Φωτογραφικό αρχείο: Μαρία Καρχιλάκη

Oι υπάλληλοι του αεροδρομίου της Πρίστινας άρχισαν να ξετυλίγουν το κόκκινο χαλί των επισήμων με το που ακινητοποιήθηκε στην πίστα το αεροπλάνο που μετέφερε στην πρωτεύουσα του Κοσόβου τον Νίκο Κοτζιά και την ελληνική αποστολή. Επί της υποδοχής ο ΥΠΕΞ του Κοσσυφοπεδίου Μπετζέτ Πατσόλι -κατασκευαστής στο επάγγελμα πριν ασχοληθεί με την πολιτική, εκατομμυριούχος, και για πολύ μικρό χρονικό διάστημα, το 2011, Πρόεδρος της χώρας.

Η πομπή διήνυσε σε ελάχιστο χρόνο τα 15 χιλιόμετρα από το αεροδρόμιο μέχρι το υπουργείο των εξωτερικών στο κέντρο της Πρίστινας. Εκεί, με τον Μπετζέτ Πατσόλι αρχικά, αλλά και στην Προεδρία εν συνεχεία, στη συνάντηση που είχε ο Νίκος Κοτζιάς με τον Χασίμ Θάτσι, συζητήθηκαν οι διμερείς σχέσεις και η επικείμενη λειτουργία κοσοβάρικου εμπορικού γραφείου στην Αθήνα, στη σκιά, όμως, των πρόσφατων αναταράξεων στις σχέσεις του Κοσόβου με τη Σερβία αλλά και των προβλημάτων που έχουν ανακύψει εξαιτίας της συμμετοχής του Κοσσυφοπεδίου στη Σύνοδο Κορυφής ΕΕ – Δυτικών Βαλκανίων το Μάιο στη Σόφια στην οποία αντιτίθεται -λόγω Καταλονικού- η Ισπανία.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως έδειξε η Στρατηγική της Κομισιόν για τα Δυτικά Βαλκάνια, δίνει μεγάλη σημασία στον άξονα Βελιγραδίου – Πρίστινας για τη σταθερότητα της περιοχής -η οποία, όχι άδικα, αποκαλείται ‘πυριτιδαποθήκη’ της Ευρώπης- και έχει ξεκαθαρίσει σε Σερβία και Κόσοβο ότι η ευρωπαϊκή τους πορεία είναι απολύτως συνδεδεμένη με την «ουσιαστική και συνολική»εξομάλυνση των σχέσεών τους. Σύμφωνα, δε, με την άποψη ορισμένων από τους Σέρβους και Κοσοβάρους ειδικούς οι οποίοι συμμετείχαν, πρόσφατα, σε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης που διοργάνωσε το γερμανικό ίδρυμα Φρίντριχ Έμπερτ, μια ένοπλη σύγκρουση Βελιγραδίου -Πρίστινας δεν πρέπει να αποκλείεται εάν ατονήσει η ενταξιακή τους προοπτική στην ΕΕ.

Το στρατηγικό βάθος της Ελλάδας στα Βαλκάνια

Εδώ ακριβώς, λοιπόν, η Ελλάδα, με τις καλές σχέσεις που έχει -και φάνηκαν από την υποδοχή που επεφύλαξαν Σερβία και Κόσοβο στον Νίκο Κοτζιά- αλλά και καλλιεργεί με τις δύο χώρες, μπορεί να βοηθήσει να επιτευχθεί ο αναγκαίος συμβιβασμός. Όπως, άλλωστε, ρόλο γεφυροποιού μπορεί να διαδραματίσει και στο θέμα της συμμετοχής του Κοσσυφοπεδίου στη διάσκεψη της Σόφιας. Η Αθήνα -επισημαίνουν διπλωματικές πηγές- παρά τα προβλήματά της από το 2009 και ένθεν, παραμένει δύναμη στα Βαλκάνια, άρα υπολογίσιμος παράγοντας. Με δεδομένο, μάλιστα, το εσωτερικό πρόβλημα που δημιούργησε στην Πρίστινα η αρπαγή από την ΜΙΤ των έξι Τούρκων γκιουλενιστώνπου ζούσαν και εργάζονταν στο Κόσοβο, μπορεί ν’ αποτελέσει και ανασχετική δύναμη στα σχέδια της Άγκυρας να σταθεροποιήσει την παρουσία της εκεί.

Η Ελλάδα δεν έχει αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου. Όμως στηρίζει την ευρωπαϊκή του προοπτική και η πολιτική της έναντι αυτού, όπως αναφέρεται στον ιστότοπο του ελληνικού ΥΠΕ, «υπαγορεύεται από την επιδίωξη για διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή, καθώς και την ανάγκη για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης, τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, την προστασία των δικαιωμάτων των μειονοτήτων και της θρησκευτικής και πολιτιστικής κληρονομιάς στο Κόσοβο. Στο πλαίσιο αυτό υπερψηφίσαμε το αίτημα του Κοσόβου για ένταξή του στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη (EBRD) καθώς και σε διεθνείς οικονομικούς και περιφερειακούς οργανισμούς». Σε ό,τι, δε, αφορά τις διμερείς οικονομικές σχέσεις επισημαίνεται ότι «η Αθήνα επιδιώκει την ενίσχυση των οικονομικών σχέσεων με την Πρίστινα, στο πλαίσιο της εποικοδομητικής ελληνικής στάσης όσον αφορά στην οικονομική ανάπτυξη των Δυτικών Βαλκανίων, συμπεριλαμβανομένου του Κοσόβου, με το σκεπτικό ότι η οικονομική ευημερία αναμφισβήτητα συμβάλλει στη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή. Η Ελλάδα έχει σημαντικές επενδύσεις στο Κόσοβο, ιδίως στους κλάδους των τροφίμων, ποτών, δομικών υλικών, πετρελαιοειδών και της διαχείρισης αποβλήτων. Ο όγκος του διμερούς εμπορίου δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλος αλλά υφίστανται προοπτικές σημαντικής ενίσχυσης των ελληνικών εξαγωγών».

Στιγμιότυπο σε κεντρικό πεζόδρομο της Πρίστινας – Πηγή: Μαρία Καρχιλάκη

Οι εύθραυστες σχέσεις Κοσόβου – Σερβίας

To Κόσοβο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του από τη Σερβία στις 17 Φλεβάρη του 2008. Το έχουν αναγνωρίσει πάνω από 100 χώρες, όχι όμως η Ρωσία και η Κίνα, αμφότερες μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ο πληθυσμός του είναι περίπου 2.000.000. Καθώς το 53% των πολιτών του είναι κάτω των 25 ετών, το Κοσσυφοπέδιο είναι η χώρα της Ευρώπης με τους περισσότερους νέους. Στην Πρίστινα, για παράδειγμα, η μέση ηλικία είναι τα 28 χρόνια. Ταυτοχρόνως, όμως, το Κόσοβο είναι μια από τις πιο φτωχές ευρωπαϊκές χώρες, με την ανεργία στο 30%. Σύμφωνα με έρευνα του 2016, ένας στους δύο Κοσοβάρους θέλει να μεταναστεύσει στη Δυτική Ευρώπη.

Το 2013 Βελιγράδι και Πρίστινα συμφώνησαν να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους, όμως τα πάθη από καιρού εις καιρόν ξυπνούν. Το οδυνηρό παρελθόν καταφέρνει να έχει πάντα ένα πόδι στο παρόν. Αυτόν τον καιρό είναι τα πανό, τα συνθήματα, οι φωτογραφίες των νεκρών και των καταστροφών από τους νατοϊκούς βομβαρδισμούς του 1999 που έχουν τοποθετηθεί, με αφορμή τα 19χρονα του πολέμου, μπροστά από το εμβληματικό κτίριο του σερβικού κοινοβουλίου στο Βελιγράδι. Έτσι, και ο μεταξύ τους διάλογος υπό την αιγίδα της ΕΕ δεν είναι εύκολος. Μόνο από την αρχή του φετινού έτουςέχει ήδη κινδυνεύσει σοβαρά δύο φορές· πρώτα με τη δολοφονία του Σερβοκοσοβάρου πολιτικού, Όλιβερ Ιβάνοβιτς κι έπειτα με τη σύλληψη και απέλαση, προ εβδομάδων, από το Κόσοβο του επικεφαλής της σερβικής κυβέρνησης για θέματα Κοσσυφοπεδίου, Μάρκο Τζούριτς. Είναι κοινό μυστικό ότι το Βελιγράδι θα επιθυμούσε να κλείσει το θέμα του Κοσόβου με την προσάρτηση του βόρειου τμήματος της πάλαι ποτέ επαρχίας του στο οποίο διαβιούν αποκλειστικώς Σέρβοι και φέρεται να έχει προτείνει ακόμη και ανταλλαγή εδαφών. Όμως με τη λύση αυτή διαφωνούν αρκετοί στη Δύση, και κυρίως οι Αμερικανοί, καθώς φοβούνται ότι κάτι τέτοιο μπορεί ν’ ανοίξει ορέξεις και αλλού -π.χ. Βοσνία- με αποτέλεσμα οι φλόγες του πολέμου να τυλίξουν και πάλι τα Βαλκάνια.