Ο Ηλίας Καραβόλιας είναι Οικονομολόγος  με ειδίκευση Γενικής Θεωρίας και Οικονομικής Πολιτικής. Κατέχει Master of Arts από το European Institute of Philosophical  Anthropology.

«Στην σκιά ενός επιχειρηματία» ονομάζεται μια σειρά από εκπαιδευτικά προγράμματα του Φοιτητικού Σωματείου Επιχειρηματικότητας Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία καλλιεργεί την επιχειρηματική κουλτούρα και υπευθυνότητα σε φοιτητές.

Καθόλου κακό. Ο φοιτητής που έχει επιλέξει επιστήμη και αν δεν ακολουθήσει ακαδημαϊκή καριέρα αναγκαστικά πρέπει να μπει θωρακισμένος στην παγκοσμιοποιημένη αγορά των χαμηλών μισθών, πρέπει και να ξέρει πως -αν έχει ταλέντο και ευφυία – να τα καλλιεργήσει ώστε να μην γίνει ένα εξαρτημένο γρανάζι, αλλά γιατί όχι ένας καινοτόμος επιχειρηματίας.

Όμως άλλο φοιτητής (ενήλικας 18-22 ετών) και άλλο μαθητής. Τι εννοώ : « Στην σκιά ενός στελέχους» και «Ονειρεύομαι σοφά» ονομάζονται εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές Δημοτικού (και Γυμνασίου, του Σωματείου Επιχειρηματικότητας Νέων και της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών.

Αναγράφεται στο σχετικό site, μεταξύ άλλων, ότι :

«μέσα από ένα αναβαθμισμένο και φιλικό περιβάλλον η πλατφόρμα έχει μεταμορφωθεί σε ένα διαδραστικό ταμπλό επιτραπέζιου παιχνιδιού. Ο κάθε μαθητής που συμμετέχει, προχωράει από ενότητα σε ενότητα, χρησιμοποιώντας τις γνώσεις που αποκτά, ώστε να εξοικειωθεί με τις έννοιες της επιχειρηματικότητας, των κινδύνων, της προνοητικότητας και της ασφάλειας».

Εκ πρώτης όψεως η καλλιέργεια μέσω της διαδραστικής παιγνιοποίησης του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και της προνοητικότητας στα παιδιά – ανάλογη με αυτή στους φοιτητές – μοιάζει θεμιτή και «αναγκαία» Το ίδιο και η καλλιέργεια της επιχειρηματικότητας, της εφευρετικότητας και της καινοτομίας. Μόνο που η ζωή δεν είναι η καλά μελετημένη καπιταλιστική προσομοίωση όπως στις πλατφόρμες και στην επιτραπέζιο monopoly…

Έχουμε άραγε αναλογιστεί ποια είναι τα όρια ώστε τουλάχιστον η παιδικότητα, η έμφυτη κλίση και η φαντασία στους μαθητές (όπως και η ακαδημαϊκή εμπειρία ζωής στους φοιτητές) να μην εξαργυρώνονται με πιεστικό καταναγκασμό ενός αστείρευτου στην ενήλικη ζωή ανταγωνισμού ταλέντων και προσόντων ;

Και μάλιστα όταν αυτά τα προσόντα και τα ταλέντα, σκοπίμως αναμιγνύονται, από μια γενικευμένη συστημική ρητορική της εξουσίας και της οικονομίας, με τις δεξιότητες και τις ικανότητες  που «οπωσδήποτε πρέπει» να έχει ο νέος σήμερα για να μην «μείνει πίσω» και τον «εκτοπίσει» η αγορά και το σύστημα ;

Τα παιδιά είναι ένας ολόκληρος αθώος και απονήρευτος κόσμος ψυχικής ισορροπίας, συναισθηματικής νοημοσύνης αλλά και ευφυίας. Είναι η μελλοντική κοινωνική και πολιτισμική υπεραξία, εκτός από την καλά σχεδιασμένη μελλοντική υπεραξία του κεφαλαίου και της κερδοφορίας του.

Να αφήσουμε να επιλέξουν τα παιδιά από μόνα τους την επιστήμη ή την τέχνη στην οποία θα τους οδηγήσει ο συνδυασμός υψηλού επιπέδου σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού, το ένστικτο δημιουργικότητας τους αλλά κυρίως τα όνειρα τους.

Είναι πολύ επικίνδυνο να φορτώνουμε με συστημική «γνώση» περί επιτυχίας , μέσω στόχων και πειθάρχησης, τον εγκέφαλο των 8-12 ετών. Με σκοπό να ονειρεύεται «σοφά» επειδή «πρέπει» να φτιάξουμε πολλούς αυριανούς πετυχημένους (που οι περισσότεροι θα καταλήξουν εκ των πραγμάτων αναλώσιμοι στην αγορά).

Το όνειρο του μικρού παιδιού (και του εφήβου) έχει φαντασία και αθωότητα. Είναι νωρίς να του προσθέσουμε λογιστικό ορθολογισμό και επιχειρηματική καθοδήγηση. Είναι πολύ νωρίς να κατευθύνουμε τα παιδικά όνειρα διότι διαφέρουν πολύ στο «βάθος» τους από τα επιχειρηματικά οράματα.

Η ανάγκη να φτιάξουμε «αγορά», να την στελεχώσουμε με καταρτισμένους στην τεχνολογία και την παραγωγή υπηρεσιών και προϊόντων εργαζόμενους, αλλά και να αναδείξουμε μελλοντικούς εργοδότες, δεν σημαίνει ότι πρέπει να κάνουμε όλους τους νέους επιχειρηματίες.

Η εργασία, η καινοτόμος σκέψη και το ρίσκο συνδυάζονται αρμονικά και εξασφαλίζουν ψυχική και συναισθηματική ισορροπία, πλέον μόνο όταν ο νέος γεμίσει γνώσεις και μπορεί να παρακολουθεί τα αχαρτογράφητα νερά της συρρικνωμένης σε εύρος ευκαιριών αγοράς, της στρεβλής οικονομίας των ανισοτήτων και της απαξιωμένης απασχόλησης.

Ο αυτοδημιούργητος πετυχημένος που ξεκίνησε να εφευρίσκει από ένα γκαράζ ή να ρισκάρει δανεικό χρήμα για μπίζνες, είναι το ξεθωριασμένο αμερικανικό όνειρο μιας άλλης εποχής, πριν την υποτίμηση της εργασίας, της έντονης ανισότητας ευκαιριών και πριν την κρίση υπερσυσσώρευσης πλούτου ολοένα από λιγότερους σε αυτό τον πλανήτη.

Παράδειγμα ο Μακρόν που εκλέχθηκε την πρώτη φορά (2017) με το σύνθημα « Όλη η Γαλλία να γίνει χώρα γεμάτη απο start up». Μέχρι που είδε τα αποτελέσματα της δήθεν κοινωνικής οικονομικής του πολιτικής να γεννάνε φτωχοποίηση, ανισότητες και διαμαρτυρίες από χιλιάδες νέους και συνδικάτα εργαζομένων, όπως τα περίφημα «κίτρινα γιλέκα».

Σε εμάς, φρονώ ότι το παλιό – μυθικό μάλλον- εμπορικό και επιχειρηματικό δαιμόνιο του Έλληνα, δεν «διδάσκεται». Και αμφιβάλλω αν μπορεί πλέον να «σταθεί» από μόνο του μέσα στον αχανή παγκοσμιοποιημένο στίβο της ανταγωνιστικότητας και της υπερεξειδίκευσης, της νέας πληθωριστικής οικονομίας των γεωπολιτικών και βιομηχανικών κρίσεων. Τα κέρδη και οι ευκαιρίες δεν περιμένουν πλέον στη γωνία όλες τις καινοτόμες ιδέες όπως τις προηγούμενες δεκαετίες.

Να μορφώσουμε νωρίς τα παιδιά μας ώστε να πιάνουν χαρτί και μολύβι για να σχεδιάζουν με σωστούς αριθμητικούς υπολογισμούς και ρεαλιστικές προβλέψεις στην ενήλικη ζωή τους. Να τους μάθουμε – με τον κουμπαρά στα σχολεία- νωρίς την εξίσωση «παράγω- αμείβομαι- αποταμιεύω-καταναλώνω- επενδύω». 

Δεν χρειάζεται να τους μάθουμε να κατακτούν τον κόσμο για υπερκέρδος και πλούτο. Δεν χωράει τους πάντες ο κόσμος της διάκρισης, της επίδοσης, της επιτυχίας. Προτιμότερο είναι να τους διδάξουμε τι σημαίνει και για ποιους, κέρδος και ασυνείδητη απόσπαση υπεραξίας όταν αυτά τα παιδιά παίζουν και επικοινωνούν πχ. στο διαδίκτυο. 

Και δεν βλάπτει να ξέρουν απο νωρίς τι σημαίνουν ακριβώς έννοιες όπως εργασία, συλλογικότητα, ισότητα και δικαιοσύνη, όταν εκεί έξω υπάρχει διάχυτη «υπεξαίρεση ιδρώτα και ανθρώπινου χρόνου».

Όταν άνθρωπος εκμεταλλεύεται άνθρωπο για να κερδίσει…