Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Μόνο στη Ρόδο

Αποστόλου Παύλου 50, Βενετοκλέων, 

Pane di capo: Λεωφόρος Ρόδου-Λίνδου (ύψος ΙΚΑ), Λεωφόρος Κρεμαστής & «Πηγές Καλλιθέας»

Φίλες και φίλοι,

Τον 17ο αιώνα, το λιμάνι της Σμύρνης βρισκόταν αρκετά μέτρα προς την ξηρά σε σχέση με την σημερινή ακτογραμμή. Ένα μικρό λιμάνι, το λιμάνι των γαλερών, προστατευμένο από το φρούριο του Αγίου Πέτρου (σημερινό Οκ Καλεσί) αποτελούσε την πύλη εισόδου για τα εμπορεύματα, ενώ έως σήμερα, η απόληξη του κόλπου της Σμύρνης αποτελεί τεράστιο φυσικό λιμάνι που μπορεί να φιλοξενεί μεγαλύτερα πλοία.
Από τη δεκαετία του 1660 περίπου, το τμήμα του κόλπου που κατέληγε στη Σμύρνη ελεγχόταν από το νεόκτιστο οχυρό του Σαντζάκ Καλέ, ενώ το λιμάνι των γαλερών επιχωματώθηκε γύρω στα 1750, δημιουργώντας ένα νέο τμήμα αγοράς.

Η πόλη, αρχικά εκτεινόμενη γύρω από το μικρό λιμάνι προς το όρος του Πάγου και κυριαρχούμενη από μουσουλμάνους, άρχισε να επεκτείνεται στα μέσα του 18ου αιώνα προς τη θάλασσα και βόρεια, δεχόμενη όλο και περισσότερο χριστινικό πληθυσμό (Λεβαντίνους, Έλληνες, Αρμενίους). Τα ίχνη του παλιού λιμανιού που χωροθετείται ανάμεσα στο Κονάκι και τον Φραγκομαχαλά, έσβησαν με την κατεδάφιση του φρουρίου του Αγίου Πέτρου, πρώτα το 1865-1870 και ολοσχερώς μετά το 1922.

Ο σχηματισμός του Φραγκομαχαλά και η δημιουργία μιας μεγάλης παραλιακής ζώνης προσέγγισης των εμπορευμάτων από τη θάλασσα, αποτέλεσε το χαρακτηριστικό της Σμύρνης ως τον όψιμο 19ο αιώνα. Μέχρι να διαμορφωθεί η προκυμαία(1867-1874) το λιμάνι αποτελείται ουσιαστικά από μια σειρά προβλητών που νέμονται προνομιακά οι πάσης φύσεως δυτικοί έμποροι, από την εθνικότητα των οποίων έπαιρναν το όνομά τους.

Η κατασκευή της νέας προκυμαίας, παρά το γεγονός ότι ξεκίνησε με αγγλικές πρωτοβουλίες, εκτελέστηκε από την γαλλική εταιρία Societe du Port du Smyrne, η οποία επέκτεινε την πόλη αρκετά μέτρα μέσα στον κόλπο, σε περιοχές που γέμιζαν από τις προσχώσεις του ποταμού Έρμου. Μια νέα και ευθεία παραλιακή ζώνη αναπτύχθηκε δυνάμενη να φιλοξενήσει την διαρκώς αυξανόμενη κίνηση του λιμανιού με νέες ευκολίες, όπως το ιππήλατο τραμ και νέες αστικές συνήθειες, όπως τα μέγαρα, τα κλάμπ και οι λέσχες που πολλαπλασιάζονταν.

Ο λιμενοβραχίονας δημιουργούσε ένα νέο εσωτερικό λιμάνι που πλαισιωνόταν από το Τελωνείο, το Υγειονμικό Κάτάστημα, τον Έλεγχο Διαβατηρίων και το Τηλεγραφείο. Από αυτή την νέα διαρρύθμιση δημιουργήθηκε η συνοικία της Πούντας (σημερινό Αλσαντζάκ), ένας χώρος υποβαθμισμένης κατοικίας και βιομηχανικών εγκαταστάσεων.

Ο Φραγκομαχαλάς άρισε να χάνει την προνομιακή του σχέση με τη θάλασσα, με κερδισμένους τους Έλληνες, οι οποίοι κατοικούσαν ως επί το πλείστον στις νέες συνοικίες, δημιουργώντας εμβληματικά κτίρια και θεσμούς μπροστά στην προκυμαία. Ήδη από τον 17ο αιώνα, μια σειρά υποδομών διευκόλυναν τη ζωή, όπως τα έργα ύδρευσης από τον Μπουτζά και το Χαλκά Πινάρ, ίχνη των οποίων είναι ορατά από τον περιφερειακό δρόμο προς το Κορδελιό (σήμερα Καρσίγιακα) και τα πολυπληθή χάνια που διατήρησαν την αίγλη τους ως το τέλος της οθωμανικής Σμύρνης και αποτέλεσαν τόπο συνάντησης του εμπορίου των καραβιών με το εμπόριο των καραβανιών.

Για αιώνες η ανατολική πύλη περνούσε από την διάσημη Γέφυρα των Καραβανιών, ωσότου δημιουργήθηκαν οι σιδηροδρομικές συνδέσεις με το Αϊδίνι και τον Κασαμπά(δεκαετίες 1850 και 1860). Οι αντίσοιχοι σταθμοί ορίζουν από την ξηρά τα όρια της χριστιανικής Σμύρνης στις αρχές του 20ού ιώνα και είναι αναγνωρίσιμοι σαν ορόσημα στην σύχρονη τουρκική πόλη.

Έτσι κι αλλιώς, μετά την εισαγωγή των σύγχρονων θεσμών τοπικής αυτοδιοίκησης (1867-1870) και την δημιουργία της δημαρχίας της Σμύρνης, η πόλη χωρίστηκε σε δύο διαμερίσματα, που αντιστοιχούσαν στον ισλαμο-εβραϊκό και στον χριστιανικό τομέα.

Φίλες και φίλοι, να είστε όλοι καλά ως την επόμενη εβδομάδα!

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.
The article expresses the views of the author
iPorta.gr