Αυτή τη φορά θα κάνουμε μια βουτιά στο χρονικό ενός άγγλου φιλέλληνα, του Ουίλλιαμ Ήτον, πρόξενου της Αγγλίας στην Τουρκία την τελευταία δεκαετία του ΙΗ΄ αιώνα. Είναι εντυπωσιακή η κριτική του, γιατί καταδεικνύει όλα τους τα ελαττώματα, ενώ γράφοντας για τους απλούς Έλληνες, τους υμνεί και τους θαυμάζει. Έχει σημασία ο χρόνος: μόλις είκοσι πέντε χρόνια πριν την επανάσταση. Και, κάτι άλλο ακόμη. Δείτε πόση θλιβερή ομοιότητα υπάρχει με το σήμερα.
Ας τον παρακολουθήσουμε:
«Στη συνοικία του Φαναριού ζει μια κατηγορία Ελλήνων που αυτοχαρακτηρίζονται ευγενείς και αντικρύζουν τους νησιώτες με περιφρόνηση.
Υπάρχουν ανάμεσά τους οικογένειες πάμπλουτες που προμηθεύουν στην Πύλη δραγουμάνους και οσποδάρους της Μολδοβλαχίας. Αυτές οι οικογένειες- οι περισσότερες συνδέονται μεταξύ τους με δεσμούς συμμαχίας- εξασφαλίζουν τα προνόμιά τους χάρη στις στενές σχέσεις που έχουν δημιουργήσει με τους Τούρκους αξιωματούχους της Πύλης. Μηχανορραφούν αδιάκοπα για να εκδιώξουν και να αντικαταστήσουν εκείνους που κατέχουν τις επίζηλες θέσεις. Ο γιός οργανώνει συνωμοσία για να ανατρέψει τον πατέρα, ο αδελφός υπονομεύει τον αδελφό. Όλοι έχουν λαμπρή μόρφωση και καλλιεργημένα ήθη, αλλά είναι αλαζονικοί, υπερόπτες και γελοία φιλόδοξοι αν αναλογισθεί κανείς με πόση περιφρόνηση τους αντιμετωπίζουν οι Τούρκοι. ΄
Όσο για την ευγένεια της καταγωγής τους, πρόκειται για ένα άλυτο πρόβλημα. Οι περισσότεροι, είναι αλήθεια, έχουν ονόματα ένδοξων οικογενειών της Πόλης κατά την εποχή της Άλωσης. Αλλά δεν είναι εύκολο να αποδείξουν ότι πραγματικά είναι απόγονοί τους. Γενικά, έχουν όλα τα ελαττώματα που παρατηρεί κανείς στον κόσμο του σουλτανικού σεραγιού: την ίδια δολιότητα, την ίδια αχαριστία, το ίδιο πνεύμα σκληρότητας και μηχανορραφίας.
Ως δραγουμάνοι της Πύλης είναι υποχρεωμένοι να συμπεριφέρονται με περίσκεψη, αλλά όταν αποκτήσουν το αξίωμα του οσποδάρου της Βλαχίας ή της Μολδαβίας, μεταβάλλονται σε τυράννους, όπως οι πασάδες. Αν σκεφθεί κανείς ότι είναι υποχρεωμένοι να προσκυνούν, όχι μόνο τους τυράννους τους, αλλά και τους δούλους των τυράννων, να κολακεύουν τη χονδροειδέστατη αμάθειά τους, τα πάθη και τις διαστροφές τους, ότι κάθε στιγμή τρέμουν για τη ζωή τους, που μπορεί να κριθεί με ένα βλέμμα ή ένα πείσμα του αυθέντη τους, δεν θα νοιώσει έκπληξη που έχουν αντικαταστήσει τη φρονιμάδα με την πανουργία, το θάρρος με την δολιότητα.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες το πνεύμα χάνει τη δύναμή του και η ψυχή τα ευγενικά της κίνητρα. Πουθενά αλλού δεν προβάλλει τόσο έντονα η κατάπτωση του ανθρώπου κάτω από την επίδραση αυτών των συνθηκών, όσο ανάμεσα στους Έλληνες του Φαναριού. Δεν αναστέναξαν ποτέ μπροστά στα ερείπια των προγόνων τους. Στις εξαχρειωμένες καρδιές τους δεν υπάρχουν περιθώρια για έξαρση προς την αρχαία δόξα.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι αλαζονεύονται για την ένδοξη καταγωγή τους και θεωρούν τους εαυτούς τους ανώτερους από τους άλλους Έλληνες, είναι οι μόνοι που δεν έχουν διατηρήσει τίποτε από τον εθνικό χαρακτήρα. Καμιά παρακίνηση προς την ελευθερία, όπως στα νησιά. Επαναπαύονται στα ψευτο-μεγαλεία τους. Η σπουδαιότερη απασχόλησή τους είναι οι ίντριγκες του σεραγιού, καμαρώνουν να ντύνονται τούρκικα.
Η θέση που κολακεύει πιο πολύ τις φιλοδοξίες τους τριγυρίζεται από κινδύνους. Σπάνια την κατακτούν χωρίς στο τέλος να πέσουν στη δυσμένεια, χωρίς να εκδιωχτούν ή να υποστούν ακόμη χειρότερα. Μόλις κατορθώσει ένας από τους Φαναριώτες να διοριστεί οσποδάρος, πηγαίνει στην έδρα της ηγεμονίας του με μεγαλόπρεπη συνοδεία, μαζί με συγγενείς και αφοσιωμένα πρόσωπα. Και η δύστυχη χώρα που βρίσκεται κάτω από τη δικαιοδοσία τους, καταπιέζεται για να εξασφαλίσει πόρους που χρειάζονται αυτά τα μεγαλεία, για να πλουτίσει η φάρα τους και όλα τα όργανα της τυραννίας τους.
Την ίδια στιγμή οι άλλοι Φαναριώτες συνωμοτούν στα παρασκήνια του σουλτανικού σεραγιού για να πετύχουν την έξωσή τους. Γι’ αυτό, οι οσποδάροι είναι υποχρεωμένοι να συσσωρεύουν μεγάλα πλούτη για να δωροδοκήσουν τους αξιωματούχους της Πύλης και να αποφύγουν τους διωγμούς».
SHARE
Στηρίξτε-Ενισχύστε την iΠόρτα με τη δική σας χορηγία…
Το σκίτσο είναι του Βαγγέλη Παυλίδη
