Ανδρέας με τα μη ομοιόχρωμα ψηφοδέλτια, ο Μητσοτάκης με την παραπομπή του προηγούμενου και κατέληξε στο μαύρο της ΕΡΤ και, σήμερα, στα 4 κανάλια. Μήπως φέρνουν λιγάκι από Κρέωνα αυτά;

Υποτίθεται ότι το Σύνταγμα προστατεύει το πολίτευμα και τη νομιμότητα. Η τήρησή του επαφίεται στους πολίτες της χώρας. Αλλά, οι πολίτες, όταν δεν αδιαφορούν, συνήθως έχουν διαφορετικές γνώμες μεταξύ τους. Με ποια έννοια αντιλαμβάνεται την εφαρμογή του ο καθένας; Το ίδιο το κείμενο του Συντάγματος, αποδεικνύεται τόσο ασαφές, ώστε να χρειάζονται ειδικοί Συνταγματολόγοι για την ερμηνεία του, επιπέδου καθηγητή Πανεπιστημίου.

Αυτοί πάλι, όποτε κληθούν να γνωμοδοτήσουν, διαφωνούν μεταξύ τους. Αυτό που συμβαίνει στην πράξη είναι ότι, όπως είναι φυσικό, επικρατεί πάντοτε η άποψη της Εξουσίας. Με άλλα λόγια, ισχύει απλούστατα το δίκαιο του ισχυροτέρου, ήτοι ο νόμος της ζούγκλας, καθώς Συνταγματικό δικαστήριο δεν υπάρχει. Ή μήπως να τηρούμε το Σύνταγμα κατά το δοκούν ο καθένας;

Αυτό το μοντέλο διοικητικής μηχανικής, πόσο απέχει άραγε από εκείνο μιας παραδοσιακής βασιλείας με την αυλή της; Εκτός από τη διεύρυνση και μερική περιοδική ανανέωση του κύκλου αυτών που μοιράζονται τα προνόμια της ανεξέλεγκτης εξουσίας, διακρίνεται εύκολα κάποια άλλη ουσιαστική διαφορά στις δύο περιπτώσεις;

Αισθάνεστε και σεις, ότι τα τελευταία δέκα χρόνια το κράτος μας εξελίσσεται ανεπαισθήτως σε ένα μόρφωμα όλο και πιο αυθαίρετο και ανεξέλεγκτο, προσεγγίζοντας τη διοικητική μηχανή που είχαν οι πάλαι ποτέ ελέω θεού βασιλείς;

***

Ο πολυδιάστατος και πολυπράγμων Εμπεδοκλής ήταν αυτός που προσδιόρισε τον Έρωτα και το Θάνατο ως τις κύριες αντιμαχόμενες δυνάμεις που διέπουν τη φύση και τον άνθρωπο (ο Φρόυντ τον ακολούθησε κατά πόδας μετά εικοσιπέντε αιώνες). Ο αρχαίος φιλόσοφος, ρήτορας, φυσικός, μηχανικός και ποιητής, έχοντας συναίσθηση της ματαιότητας της Εξουσίας ενώπιον αυτών των δύο αυτών γιγαντιαίων και αναπόδραστων δυνάμεων, λένε ότι περιφρόνησε το βασιλικό στέμμα που του πρόσφεραν οι συμπολίτες του στον Ακράγαντα, όταν αποκατέστησε τη δημοκρατία στην πόλη (αργότερα, οι φίλοι του έλεγαν ότι δεν πέθανε, αλλά ανελήφθη στους ουρανούς, εκεί γύρω στο 435 π.Χ., αλλά αυτό είναι από άλλο παραμύθι).

***

Ο Έρωτας και ο Θάνατος στοιχειώνουν τις αρχαίες τραγωδίες. Στην ‘Αντιγόνη’ η ωμή και ανεξέλεγκτη Εξουσία δεσπόζει στην πλοκή και τους επισκιάζει, για να καταδειχθεί η μικρόνοιά της και να στιγματιστεί η ύβρις της αλαζονείας της, που επισύρει αναπόφευκτα την κάθαρση.

Ο Αριστοτέλης όριζε την τραγωδία ως «μίμηση πράξεως σπουδαίας και τελείας». Υπάρχουν σήμερα πρόσωπα ικανά για πράξεις σπουδαίες και τέλειες, ανάλογες των καιρών; Ποιος ηγέτης μπορεί να δώσει προοπτική στην Ελλάδα, που αγκομαχά με μοναδικό ορίζοντα την κάθε επόμενη αξιολόγηση, σε μια εποχή παγκόσμιας κοσμογονίας;