Γιάννης Καραχισαρίδης

Εν αρχή ην η φιλοσοφία. Ακολούθησε η επιστήμη και στη συνέχεια ο διαχωρισμός και η εξειδίκευση. Η επιστήμη έγινε «επιστήμες», γνωστικά πεδία διαφορετικά μεταξύ τους. Ένα παρακλάδι σχετικά πρόσφατο – ας θεωρήσουμε ως απαρχή τον Adam Smith – ονομάστηκε οικονομικές επιστήμες. Κι όπως κάθε επιστήμη, εξελίχθηκε. Ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες, γέννησε γνώση με γεωμετρική πρόοδο. Επιστήμονες – στελέχη χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων προέβησαν σε απανωτές, εξειδικευμένες ανακαλύψεις.

Όπως στην ιατρική, μέσω της έρευνας, παράγονται νέα φάρμακα, έτσι και στα χρηματοπιστωτικά εργαστήρια ικανότατοι επιστήμονες παρήγαγαν νέα ελκυστικά προϊόντα. Σιγά-σιγά η αναλογία μεταστράφηκε. Το πραγματικό χρήμα μειώθηκε δραματικά, σε σχέση με το άυλο, που συνέχεια επεκτείνεται με προϊόντα που δεν αντιστοιχούν στις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων. Η ανάπτυξη της επικοινωνίας – αιτία της παγκοσμιοποίησης – βοήθησε αποφασιστικά στη διάδοση άυλων χρηματοπιστωτικών προϊόντων, όπως λόγου χάρη τα δομημένα ομόλογα, με τα προκλητικά επιτόκια, που έλκουν αγοραστές. Έτσι προέκυψε αυτό που σήμερα συζητάμε ως «αγορές». Μια νέα, πρωτοεμφανιζόμενη και καθοριστική παράμετρος του – για πολλοστή φορά – μεταλλαγμένου καπιταλιστικού συστήματος.

Η συσσώρευση του πλούτου δεν γίνεται πια σε θησαυροφυλάκια. Μια ληστεία τράπεζας δεν επηρεάζει τη λειτουργία της. Ο πλούτος διακινείται ακούραστα 24 ώρες το εικοσιτετράωρο μέσα από το ιντερνέτ και από άλλα πιο εξειδικευμένα κανάλια. Ο υπότιτλος της ταινίας Wall Street II λέει την αλήθεια: «Το χρήμα ποτέ δεν κοιμάται». Το χρήμα, στη διακίνηση του, δεν έχει ωράριο, με όποια μορφή κι αν εμφανίζεται. Ας δούμε όμως από πιο κοντά μερικά – όχι και τόσο συζητημένα – χαρακτηριστικά των αγορών, ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα αυτόν τον άγνωστο παίχτη, που απρόσκλητος έχει μπει στη ζωή μας.

Η ανωνυμία είναι η ταυτότητα τους. Δεν μοιάζουν με τους παλιούς «καπιταλιστές» που είχαν κύρος και ονοματεπώνυμο. Δεν μοιάζουν με τα παλιά μονοπώλια-κολοσσούς που εκμεταλλεύονταν πλουτοπαραγωγικές πηγές, όπου γης. Χιλιάδες εταιρίες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ανοίγουν, κλείνουν, αυτοκαταργούνται, συγχωνεύονται, χρεοκοπούν και πλουτίζουν, σε ρυθμούς που δεν είναι εύκολο να τους συλλάβουμε. Δεν κρύβονται πίσω από την ανωνυμία. Αντίθετα η ανωνυμία είναι η ουσία τους, το πραγματικό τους όνομα είναι «Κανένας» και μοναχικοί καβαλάρηδες, σαν τον George Soros, είναι η εξαίρεση.

Οι αγορές πάσχουν από ανασφάλεια. Αναζητούν την ισορροπία και τη σταθερότητα. Ονειρεύονται ένα εύκρατο περιβάλλον παραγωγής κέρδους, χωρίς αιφνιδιασμούς, κραδασμούς και απότομες ανατροπές. Επειδή όμως η ισορροπία σε έναν κινούμενο κόσμο δεν διατηρείται για πολύ και η αστάθεια είναι μια αυτονόητη και αναμενόμενη εξέλιξη, οι αγορές εύκολα πανικοβάλλονται και σαν κοπάδια από σαρδέλες αλλάζουν σπασμωδικά τη ρότα τους.

Οι αγορές είναι αθώες και προβλέψιμες. Έναν καθαρό στόχο έχουν: Το κέρδος. Ποτέ δεν το έκρυψαν. Πάντα έχουν την αγωνία να ανακαλύψουν την κερδοφόρα επένδυση. Και για να το καταφέρουν αναζητούν αξιόπιστες πληροφορίες. Ο πυρετός του χρυσού, αντικαταστάθηκε από τον πυρετό της πληροφορίας. Μόνο που τώρα αυτό το πανάκριβο προϊόν όχι μόνο δεν έχει σταθερότητα, όπως ο χρυσός, δεν έχει καν οντότητα. Η αξιόπιστη πληροφορία, μετατρέπεται σε αναξιόπιστη πολλές φορές και μέσα σε λίγες ώρες.  Κανείς δεν μπορεί να συγκεντρώνει σε μόνιμη βάση το σύνολο των απαραίτητων πληροφοριών για να επενδύει εκ του ασφαλούς. Η έννοια κίνδυνος (risk) προκύπτει από αυτή την αδυναμία και ορίζει την σταθερή αβεβαιότητα των επενδύσεων.

Οι αγορές όμως χαρακτηρίζονται και από υψηλή διασπορά. Η διασπορά αυτή συνεπάγεται και διασπορά συμφερόντων. Πράγμα που σημαίνει ότι οποιαδήποτε χρηματοπιστωτική ενέργεια έχει νικητές και χαμένους. Ακούμε για κερδοσκόπους, αλλά ποτέ δεν ακούμε  για εκείνους – τους πάντα ανώνυμους – που επεδίωξαν να κερδοσκοπήσουν, αλλά έχασαν. Οι αγορές αποτελούνται από έναν πάρα πολύ μεγάλο αριθμό μονάδων που συναλλάσσονται μεταξύ τους με σκοπό το κέρδος. Πολλές μονάδες κερδίζουν, αλλά και πολλές μονάδες χάνουν. Για παράδειγμα, όσοι εκτίμησαν ότι η Ελλάδα δε θα φύγει από το € και αγόρασαν ελληνικά ομόλογα σε τιμές κάτω του κουρέματος, στο τέλος κέρδισαν. Η διαπίστωση αυτή μας οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι οι αγορές δεν επιβάλλουν τη θέληση τους, με βάση τα συμφέροντα τους, για τον απλούστατο λόγο ότι αυτά δεν είναι ενιαία. Μόνο προσαρμόζονται, αναζητώντας αενάως ευκαιρίες. Οπότε, λόγω της πολύ μεγάλης διασποράς, οι αγορές ποτέ και εκ φύσεως δεν μπορούν να συστήσουν μέτωπο. Αλλά είναι έτοιμες να προσαρμοστούν. Να συνυπολογίσουν, με βάση τις όποιες εξελίξεις, τον επί πλέον κίνδυνο (risk) στις συναλλαγές τους.

Εν τέλει οι αγορές δεν είναι ακριβώς ένας μπαμπούλας που κερδοσκοπεί στη πλάτη μας, αλλά πρόκειται για ένα νεότευκτο σύστημα συναλλαγών, αρκετά περίπλοκο και ασταθές που χρήζει περισσότερης προσοχής και ανάλυσης.

  Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr

(Το σκίτσο είναι του Ρόδιου σκιτσογράφου -γελοιογράφου Μιχάλη Κουντουρη που μόλις την Παρασκευή 12 Απριλίου κέρδισε το 1ο Βραβείο σε Διεθνές επίπεδο στην Πορτογαλλία και που πρώτο, σε πανελλαδικό επίπεδο κατόπιν της άδειας του καλλιτέχνη και του εκδότη του Νίκου Νίκα ανακοίνωσε το “iporta.gr”. Το νέο βιβλίο του Μιχάλη Κουντούρη θα κυκλοφορήσει σε ένα μήνα από την educartoon).