Ηλίας Καραβόλιας

Χωρίς τις απαιτούμενες μεγάλες αποστάσεις στα καθίσματα και στα τραπέζια ξανακαθήσαμε (επιτέλους θα έλεγαν οι περισσότεροι…) στην αγαπημένη εθνική μας συνήθεια: τον καφέ και την κουβέντα επι παντός επιστητού για ώρες ατελείωτες. Είμαι σίγουρος ότι θα αρχίσουμε σιγα-σιγά να γεμίζουμε και τα εστιατόρια για την άλλη αγαπημένη μας συνήθεια: καλό φαγητό. Το ίδιο θα συμβεί και με τα μπαράκια το βράδυ για το ποτό. Κάπως έτσι, ευτυχώς δηλαδή, θα κινείται ξανά ένα μέρος της οικονομίας: με τον καφέ, το φαγητό, τό ποτό (σημ: κάποτε ήταν και με το ρούχο αλλά τώρα οι ξένες αλυσίδες εκτόπισαν την πάλαι ποτέ ισχυρή μας βιοτεχνία και κατέκλυσαν την αγορά). Και φυσικά αν θελήσει ο Θεός και έλθουν υγιείς τουρίστες, κάπως θα συμμαζευτεί η ύφεση μήπως έτσι και δουλέψουν οι εργαζόμενοι και οι μικροϊδιοκτήτες του τουρισμού κυρίως.

Η Ελλάδα επί δεκαετίες ζει και αναπνέει κυρίως από την κατανάλωση ντόπιων και τουριστών. To ΑΕΠ της χώρας για το 2019 ήταν 187 δις. Το 87% ήταν από την κατανάλωση. Τα 37 δις ευρώ ήταν οι ”εξαγωγές” υπηρεσιών. Από αυτές το 95% οφείλεται στον τουρισμό και στις συναφείς με αυτόν δραστηριότητες (σημ:στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ όπως τα παραθέτει στην ιστοσελίδα του ο καθ. Μελάς 21/5 ).Δεν αναλύω όμως σκόπιμα εδώ τις λοιπές ποιοτικές παραμέτρους με την γνωστή δυσνόητη οικονομική μεταγλώσσα (ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου, ρυθμός αύξησης παραγωγικότητας της εργασίας, κ.α). Θέλω να περιγράψω πως έχει η γενική εικόνα με απλά ελληνικά :το ότι δηλαδή οι περισσότεροι σχεδόν ζούμε από την κατανάλωση μεταξύ μας, από το χρήμα των ξένων και από τις ελάχιστες νέες επενδύσεις. Συνεχίζουμε φυσικά να εισάγουμε σε υψηλό βαθμό και να μην εξάγουμε όσο απαιτείται αφού δεν παράγουμε καινοτόμα προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας για να ζητούνται στις διεθνείς αγορές.

Αλλά ας μην μας παρασύρει πάλι η ξύλινη γλώσσα της μακροοικονομίας. Το πρόβλημα είναι ότι ”γυρνάμε” μεταξύ μας το όποιο χρήμα ”βγάζουμε” μεταξύ μας. Και το υπόλοιπο χρήμα που έρχεται από τους τουρίστες ανακυκλώνεται χωρίς αυξημένο ”παραγωγικό αποτέλεσμα”: δεν επενδύεται δηλαδή σε νέες ιδέες και σε κλάδους αιχμής. Απλά κάποιοι (αρκετοί) από τα 11 εκατομμύρια Ελλήνων βολευτήκαμε με τα 20 εκατομμύρια τουρίστες, μετά με τα 25 εκατομμύρια και πέρυσι με τα 30 εκατομμύρια που μας έφεραν 18 δις. Τα οποία μέσα στην οικονομία έγιναν 45 δις(πολλαπλασιαστής καλείται αυτό το φαινόμενο). Και νομίζαμε ότι κάπως έτσι θα συνεχίζαμε την ανηφόρα των εσόδων. Ώσπου ένας αόρατος ιός μας γκρεμίζει τις ζωές απότομα. Και όχι μόνο τις δικές μας αλλά και των πελατών μας από το εξωτερικό.

Αυτονόητα αυτά που περιγράφω και ζητώ συγνώμη. Αλλά πρέπει να τα υπενθυμίζουμε ενίοτε στους εαυτούς μας. Διότι ο Θεός και η Ιστορία μας έδωσαν δωρεάν προϊόντα ( ήλιος, θάλασσα, τοπία, μνημεία) με τα οποία σχεδόν οι περισσότεροι βγάζουμε λεφτά. Κάνοντας φυσικά επενδύσεις, παίρνοντας δάνεια και επιδοτήσεις για ξενοδοχεία, ακίνητα και καταλύματα, εστιατόρια και καφετέριες. Αλλά αυτά είναι επενδύσεις σε μή καινοτόμες υπηρεσίες. Γιατί η ανάρτηση ακινήτων στην Booking και στην AirBnB δεν αυξάνουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και δεν διαχέουν τον παραγόμενο πλούτο στους πολλούς. Και θα πει εδώ κάποιος λογικά σκεπτόμενος: μα αυτά έχουμε ρε φίλε, άρα με αυτά πορευόμαστε. Σύμφωνοι. Αλλά να που οι συνθήκες μας θυμίζουν ότι στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία πολύ εύκολα ανατρέπεται το μονοδιάστατο μοντέλο ”παραγωγής” (τα εισαγωγικά μπαίνουν διότι ουσιαστικά δεν πρόκειται για παραγωγή).

Δεν εννοώ ότι πρέπει να γυρίσουμε – όπως όψιμοι οικολόγοι και ουτοπιστές της αποανάπτυξης διαλαλούν – στην αγροτική οικονομία. Ναι καλό είναι να μην τρώμε σκόρδα Ισραήλ και πατάτες Αιγύπτου. Καλό είναι τα νησιά και η ύπαιθρος να παράγουν περισσότερα προϊόντα της φύσης και μάλιστα εξαγώγιμα ώστε να έρχεται στην χώρα χρήμα από το εξωτερικό και να μην ζούμε μόνο από την εγχώρια ζήτηση. Διδάσκεται σε κάθε πρωτοετή φοιτητή οικονομικών αυτό. Η μαγική λέξη της σύγχρονης πραγματικότητας όμως καλείται καινοτομία. Νέο προϊόν υψηλής τεχνολογίας, νέες υπηρεσίες, νέες εφαρμογές. Που καλώς ή κακώς σχετίζεται με το κινητό στην παλάμη και με όσα παγκόσμια οικονομικά φαινόμενα γεννιούνται πίσω από αυτό το ρημάδι εργαλείο ( ευέλικτη εργασία, ασυνείδητη απόσπαση υπεραξίας, ολιγοπώλια, άνισες ευκαιρίες κατάρτισης/δεξιοτήτων, χαμηλοί μισθοί, κ.α). Καινοτομία και παραγωγή υψηλής τεχνολογίας χρειάζεται ακόμη και αν μιλάμε για τον αγροτικό τομέα ή τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (πχ. δεν νοείται εδώ -στην χώρα του ήλιου- να μην παράγουμε μαζικά ”έξυπνα” κάτοπτρα για φωτοβολταϊκά πάρκα και τις υψηλής αποδοτικότητας ανεμογεννήτριες αλλά να τα εισάγουμε από Γερμανούς, Κινέζους, Σκανδιναβούς).

Θα πει κάποιος ότι όλο αυτό ακούγεται ουτοπικό. Όχι δεν είναι ουτοπικός στόχος η ανάπτυξη σύγχρονης βιομηχανίας αλλά και βιοτεχνίας στην χώρα με τεχνολογίες αιχμής. Δεν είναι ουτοπία το ΕΣΠΑ να επιδοτεί νέους βιομηχάνους και βιοτέχνες και όχι μόνο μεγάλους και μικρούς ξενοδόχους ή τους γνωστούς κρατικοδίαιτους. Πρέπει να επιδοτεί και την υδροπονική σε εγκαταλελειμμένα κτίρια στις πόλεις, τις βιοκαλλιέργειες στα χωριά, την νανοτεχνολογία και την ρομποτική στις θερμοκοιτίδες των ερευνητικών κέντρων. Πριν από αυτά πρέπει- και με αφορμή την πανδημία- να επιδοτήσουμε τον Έλληνα να σκέφτεται το διαφορετικό, το καινούργιο, το χρήσιμο. Να μην αντιγράφει, να μην βασίζεται στην συνήθεια, να κάνει ανάλυση κόστους/οφέλους, να πριμοδοτεί την φαντασία του με στέρεες βάσεις και να στηρίζεται στα δικά του πόδια. Όχι μόνο στο δανεικό χρήμα ή το ευρωπαϊκό. Και το κυριότερο φυσικά: να μην απλώνει τα πόδια του έξω από το πάπλωμα. Μόνο τότε θα αλλάξουμε παραγωγικό μοντέλο και θα αυξήσουμε τον πλούτο για τους πολλούς ειδικά αν καταφέρουμε να το συνδυάσουμε με τον περίφημο ποιοτικό τουρισμό…

Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr