«Το ’21 δεν ήταν όμοιο με καμία επανάσταση του κόσμου», είχε γράψει ο Γιάννης Σκαρίμπας. Τι θέλει να πει ο (και) ποιητής Σκαρίμπας, αναρωτήθηκα, νεαρός δημοσιογράφος, βρίσκοντας στη Γραβιάς, στην «Πρωτοπορία», το βιβλίο του «Το ’21 και η αλήθεια». «Το ’21, ήταν μια Εθνικο-Κοινωνική επανάσταση, η πρώτη και η τελευταία της Ιστορίας. Χτύπησε τον Κιουταχή και τον Δράμαλη, όσο και το ντόπιο τσορμπατζή και το δυνάστη. Αποθέωσε τον Κανάρη, ενώ κατέλαβε την Καγκελαρία της Υδρας εξ εφόδου. Κήδεψε τον Μάρκο Μπότσαρη και τον Μπάυρον, ενώ στα Βέρβαινα θα ’σφαζε τον Παλαιών Πατρών και τους Προκρίτους». Κάτι τέτοιες φράσεις ήταν που διέλυσαν τις βολικές απλουστεύσεις που μου είχαν εμφυσήσει οι πανηγυρικοί των δασκάλων μου. Τα κάστρα άρχισαν να πέφτουν ένα ένα. Από τα «κρυφά σχολεία» και την «Αγία Λαύρα» μέχρι τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ και τους εμφυλίους του ’24 και του ’25.

Ναι, το ’21 των σχολικών μας βιβλίων δεν έχει καμία σχέση με το ’21 των προ-προ-προπαππούδων μας. Γιατί όμως; Γιατί τόσα ψέματα και τόσες μισές αλήθειες; Κι αν είναι λογικό η Άλωση της Τροίας να μην έχει ακρίβεια ιστορίας, τι εμπόδισε τους Ελληνες να διδάξουν την αλήθεια για την Τριπολιτσά; Ο λόγος, φοβούμαι, που η διήγηση της Ιστορίας γινόταν στρεβλά, λειψά και επιλεκτικά, είναι για να μην μπορεί κανείς να κάνει συνδέσεις και αναγωγές του κάθε «τώρα» με το «τότε». Οι μύθοι είναι μύθοι. Δεν σε καλούν ούτε σε αναζήτηση του εαυτού σου ούτε σε αυτογνωσία. Δεν σε υποχρεώνουν σε συγκρίσεις και δεν λειτουργούν ως οδηγοί για να μην κάνεις ξανά τα ίδια λάθη ή –ακόμη σημαντικότερο– για να κάνεις τα σωστά.

Ζήσε λοιπόν στη χαρά για τον αυθόρμητο ξεσηκωμό, τη δίψα των Ελλήνων να ελευθερωθούν και να γίνουν πολίτες, την καθολική λαϊκή συμμετοχή στον Αγώνα (τα δύο πρώτα του έτη) και μην ασχοληθείς με τον εκφυλισμό της Επανάστασης. Μη δεις τους αγωνιστές να μετατρέπονται σε μισθοφόρους οπλαρχηγών και κοτζαμπάσηδων, να αλληλοεξοντώνονται στις εμφύλιες διαμάχες του 1824-1825. Ζωγράφισε ψηλό τον Κολοκοτρώνη και μη μένεις πολύ στη φυλάκισή του από τους Κουντουριώτηδες. Μίλα για το φιλελεύθερο πνεύμα των Συνταγμάτων της Επανάστασης και μη στέκεσαι στις μηχανορραφίες των προυχόντων που ήθελαν να εγκαταστήσουν μια μεταμφιεσμένη ολιγαρχία.

Θαύμασε το παράστημα του Καποδίστρια και αγνόησε το χάος που είχε μπροστά του. Και τη δολοφονία του, δες την σαν ένα μεμονωμένο έγκλημα αποκομμένο από την αδυναμία των Ελλήνων να δεχθούν το εκσυγχρονιστικό του όραμα. Κοίτα πλάγια το Ναβαρίνο ως μια ναυμαχία σαν όλες τις άλλες και μη δίνεις έμφαση στην καθοριστική συμβολή των ξένων Δυνάμεων. «Το αίμα και οι θυσίες των Ελλήνων σε απελευθέρωσαν και όχι οι ξένοι στόλοι». Τα ίδια και για τον «ατυχή πόλεμο» του 1897. Και αφού «αθωώνεις» τους καταστροφικούς εγωισμούς των οπλαρχηγών, ξεπέρασε και τους ατέρμονους καβγάδες των πολιτικών και διάγραψε τις κλεψιές των αυλών της εξουσίας (πολιτικών και στρατιωτικών) που πλούτισαν με τα δάνεια της νεοσύστατης μικρής Ελλάδας.

Μείνε μόνο στην πολιορκία και την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου και λησμόνησε ότι η Ελλάδα είχε γεμίσει με «διορισμένους» στρατηγούς χωρίς στρατεύματα. Τίμησε τη Φιλική Εταιρεία και ξέχνα την πολεμική των ντόπιων στους δύο μεγάλους Φιλικούς, τον Αλέξανδρο και τον Δημήτριο Υψηλάντη, τους πρίγκιπες, που αγωνίστηκαν και πέθαναν πικραμένοι για τη συμπεριφορά αυτών που ελευθέρωσαν. Παραδειγματίσου από τον Ιερό Λόχο, με τους Ελληνες σπουδαστές που μαζεύτηκαν από τα πανεπιστήμια του εξωτερικού και μην πεις ότι προδόθηκαν στο Δραγατσάνι από το ιππικό του Καραβία. Δόξασε τους οπλαρχηγούς που γίναν στρατηγοί με περιουσίες στη νέα πρωτεύουσα και όχι αυτούς που προετοίμασαν την Επανάσταση και πέθαναν χωρίς να πάρουν κτήματα ή αξιώματα, μετά την Απελευθέρωση.

Γιατί λοιπόν δεν λέμε την αλήθεια για το ’21; Μήπως για να καλύπτουμε «τα ελαττώματα του Γένους»; Αυτά που εμφανίζονται σε κάθε εθνική κρίση και μετά και από κάθε εθνική επιτυχία. Κάποιοι προφανώς έδωσαν από τότε τη μάχη κατά των μύθων… Αλλά την έχασαν. Η μάχη όμως αυτή –απέναντι σε όλους τους εθνικούς μύθους– πρέπει να συνεχιστεί από τους ανθρώπους που είναι προσηλωμένοι στον ορθολογισμό. Από όλους εμάς που θέλουμε να αφαιρέσουμε ύλη από τον λαϊκισμό και την πατριδοκαπηλία.

Ο Σπυρίδων Τρικούπης, ένας από τους πρώτους ιστορικούς της Επανάστασης, στον πρόλογο της Ιστορίας του γράφει: «Ο εν τοις σημερινοίς καιροίς συγγράφων να δείξη προς τους Eλληνας ποία τα αιρετά και επαινετά και ποία τα φευκτά και μεμπτά». Τον άκουσε τουλάχιστον ο γιος του, ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο μεγάλος μεταρρυθμιστής. Οι υπόλοιποι; Οι περισσότεροι δεν θέλουν να ξέρουν τα φευκτά και τα μεμπτά. Και μας καλούν να κρατάμε από την Ιστορία μόνο τα πανηγύρια. Με αποτέλεσμα η ασυνεννοησία να κυριαρχεί, οι εγωισμοί να προηγούνται, οι εμφύλιοι να επαναλαμβάνονται, τα ρουσφέτια να διαιωνίζονται, οι οικογενειοκρατίες να διαφεντεύουν και τελικά οι ήττες και οι δανεισμοί να μην έχουν τελειωμό.

Η κρίση της τελευταίας δεκαετίας έχει μέσα της πολλά από τα λάθη του ’21 (και λίγους από τους ήρωές του). Οπως και όλες οι άλλες κρίσεις που θα ακολουθήσουν φοβούμαι ότι θα φέρουν τα λάθη της δικής μας εποχής. Της δικής μας αδυναμίας να συγκρουστούμε με τους μύθους μας – παλαιότερους και νεότερους. Ναι, έχει δίκιο ο μπαρμπα-Γιάννης Σκαρίμπας. «Το ’21 δεν ήταν όμοιο με καμία επανάσταση του κόσμου». Ούτε στην ορμή του ούτε στους ήρωές του, ούτε δυστυχώς στον εθισμό του Γένους σε μύθους.

Πηγή: Καθημερινή