Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Φίλες και φίλοι,

Σχεδόν όλες οι γνωστές και επίσημες ιστορικές πηγές, ελληνικές και ξένες, βεβαιώνουν ότι οι Χιώτες δεν συμφωνούσαν να εξεγερθούν, ότι προτιμούσαν την ησυχία και την ευημερία τους, τα προνόμια που απολάμβαναν από τους Τούρκους. Δειλοί, λοιπόν, οι Χιώτες, αδιάφοροι για τον Αγώνα, κατεσφάγησαν χωρίς να φταίνε οι ίδιοι…

Είναι, όμως, πράγματι αυτή η αλήθεια;

Σήμερα, με ελεύθερη την πρόσβαση σε πρώην απόρρητα γραπτά, καθώς και όσα αποσιωπήθηκαν, μας δίνεται η ευκαιρία να ψάξουμε, να απομακρύνουμε τη σκόνη και να μάθουμε τι ακριβώς συνέβη.

Σε όλες σχεδόν τις εκθέσεις των ξένων πρεσβευτών στην Κωνσταντινούπολη (στους οποίους έφθαναν οι εκθέσεις των κατά τόπους προξένων τους) προς τις κυβερνήσεις τους τονίζεται πως η συμμετοχή του λαού της Χίου στην εξέγερση ήταν καθολική εξ αιτίας των τουρκικών καταπιέσεων, των αυθαιρεσιών και των βαναυσοτήτων.

Πριν παραθέσουμε τις μαρτυρίες, είναι καλό να αναφέρουμε την κατάσταση που επικρατούσε στο νησί από την προηγούμενη χρονιά (1821).

Η Ύδρα και οι Σπέτσες είχαν προσχωρήσει αμέσως στην Επανάσταση, αλλά όχι και η Χίος. Οι Τούρκοι, αν και διαπίστωσαν αυτή τη στάση, κάλεσαν τα μέλη της Κοινότητας, μαζί με δώδεκα από τους κυριότερους Προεστούς της Χίου στον Μεκενέ. Εκεί ορκίστηκαν πίστη στον σουλτάνο και ανέλαβαν την υποχρέωση να διασφαλίσουν την πειθαρχία των συμπατριωτών τους.

Έτσι, άρχισαν να απελαύνουν από το νησί όποιον ντόπιο ή ξένο θεωρούσαν επικίνδυνο να παρασύρει τους κατοίκους. Μάλιστα, τοιχοκόλλησαν και προκηρύξεις, καλώντας τους Χιώτες να μείνουν πιστοί στην Πύλη. Οι Τούρκοι δεν είχαν κανέναν λόγο να στείλουν στρατιωτικές ενισχύσεις και στο νησί επικράτησε ησυχία.

Στις 27 Απριλίου (6 Μαϊου) 1821, είκοσι οχτώ καράβια επαναστατών εμφανίστηκαν στο μπουγάζι. Η εμφάνισή τους υπογραμμίστηκε από ένα δυσάρεστο-για τους Τούρκους- γεγονός. Οι επαναστάτες ναυτικοί χτύπησαν και βύθισαν, κάτω από τα τείχη του Κάστρου, ένα τουρκοκρητικό πλοίο, γεμάτο πολεμοφόδια, που πλησίαζε στο λιμάνι. Το τουρκικό πλήρωμα έπεσε στη θάλασσα να σωθεί, αλλά εξοντώθηκε.

Τα καράβια πόδισαν την επομένη κοντά στο χωριό Λειβάδια- περίπου δυόμιση χιλιόμετρα από την πόλη της Χίου. Όταν πήρε να νυχτώνει, κάποιοι επαναστάτες βγηκαν στη στεριά και κάλεσαν τον κόσμο να ξεσηκωθεί, να διώξει τον τύραννο με τη βοήθειά τους.

Οι άνθρωποι ενθουσιάστηκαν, αλλά «αποσταλλέντες εκ των προκρίτων οι Μικές Βλαστός, Χ. Πολυχρόνης και Ιω. Πατρικούσης, τους παρακαλούσι ν’ αποχωρήσωσιν εκείθεν, εάν ήθελον την σωτηρίαν των και την ασφάλειαν, και τους βεβαιώσιν ότι έλμελλον να κινηθώσι και εκείνοι κατά της τυραννίας εις αρμοδιωτέραν περίστασιν, αφού προπαρασκευασθώσι…», γράφει ο Ν, Σπηλιάδης, ενώ ο Τομπάζης σημειώνει στο Ημερολόγιο του καραβιού του: « Απεφασίσθη να σηκώσωμεν τα χωρία και να ελευθερώσωμεν την Χίον, εκείνα δια ξηράς και ημείς δια θαλάσσης. Παντού επικρατούσε επαναστατική ατμόσφαιρα…Μας ήλθε και ένας άνθρωπος από τους προεσούς των χωρίων, εις το οποίον είχωμεν στείλει τα γράμματά μας, και μας λέγει ότι το χωρίον του ήτο έτοιμον να σηκωθείκαι ότι είχε τετρακόσιους ανθρώπους δια να πολεμήσει, πλην ήθελον δια να έβγωμεν και ημείς έξω δια να τους σηκώσωμεν τρόπον τινα βιαστκώς».

Αυτές οι κινήσεις ανησύχησαν τους Τούρκους, οι οποίοι ζήτησαν δέκα ομήρους.Οι τοπικοί άρχοντες, για να αποδείξουν τη νομιμοφροσύνη τους έδωσαν τριάντα ( οι περισσότεροι ήταν αριστοκράτες και ανάμεσά τους και ο αρχιεπίσκοπος).

Ο στόλος με τους επαναστάτες, έχοντας αποτύχει στον σκοπό του, αναχώρησε μετά από έξι ημέρες. Τότε έφθασαν και από την Κωνσταντινούπολη φιρμάνια, καλώντας τις τουρκικές στρατιωτικές Αρχές του νησιού σε πολεμικές προετοιμασίες και επαγρύπνιση για την έγκαιρη ανατιμετώπιση «των κινήσεων των δολίων υπηκόων της Πύλης». Τα πράγματα είχαν αλλάξει, οι Χιώτες ήταν πλέον ύποπτοι, κρυφοί εχθροί.Και η λύση ήταν μία: άσκηση βίας και τρομοκρατίας.

Άρχισαν, λοιπόν, να εφοδιάζουν το Κάστρο, κατάσχεσαν τις αποθήκες με το σιτάρι και έφεραν άλλους εξακόσιους στρατιώτες. Η τροφοδοσία τους βάρυνε τους Χιώτες. Αλλά, οι στρατιώτες συμπεριφέρονταν άσχημα, αυθαιρετούσαν, και τα έκτροπα δεν άργησαν.

«Δεν παρήρχετο ουδέ ημέρα χωρίς να ακούωνται φόνοι και αρπαγαί και ύβρεις παντείαι, και άλλοι πολλοί αισχροί και ακατανόμαστοι αικισμοί. Και εις την πόλιν και εις τα αγροκήπια όλοι έτρεμον, κανείς δεν ετόλμα να φαίνηται συχνά ούτε εις τας αγοράς ούτε εις τας οδούς ούτε εις αυτά τα ίδια του τα παράθυρα, δια να μη φονευθή παρά των διαβαινόντων χολομανών Τούρκων, οίτινες επιστόλιζον μετά πάσης αδείας τους Χριστιανούς. Τα εργαστήρια είχαν κλείσει, είχαν παύσει και τα πλοιάρια να μεταφέρωσι τροφάς εκ της Ασίας και ο λαός ήρχισε να γογγύζει», γράφει ο Αλ. Βλαστός, γιος του προεστού Βλαστού.

Για να επιβληθεί, δήθεν, η τάξη διορίστηκε διοικητής του νησιού ο Βαχίτ πασάς. Ο Βαχίτ, πριν αναλάβει την διοίκηση της Χίου, ήταν πρεσβευτής της Τουρκίας στην Αυλή του Ναπολέοντα, είχε διατελέσει Υπουργός Εξωτερικών, διευθυντής των Αυτοκρατορικών Ναυπηγείων και διοικητής της Αττάλειας. Επρόκειτο για έναν πραγματικό τύραννο, έναν βασανιστή ψυχών και σωμάτων που δεν δίστασε να περιγράψει στα Απομνημονεύματά του με ωμό τρόπο τη φονική του δράση στην Χίο.

Τον συνόδευε ο Ελέζ Αγάς( Χατζή Ελιάς Ζαδέ Ελέζογλου) με χίλιους διακόσιους άνδρες. Η χρηματική επιβάρυνση των Χιωτών άγγιξε τα είκοσι πέντε χιλιάδες γρόσια τον μήνα. Κι εκείνοι τα πλήρωναν.

Ο Βαχίτ πασάς, αντί να καταστείλει τις αυθαιρεσίες, τυραννούσε με τη στάση του περισσότερο τον κόσμο. Κάθε μέρα επιστράτευε πεντακόσια με εξακόσια άτομα για να εκτελέσουν ταπεινωτικές αγγαρείες, χωρίς πληρωμή, χωρίς ούτε ένα κομμάτι ξερό ψωμί. Οι Τούρκοι επιβλέποντες δεν έχαναν ευκαιρία να τους μαστιγώσουν, λέγοντας περιφρονητικά: «Σκάφτε, χριστιανικά σκυλιά! Θα βρήτε τον Χριστό σας παραχωμένο!»

Οι όμηροι πληρώνοντας βαριά λύτρα πέτυχαν την ελευθερία τους και συμφώνησαν να θητεύουν εναλλακτικά, κάθε μήνα σαράντα επίσημοι Χιώτες. Και οι κάτοικοι των χωριώνάρχισαν να εκδηλώνουν τη δυσφορία τους, η ζύμωση και η αναταραχή αποκορυφώθηκαν στην περιοχή των Λειβαδιών, όπου η καταπίεση ήταν ιδιαίτερα αισθητή.

Εν αιθρία, έφθασε η διαταγή στον Βεχίτ να στρατολογήσει διακόσιους πενήντα Χιώτες για τον οθωμανικό στόλο. Στους Βροντάδος και στη Λαγκάδα, που όφειλαν να δώσουν τους περισσότερους, επικράτησε αναστάτωση, οι άνθρωποι αντέδρασσαν ανοιχτά, και η Κοινότητα, θεωρώντας ότι έτσι θα προλάβαινε τα χειρότερα, εξαγόρασε τη θητεία πληρώνοντας ογδόντα χιλιάδες γρόσια…

DELIVERY  2241003600  8:00-16:00 & 19:00-21:00

PANE DI CAPO ΣΤΙΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ