Ας μιλήσουμε λίγο για κάποια σύμβολα και για την διαχρονική σημασία τους. Το όστρακο λόγου χάρη είναι πανάρχαιο σύμβολο του φωτός αλλά και της σεξουαλικής ζωής, της Αφροδίτης αλλά της Παρθένου. Επίσης είναι αναγνωρίσιμη εικόνα των Παγανιστών αλλά και των Χριστιανών, των Βουδιστών, των Ινδουιστών κλπ.
Η Αφροδίτη γεννήθηκε από τον αφρό των κυμάτων και ήρθε στην στεριά μέσα σε μιαν αχιβάδα, το όστρακο εκείνο που ήταν πασίγνωστο ως σύμβολο του αιδοίου και της λαγνείας. Το όστρακο θα γίνει επίσης το σύμβολο των προσκυνητών του Αγίου Ιακώβου της Κομποστέλα που ήταν ο ίδιος ψαράς, αλιέας του θείου μαργαρίτη τον οποίο εγέννησε ασπόρως μια Παρθένος ( όπως ψάλλεται στους Χαιρετισμούς). Οι προσκυνητές του Μεσαίωνα έβλεπαν σαν οδοδείκτη το όστρακο, χαραγμένο παντού ώστε να δείχνει την ακολουθητέα πορεία. 

Στον διάσημο πίνακα του Πιέρο ντελα Φραντσέσκα από την Πινακοθήκη Μπρέρα του Μιλάνου η Παναγία βρίσκεται κάτω από μια αχιβάδα – αψίδα ιερού έτσι ώστε να αναφέρεται εμφαντικά αφενός στην αγνότητα κι αφετέρου στην γονιμότητα της Παναγίας! Το αυγό ( Στρουθοκαμήλου 😉 που κρέμεται, συμβολίζει τη γέννηση, την ανάσταση κλπ. αλλά παραπέμπει και στο μαργαριτάρι που δημιουργείται χωρίς παρέμβαση γαμέτη μέσα στο όστρακο. Ήγουν αχράστως κατά την ορολογία της Εκκλησίας…

Από τα τροπάρια των Χαιρετισμών ξεχωρίζω την εξής παρομοίωση :” Κόχλος = κοχύλι, η τον θείον μαργαρίτην προαγαγούσα , χαίρε πανθαυμάστε”. Το μαργαριτάρι τέλος συμβολίζει στην Ανατολή το τρίτο μάτι του Βούδα αλλά και του Σίβα. 

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο διήγημα του” Φαρμακολύτρια” περιγράφοντας την αψίδα του ιερού από ένα εξωκλήσι, την ονομάζει “χιβάδα του θυσιαστηρίου “. Δηλαδή αναφέρεται άμεσα και στις δύο παραδόσεις που είναι διαχρονικά ζωντανές στον πολιτισμό μας. Αφροδίτη και Παναγία. Και με τι λέξη! Χιβάδα. Και πάω ακόμα πιο πέρα.

Στο Μουσείο Ιστορίας της Κρήτης στο Ηράκλειο εκτίθεται ένα θωράκιο από την παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Τίτου με θέμα το όστρακο, δηλαδή την αγνότητα της Παναγίας και την άμωμο σύλληψη του Υιού της.
Στο Μουσείο Βορρέ τέλος εκτίθεται το βραβευμένο έργο με το βραβείο Σπυρόπουλου του Λαγκουβάρδου όπου με ποπ αρτίστικη διάθεση εικονίζεται μια φαλλική μπανάνα να δεσπόζει στο κοχύλι της Αφροδίτης. Όλα μπερδεύονται γλυκά. Θαυμάσια!

 Ο Μάνος Στεφανίδης είναι Ιστορικός Τέχνης

και Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr