Ο Πάνος Καπώνης* είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, τ. Επ. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών (Φαρμακευτική), ποιητής, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας  Έχει συγγράψει οκτώ πανεπιστημιακά συγγράμματα φαρμακευτικού δικαίου.Λογοτεχνική ιστoσελίδα : http://logos.caponis.gr.

Φωτογραφία: Nikita Burdenkov

ΕΞ ΕΠΑΦΗΣ [Π20]

[«ἔσσεται ἦμαρ ὅτ‘ ἄν ποτ‘ ὀλώλῃ Ἴλιος ἱρὴ»                                                  

Ομήρου Ιλιάς Ζ-445, Oxford 1920].

«Θα ξημερώσει η μέρα κάποτε που θα χαθεί το κάστρο της Τροίας» μεταφράζεται από τους Ν. Καζαντζάκη & Ι.Θ.Κακριδή στα νέα ελληνικά η παραπάνω φράση του Ομήρου από την Ιλιάδα, δηλαδή από το «έπος του Ιλίου». Και αφορά το Κάστρο της Τροίας,  όπου Έλληνες στράφηκαν εναντίον Ελλήνων, εκεί στην Τροία ή Ίλιον, στην πόλη θέατρο του μυθικού Τρωικού πολέμου, μέρος του οποίου περιγράφεται στην Ομήρου Ιλιάδα, το θαυμάσιο αυτό αρχαιοελληνικό έπος, του 9ου ή 8ου π.Χ. αιώνα. Η Τροία (Τουρκικά: Truva) είναι σήμερα το όνομα του αρχαιολογικού χώρου, της παραδοσιακής δηλαδή τοποθεσίας της Ομηρικής Τροίας, στη Μικρά Ασία, κοντά στην ακτή της σημερινής βορειοδυτικής Τουρκίας.

Διάλεξα το παραπάνω απόσπασμα από την Ιλιάδα του Ομήρου, για να καταδείξω την διαχρονικότητα της ενδοελληνικής διαμάχης είτε αυτή αφορούσε πολέμους, είτε την εφαρμογή διαφόρων πολιτικών, κάτω από το πρίσμα ψευδοδιλλημάτων ή ιδεολογικών αντιθέσεων και αντιπαραθέσεων, απέναντι σε αυτό που ονομάζουμε «Πατρίδα». 

Κατά μία έννοια, «πατρίδα» ονομάζεται η χώρα στην οποία γεννήθηκε κάποιος ή από την οποία κατάγεται ο ίδιος και η οικογένειά του. Οι άνθρωποι που ζουν στην πατρίδα έχουν συνήθως ως κοινά τη γλώσσα, τα έθιμα και συμφέροντα που στις σύγχρονες κοινωνίες καθορίζονται από μια κοινή πολιτική για σχεδόν όλα τα θέματα (π.χ. κοινό σύνταγμα και νόμους), κώδικες επικοινωνίας και κοινά συμφέροντα.

Όμως τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα με έμφαση τα χρόνια μετά την δικτατορία του 1967, στην λεγόμενη «μεταπολίτευση», με εξαίρεση τα πρώτα της χρόνια, η παραπάνω έννοια «πατρίδα», αλλά και πέραν της εννοίας αυτής, αυτή καθ’ εαυτή η χώρα, άρχισε να αμφισβητείται από ομάδες πολιτικές ή άλλες, κάτω  από έναν κακώς νοούμενο διεθνισμό, τέτοιον, που η ένταση του χλομιάζει μπροστά στον σύγχρονο διεθνισμό του  Ζαν–Ζακ Ρουσσώ, ακόμη και σε εκείνον που βασίζεται στην μαρξιστική αντίληψη σε σχέση με τον ρόλο των κοινωνικών τάξεων.

   Η πατρίδα, λέξη προερχόμενη από το «πατρίς γαία». μακρυά από τις εξάρσεις και πρακτικές εθνικοσοσιαλιστών, νέο-φασιστών, κομμουνιστών και νέο-ναζί, οι οποίοι καπηλεύονται την έννοια ταυτίζοντας την με το έθνος, είναι έννοια  παρεξηγημένη στις μέρες μας.  H πατρίδα, λοιπόν, είναι μια γη όπου όλοι όσοι την κατοικούν ενδιαφέρονται για την διατήρησή της, που κανείς δεν θέλει να την εγκαταλείψει, γιατί κανείς δεν εγκαταλείπει την ευτυχία του, και όπου οι «ξένοι» αποζητούν ένα άσυλο.  Οι Έλληνες πρώτα και υστερότερα οι Ρωμαίοι δε γνώριζαν τίποτα πιο αξιολάτρευτο και πιο ιερό από την Πατρίδα. Η λέξη Πατρίδα είναι μια από τις πρώτες λέξεις που τα παιδιά ψέλλιζαν στους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους. Έλεγαν ότι χρωστούν τα πάντα σ’ αυτή.

Όμως, οι «ξένοι», οικονομικοί και άλλοι πρόσφυγες, που αναζητούν μια καλλίτερη μοίρα στην δική μας πατρίδα, θα πρέπει να ενστερνιστούν τις αρχές και τον τρόπο ζωής των Ελλήνων, πράγμα όμως δύσκολο, μια και προέρχονται από άλλους πολιτισμούς, άλλους τρόπους ζωής, άλλες παραδόσεις…Είναι αξιοσημείωτη η δήλωση το 2015 της πρωθυπουργού της Αυστραλίας Julia Gillard : «ΟΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ, ΟΧΙ ΟΙ ΑΥΣΤΡΑΛΟΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΟΥΝ… Είτε σας αρέσει είτε όχι. Έχω κουραστεί από την ανησυχία αυτού του έθνους μήπως ενοχλούμε μερικούς ανθρώπους ή την κουλτούρα τους… Οι περισσότεροι Αυστραλοί πιστεύουν στο Θεό. Αυτό δεν είναι κάποια Χριστιανική, δεξιά πολιτική προπαγάνδα, αλλά ένα γεγονός, επειδή Χριστιανοί άνδρες και γυναίκες βασισμένοι στα Χριστιανικά ιδεώδη, ίδρυσαν αυτό το έθνος, και αυτό είναι πλήρως εξακριβωμένο. Εάν ο Θεός μας σας ενοχλεί, τότε σας προτείνω να σκεφτείτε κάποιο άλλο μέρος του πλανήτη σαν την νέα σας πατρίδα, γιατί ο Θεός είναι μέρος της κουλτούρας μας. Θα αποδεχτούμε τις πεποιθήσεις σας, και δεν θα τις αμφισβητήσουμε. Αυτό που επιθυμούμε εκ μέρους σας είναι να αποδεχτείτε τις δικές μας πεποιθήσεις και να ζήσετε σε αρμονία και ειρήνη μαζί μας. Αυτή είναι η ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΑΣ, Η ΧΩΡΑ ΜΑΣ και Ο ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ και θα σας επιτρέψουμε κάθε ευκαιρία να τα απολαύσετε όλα. Αλλά, αφού τελειώσετε με τις διαμαρτυρίες σας και τις γκρίνιες σας για την Σημαία μας, τα Χριστιανικά μας πιστεύω ή τον τρόπο ζωής μας, σας συνιστώ ολόθερμα να εκμεταλλευτείτε μια άλλη μεγάλη Αυστραλιανή ελευθερία». Ας τα μεταφέρουμε λοιπόν στα καθ’ ημάς. 

Η αγάπη που πρέπει να έχουμε στην Πατρίδα, θα μας οδηγεί στην πραότητα των ηθών και η πραότητα των ηθών θα μας  οδηγεί στην αγάπη για την Πατρίδα. Είναι η αγάπη για τους νόμους και το καλό της πολιτείας, αγάπη που αναπτύσσεται μόνο στις ανόθευτες δημοκρατίες. Είναι η πολιτική αρετή, βάσει της οποίας κανείς απαρνείται τον εαυτό του, προκρίνοντας το κοινό συμφέρον έναντι του δικού του. Είναι ένα συναίσθημα και όχι μια συνέπεια. Ο τελευταίος άνθρωπος σε ένα κράτος μπορεί να έχει αυτό το συναίσθημα, όπως ακριβώς και ο πρώτος πολίτης του.

Ας κρατήσουμε την του Σωκράτους ρήση (Πλάτωνος Κρίτων, 51α, 51β).: «ὅτι μητρός τε καὶ πατρὸς καὶ τῶν ἄλλων προγόνων ἁπάντων τιμιώτερόν ἐστιν πατρὶς καὶ σεμνότερον καὶ ἁγιώτερον [51b] καὶ ἐν μείζονι μοίρᾳ καὶ παρὰ θεοῖς καὶ παρ᾽ ἀνθρώποις τοῖς νοῦν ἔχουσι, καὶ σέβεσθαι δεῖ καὶ μᾶλλον ὑπείκειν καὶ θωπεύειν πατρίδα χαλεπαίνουσαν ἢ πατέρα, καὶ ἢ πείθειν ἢ ποιεῖν ἃ ἂν κελεύῃ, καὶ πάσχειν ἐάν τι προστάττῃ παθεῖν ἡσυχίαν ἄγοντα, ἐάντε τύπτεσθαι ἐάντε δεῖσθαι, ἐάντε εἰς πόλεμον ἄγῃ τρωθησόμενον ἢ ἀποθανούμενον, ποιητέον ταῦτα, καὶ τὸ δίκαιον οὕτως ἔχει».

Δηλαδή  «ότι και από τη μητέρα και από τον πατέρα κι απ᾽ όλους τους άλλους προγόνους το πιο πολύτιμο, το πιο σεβαστό, το πιο ιερό, το ανώτερο αγαθό είναι η Πατρίδα, [51b] σύμφωνα με την κρίση των θεών και των γνωστικών ανθρώπων; Δεν έχεις ακόμη καταλάβει πως έχουμε χρέος να σεβόμαστε και να υποτασσόμαστε και να καλοπιάνουμε, όταν οργίζεται, περισσότερο την Πατρίδα παρά τον πατέρα, […]».

Η Πατρίδα λοιπόν είναι το δικό μας Κάστρο, το οποίο οφείλουμε να διαφυλάξουμε μακρυά από του «δούρειους ίππους» κάποιων απάτριδων νεοελλήνων που στον βωμό των πολιτικών ή άλλων συμφερόντων τους, η έννοια της δεν έχει καμία σημασία.

«εἷς οἰωνὸς ἄριστος ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης» (Ομήρου– Ιλιάδα (Μ243-244)    

ΠΑΝΟΣ ΚΑΠΩΝΗΣ