Οι φωνές των νεαρών τραγουδιστών μας ταξίδευαν στους αιώνες και στους πολιτισμούς, απολαμβάνοντας και τα λόγια που ήταν γραμμένα στο πρόγραμμα.

Εδώ, κάνω μια μικρή παρένθεση και υπόσχομαι να σας μεταφράσω ένα-δύο ύμνους που μιλούν για αγάπη, φόβο και εγκαρτέρηση για το άγνωστο μέλλον.

Το μάτι μου έπεσε ακριβώς απέναντι, στο μαρμάρινο γείσο μιας ψηλής σιδερόπορτας κήπου, προφυλαγμένου από ψηλό μαντρότοιχο. Πάνω στην πόρτα ήταν χαραγμένο βαθιά και καθαρά: 1857. Πίσω, φαινόταν ένα κομμάτι από ένα μεγάλο νεοκλασσικό σπίτι, χωρίς ίχνος ζωής.

Τα Χρούσα είναι ένα από τα χωριά της Σύρου που οι έχοντες και κατέχοντες των δύο τελευταίων αιώνων διάλεξαν να χτίσουν μεγάλα, επιβλητικά εξοχικά, τριγυρισμένα από ανάλογους κήπους και βοτσαλωτές αυλές, για να αναπνέουν καθαρό αέρα και να περνούν ξέγνοιαστα, μακριά από τον όποιο θόρυβο της Ερμούπολης. Γυρίζοντας στο σπίτι, εκμεταλλεύτηκα το αργόν της υπόθεσης και προσπάθησα να μπω στο ίντερνετ, ζητώντας πληροφορίες για τον εξαιρετικό αυτόν μικρό οικισμό σήμερα ( ζουν μόλις 270 άτομα).

Ήμουν τυχερή και όχι μόνο πήρα πληροφορίες για το χωριό, αλλά βρέθηκα μπροστά στην ιστορία του έρημου σπιτιού. Πρόκειται για ένα διώροφο πετρόκτιστο σπίτι που είχε ωραιότατες οροφογραφίες (άλλες με γεωμετρικά σχήματα, άλλες με θαλάσσιες θεότητες, άλλες με γυναικεία πρόσωπα και άλλες με φρούτα). Έξω στον κήπο υπήρχε κιόσκι μεταλλικό με διάμετρο 10 μέτρα, το ανάλογο πηγάδι, το σπίτι του κηπουρού και τα λοιπά βοηθητικά κτήρια (π.χ. στάβλοι).

Η κατοικία χτίστηκε από τον Σταμάτη Πρώιο που ήταν επιχειρηματίας και σημαντικός οικονομικός παράγοντας της Σύρου στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Μετά τον θάνατό του, η χήρα του Καλλιόπη το χάρισε στον ανιψιό της Ιωάννη Καλαμάρη, που είχε εργοστάσια υφασμάτων στην Μυτιλήνη και εξέδιδε την συριανή εφημερίδα «Αλήθεια».

Μετά και τον δικό του θάνατο, όπως και της συζύγου του το 1955, το κτίσμα πέρασε στον γιό του Νίκο Καλαμάρη.

Ο τελευταίος διέπρεψε στον χώρο των γραμμάτων και των τεχνών, τόσο στο Παρίσι, όσο και στην Αμερική, μένοντας γνωστός σαν Nick Calas. Ο Νίκ παντρεύτηκε την Έλενα Φον Χόρσελμαν και δεν απέκτησαν απογόνους. Εκείνος πέθανε το 1988 και η Έλενα δύο χρόνια αργότερα, εκχωρώντας στην Εθνική Πινακοθήκη της Δανίας την συλλογή έργων τέχνης και το αρχείο του συζύγου της. Το κτήμα και το σπίτι στα Χρούσσα παραχωρήθηκε άνευ ανταλλάγματος στο Ελληνικό Δημόσιο το 2001. Επτά χρόνια αργότερα, το 2008, το Κεντρικό Συμβούλιο Νεώτερων Μνημείων αποφάσισε να χαρακτηριστεί η οικία σαν ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης. Ήσυχοι όλοι, έμειναν εκεί.

Στο μεταξύ το σπίτι ρημάζει ποικιλοτρόπως. Μπαίνουν και βγαίνουν κακοποιοί και αφαιρούν διάφορα: έπιπλα, πίνακες, χαλιά…., μέχρι και την εξωτερική μαρμαροδεσιά ενός περίτεχνου τζακιού πήραν, αφήνοντας πίσω τους ένα αίσχος και μια ντροπή.

Η σκεπή κάποια στιγμή θα υποχωρήσει, οι θαυμάσιες οροφογραφίες θα χαθούν, η υπέροχη εσωτερική σκάλα θα γίνει συντρίμμια. Τα περιστέρια το έκαναν φωλιά, καθώς οι γρίλιες των παντζουριών έχουν σπάσει και ούτε λόγος για τα ξύλινα πατώματα: είναι σκεπασμένα με ό,τι αφήνουν τα περιστέρια και ίσως, όχι μόνον αυτά.