Ο Μάνος Στεφανίδης είναι Ιστορικός Τέχνης και Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ

Ο Σακαγιάν υπήρξε ένα δαιμονικό ταλέντο της γενιάς του ξεπερνώντας ακόμα και τους δασκάλους του ως προς την επίδραση και διάδραση στους νεότερους. Κάνοντας ολόκληρη σχολή! Κι όλα αυτά μετά τις δύο πρώτες του εκθέσεις στην Ώρα που δημιούργησαν μοναδικό, καλλιτεχνικό προηγούμενο. Και ήταν ακόμη μειράκιο! Αναφέρομαι στην μακρινή δεκαετία του ’80.

Έπειτα κι ο ίδιος βραχυκυκλώθηκε με τα πολύ μεγάλα μεγέθη των συνθέσεων, τη διεθνή καριέρα, τους κανίβαλους συλλέκτες που τον απομύζησαν ψυχικά, το εύκολο χρήμα έτσι ώστε το Αρμενάκι από τη Σαλονίκη να αποξενωθεί κάπως από τον τόσο προσωπικό κόσμο του καταλήγοντας σ’ έναν κάπως φορμαλιστικό, εξπρεσιονιστικό μινιμαλισμό. Παραμένει όμως μεγάλος ζωγράφος. Και ως τέτοιος δικαιούται να πειραματίζεται. Όπως κι ο Μαντζαβίνος, ο Αχιλλέας Παπακώστας, ο Χαράλαμπος Κατσατσίδης κλπ. Μη ξεχνάτε πως όλοι αυτοί δεν αναγνωρίστηκαν ποτέ από την εγχώρια αστυνομία τέχνης δηλαδή την ΑΣΚΤ των ξεχαρβαλιάδων και το ΕΜΣΤ των κομματικών διευθυντριών. Έγινε, σκεφτείτε, ολόκληρη ντοκουμέντα, εξετέθη ο Τσαρούχης, έλαμψε ο Χαραλάμπους αλλά όχι ο Σακαγιάν ή κάποιος άλλος εκπρόσωπος του τελάρου. Ή, έστω ο σκοτεινός Διαμαντόπουλος. Δείγμα κι αυτό του αρχοντοχωριατισμού μας. Αλλά και της παντοδυναμίας του συστήματος. Επίσης τι απογοήτευση το μίζερο και άδειο ΕΜΣΤ που στάζει (!) αντανακλώντας όχι τη μιζέρια της εγχώριας τέχνης μας αλλά μάλλον αυτήν του πολιτικού μας συστήματος και της πολιτικής του περί τον πολιτισμό.

Η Λαμπράκη τέλος έκαψε αλλιώς αυτή την ομάδα καλλιτεχνών κοσμικοποιώντας τους και κάνοντας τους “διακοσμητικούς”. Θλίψη. Και βέβαια δεν ξεχνώ πως τα αριστουργήματα επιτυγχάνονται συνήθως στην αρχή κι όχι στο τέλος της περιπέτειας ενός δημιουργού. Μετά από τριάντα χρόνια λοιπόν συνειδητοποιείται ένας κορεσμός της δημιουργίας, ένας φορμαλισμός και μια κόπωση.

Θυμηθείτε τι συνέβη εξ άλλου με τον γεροντικό Παρθένη, τον Τσαρούχη, τον Μόραλη, τον Μυταρά, τον Φασιανό κλπ. Πάντως τίποτε δεν είναι πιο νοσηρό και συνάμα πιο αστείο από το μίσος των “εννοιολογικών” εικαστικών εναντίον των “τελαράδων” οι οποίοι είναι ισοβίως αποκλεισμένοι από τις Μπιεννάλε, τις καθηγητικές θέσεις ή τους τοίχους των μουσείων σύγχρονης τέχνης. Κι ας πρόκειται για ονόματα όπως του Μπάικα, του Μορταράκου, του Πατρασκίδη, του Κυριάκου Κατζουράκη, του Σακαγιάν, του Ξένου, του Θράφια, του Κασκούρα, του Θανάση Μακρή, του Γιάννη Τζερμιά κλπ. Το δήθεν και πως να το λατρέψετε! (περισσότερα στη β’ έκδοση του Ελληνομουσείου μου, τόμοι η, θ, ι).