Υπάρχει ένα πρόβλημα -μεταξύ άλλων-με εμάς τους Έλληνες. Πολλοί άνθρωποι κάνουμε το ίδιο επάγγελμα, πολλοί επίσης ανοίξαμε τα ίδια γραφεία/μαγαζιά και πολλοί έχουμε διαφορετικές απόψεις αλλά ο καθένας πιστεύει ότι πάντα έχει την σωστή θέση, επι παντός επιστητού μάλιστα. Στις δυο πρώτες περιπτώσεις πρόκειται για  φαινόμενο ”παθητικού/αναποτελεσματικού μιμητισμού”. Και στην τελευταία, με τις απόψεις, πρόκειται για φαινόμενο ”ατελέσφορης ναρκισσιστικήw διαφορετικότητας”. Τουλάχιστον έτσι τα προσεγγίζω προσωπικά. Ξέρω ότι περιγράφω τα αυτονόητα αν πω ότι σε κάθε μικρή/μεγάλη πόλη και σε κάθε χωριό αυτού του τόπου, βλέπεις τις ίδιες σχεδόν βιτρίνες καταστημάτων, απέναντι η μια στην άλλη, στον ίδιο δρόμο, και τις ίδιες ταμπέλες γραφείων δίπλα-δίπλα, στις πολυκατοικίες. Σε απλά οικονομικά : πάσχουμε από έλλειψη καινοτομίας, μιμητισμό, άγονο ανταγωνισμό, κακό σχεδιασμό. (σημ: έχω αναλύσει, oπως πολλοί φυσικά, πως να ”επιδοτήσουμε τη σκέψη” για να αλλάξουμε την οικονομία και την αναγκαία συσχέτιση παιδείας-ανάπτυξης)

Τέτοιες λοιπόν νοοτροπίες, σε συνδυασμό με τις μέτριες πολιτικές διαχείρισης όσων ψηφίζουμε, τις πληρώσαμε με την δεκαετή κρίση- πτώχευση έγινε στην πραγματικότητα-με τον υπέρμετρο δανεισμό Κράτους, επιχειρήσεων, νοικοκυριών. Χωρίς φυσικά να είναι άμοιροι ευθυνών και οι κομισάριοι των δανειστών με τα λάθη τους στα μνημόνια. Επειδή όμως έχουμε μπροστά μας μια δύσκολη και αβέβαιη κατάσταση για τις νέες γενιές, μια ύφεση που ίσως να μην είναι παροδική λόγω πανδημίας, γράφω το παρόν κείμενο με αφορμή την χθεσινή δημοσίευση της τελικής έκθεσης επιτροπής ειδικών με επικεφαλής τον νομπελίστα κο Πισσαρίδη. Ένα 10 ετές πλάνο για την χώρα ώστε μεταξύ άλλων να αξιοποιηθούν και τα… πολλά δις που θα μας στείλει η Ε.Ε. στα επόμενα χρόνια. Και μπορεί οι παραδοσιακοί οικονομολογούντες να βιάζονται και με κακεντρέχεια να λένε οτι πρόκειται απλά για έκθεση ιδεών, που αφήνει λένε πχ. τελευταία την ενίσχυση του περίφημου πρωτογενούς τομέα, κάποιοι άλλοι όμως αισιοδοξούν, και καλά κάνουν, με τις γενικόλογες θεωρητικές αναφορές και τα ευχολόγια, που είναι άφθονα πράγματι, και δείχνουν που θέλουμε να πάμε την χώρα και με ποιούς αναγκαίους μετασχηματισμού. Για υποδομές σε 5G δίκτυα, για logistics, για start ups με hi tech παραγωγή/υπηρεσίες, για cloud economy (σημ: και πολλά άλλα που δείχνουν ότι ”…οι νέοι τρόποι χειρισμού του χρήματος, του κέρδους και των ανθρώπων, δεν περνούν πλέον τις πύλες των εργοστασίων” όπως είπε κάπου ο Deleuze, πριν πολλά χρόνια, προβλέποντας την παγκόσμια τάση αποβιομηχανοποίησης). Όπως ωραία και σωστά ακούγονται τα χιλιοειπωμένα αυτονόητα περί αναγκαίων μεταρρυθμίσεων: άρση αγκυλώσεων/εμποδίων, ψηφιοποίηση Δημοσίου, ταχύτητα απονομής δικαιοσύνης, πάταξη φοροδιαφυγής, επενδυτικά κίνητρα, μείωση φορολογίας και για τους μισθωτούς, κ.α. Αναγκαία και ευπρόσδεκτα, επιτέλους…

Προσωπικά, δεν απαξιώνω καθόλου το πόρισμα των 244 σελίδων-προς θεού. Απλά αναρωτιέμαι, διαβάζοντας αυτές τις σελίδες, γιατί επιμένουν οι καταξιωμένοι συντάκτες της στον αυτόματο νομοτελειακό μηχανισμό προσφοράς/ζήτησης, στο αόρατο χέρι στην ουσία, που θα ενώσει έτσι απλά ”ευκαιρίες και κεφάλαια” (δημόσια αλλά και ιδιωτικά) ώστε να πάρει μπρος η οικονομία. Το ότι δεν μπορούμε να δώσουμε εντολή στο χρήμα να ανοίξει δουλειές, το ξέρουν οι πάντες. Αλλά αν μάζευε κάποιος τα πρωτοσέλιδα των οικονομικών εφημερίδων τα τελευταία 10-15 χρόνια, μέχρι και σήμερα ακόμα, για τα δις των ξένων κεφαλαίων και τα μεγάλα projects που θα γίνουν στην χώρα, θα είχε σίγουρα γεμίσει την ντουλάπα του και η Ελλάδα θα είχε ΑΕΠ και εισόδημα εξωπραγματικό…

Έχω αρθρογραφήσει σε εφημερίδες εδώ και αρκετά χρόνια για την ανάγκη μεγάλων έργων και κυρίως μεγάλων δημοσίων επενδύσεων σε υποδομές. Για συμπράξεις δημόσιου/ιδιωτικού τομέα σε μεγάλα projects ώστε να γεννηθούν άμεσα μισθοί, να πέσει η ανεργία, να τονώσουμε την ζήτηση, την κατανάλωση. Και συνεχίζω να το γράφω δημόσια. Με την πανδημία του κορονοϊού όμως, όταν με το καλό περάσει, η ελληνική οικονομία δεν θα είναι για ακόμη μια φορά- όπως βεβαίως και κάποιες άλλες στον κόσμο- μια κανονική οικονομία (ειδικά επειδή προέρχεται και από την περίοδο των μνημονίων) Δεν θα είναι οικονομία στην οποία θα πιάνουν τα ορθόδοξα/συστημικά θεωρητικά εγχειρίδια, τα manuals με τις πομπώδεις φράσεις περί ανοίγματος και αποτελεσματικότητας των αγορών, αναγκαίας αύξησης ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας. Εδώ έχουμε ένα αμείλικτο δεδομένο: θα κλείσουν μαγαζιά και επιχειρήσεις. Θα μείνει άνεργος κόσμος, θα καεί κεφάλαιο, θα αυξηθούν τα χρέη. Με τις τράπεζες να μην χρηματοδοτούν πεισματικά την οικονομία, μετά τις απανωτές κεφαλαιοποιήσεις με λεφτά φορολογουμένων, η κατάσταση θα είναι ζοφερή. Προσοχή όμως: όχι για όλους. Η επιχειρηματική Ελλάδα δεν είναι χώρα βιομηχάνων, μεγαλοεργολάβων, μεγαλοκατασκευαστών, που μαζί με κρατικοδίατους και υψηλόβαθμους του Δημoσίου αποθησαύρισαν κέρδη και εισοδήματα πολλών ετών. Η Ελλάδα είναι η χώρα του μικρού εστιάτορα. Του μικρομαγαζάτορα, του βιοτέχνη, του επιστήμονα που ασκεί το ελεύθερο επάγγελμα σε ένα μικρό γραφείο στην επαρχία. Και που τώρα οι περισσότεροι εξ αυτών θα βρεθούν σε πλήρες αδιέξοδο.

Το χρήμα λοιπόν ( ευρωπαίων συν το ιδιωτικό/επενδυτικό) πρέπει οπωσδήποτε αυτή την φορά να καναλιζαριστεί μέσα από το τραπεζικό σύστημα και το Δημόσιο, αποτελεσματικά. Με αυστηρή κρατική εντολή στις τραπεζικές διοικήσεις να χρηματοδοτήσουν ικανούς ανθρώπους σε υπανάπτυκτους κλάδους και με έμφαση στις καινοτομίες( δεν αντέχει πχ. άλλο η περίφημη βαριά βιομηχανία μας, ο τουρισμός, να μην γίνει θεματικός κλάδος με ποιοτικά χαρακτηριστικά. Με μαθηματική βεβαιότητα θα χάσουμε από τον διεθνή ανταγωνισμό, όσα εκατομμύρια τουρίστες και να έλθουν) Και φυσικά να μην ξαναγεμίσουμε πανομοιότυπα μαγαζιά/γραφεία. Γιατί όσοι επιβιώσουν πρέπει να μπορούν να προσλάβουν όσους καταρρεύσουν και όσους απολυθούν. Ο ανταγωνισμός θα περάσει μέσα από την διαφορετικότητα. Και αυτή πρέπει να διαχυθεί κάποτε ως νοοτροπία ατόμων και θεσμών.

Γι’ αυτά τα δεδομένα φίλε αναγνώστη η Επιτροπή Πισσαρίδη υποτίθεται ότι δεν είναι άμεσα αρμόδια. Ναι, αλλά χωρίς αυτά δεν θα ανακάμψει το εισόδημα μας. Διότι μπορεί να σχεδιάζουμε με βάση την έκθεση αυτή για 10 χρόνια, μακροπρόθεσμα δηλαδή, αλλά εδώ έχουμε άμεσο πρόβλημα : πως αυτοί που θα ζήσουν θα μπορέσουν να ”συντηρήσουν” την ζήτηση στην οικονομία, δηλαδή τους υπόλοιπους, που δεν θα βρούν δουλειά μετά την πανδημία. Η κυβέρνηση έδωσε και θα δώσει ανάσες ρευστότητας στους περισσότερους. Πώς και πότε όμως θα λειτουργήσει αυτό το ”μηχανικό αυτόματο” της ανάκαμψης ; Ελπίζω να μην εννοούμε ως ”εξαιρετικά ρεαλιστικές” τις προσδοκίες για το 2021.

Γι αυτό φρονώ ότι όσον αφορά τον αναγκαίο μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, ας μην δαιμονοποιούμε πλέον τα προφανή. Πχ. στην προτεραιοποίηση των αναγκών στους κλάδους αιχμής, σωστά γίνεται ποσοτικοποίηση στόχων, αλλά απαιτείται παραμετροποίηση αποδοτικής κατανομής κεφαλαίων. Σωστή και ”δίκαιη” μοιρασιά, να το πω απλά. Υπάρχουν μέρη και κλάδοι που χρειάζονται τόσο τα μεγάλα έργα όσο και μικρότερα projects. Όπως χρειάζονται επιτέλους και σωστές ”’υποδείξεις” ευκαιριών στο αδρανές/λιμνάζον κεφάλαιο. Δεν είναι παρεμβατισμός και πατερναλισμός αυτό. Το χρήμα σήμερα είναι ”τρομαγμένο” παρά τα μηδενικά επιτόκια. Θα δει ευκαιρίες όταν πρώτα δει ότι το Κράτος επενδύει επιτέλους σωστά και ανοίγει δρόμους.

Και όσοι νομίζουν ότι με τα παραπάνω θα παραβιαστεί το δόγμα της μή παρέμβασης στην αγορά, ας κατανοήσουν επιτέλους ότι η στοχευμένη διοχέτευση των ευρωπαϊκών  κεφαλαίων δεν είναι πείραμα κεντρικού σχεδιασμού και σοβιετοποίησης της οικονομίας. Δεν είναι κρατισμός, ούτε κομμουνιστική στρατηγική, το να ποσοτικοποιήσεις σήμερα, εν μέσω πρωτοφανούς ύφεσης, τις προσδοκώμενες ”κοινωνικές αποδόσεις” των χρημάτων που θα έλθουν. Δεν είναι παρεμβατισμός το να πετύχεις ισόρροπη κατανομή πόρων, γεωγραφικά και κλαδικά, ώστε να επιτευχθεί σωστή διανομή κερδών/εισοδημάτων, με στόχο τους αξιοπρεπείς μισθούς για τους πολλούς. Διότι διαφορετικά θα ξαναζήσουμε την παλιά Ελλάδα. Αυτή που ναι μεν είχε ισχυρή μεσαία τάξη, αλλά κυρίως χαρακτηριζότανε από άλλα πράγματα. Απο διαρκώς αυξανόμενες ανισότητες, από ολιγοπωλιακή/ολιγαρχική δομή σε παραγωγή, εμπόριο. Απο τις γνωστές ”μεγάλες” αναθέσεις και από το ταγκό των ελίτ με τράπεζες, κόμματα και κρατική εξουσία. Απο την μερικώς αναποτελεσματική κατανομή του ΕΣΠΑ και των Αναπτυξιακών Νόμων. Απο τις τραπεζικές χρηματοδοτήσεις σε μή βιώσιμα πλάνα και σε άσκοπα τεράστια ακίνητα( και πολυτελή αυτοκίνητα εν τω μεταξύ) που σήμερα μοιάζουν στοιβαγμένα χρέη. Εισόδημα για όλους χρειάζεται ο τόπος και όχι εύκολο πλουτισμό για κάποιους. Αλλάξανε οι εποχές…