Ο Ηλίας Καραβόλιας είναι Οικονομολόγος  με ειδίκευση Γενικής Θεωρίας και Οικονομικής Πολιτικής. Κατέχει Master of Arts από το European Institute of Philosophical  Anthropology

Στους λογαριασμούς του ρεύματος η χώρα αναστενάζει. Δημόσια αγαθά και υπηρεσίες κοινής ωφέλειας κοστίζουν πλέον πανάκριβα. Το νεοελληνικό οικονομικό υποκείμενο, όπως διαμορφώθηκε την εποχή των μνημονίων και της πανδημίας, καθηλώνεται από το ποσό που διαβάζει ότι πρέπει να πληρώσει. Αμέσως σκέφτεται ότι τα εισοδήματα έχουν υποστεί κάτι σαν μόνιμη καθίζηση. Αυτή ακριβώς η ταυτόχρονη καθίζηση ψυχολογίας και εσόδων είναι που δημιουργεί ανασφάλεια και κοινωνικό αδιέξοδο.

Ας είμαστε ειλικρινείς με τους εαυτούς μας : τώρα που αχνοφαίνεται το τέλος της πανδημικής εποχής η ακρίβεια είναι κάτι σαν μαρτύριο της σταγόνας. Επιπλέον, μην ξεχνάμε τους δανειστές: ναι, υπάρχουν ακόμα αυτοί . Είναι το μόνιμο εθνικό μας υπερεγώ. Αυτοί μας χρηματοδοτούσαν τα ελλείμματα και εμείς ματώναμε για τα πλεονάσματα. Αλλά φθάσαμε σήμερα να τους χρωστάμε, ακόμα, δυο φορές το ΑΕΠ μας. Και λίαν συντόμως θα γίνουν οι αυστηροί υποβολείς δημοσιονομικής πειθαρχίας, λιτότητας και περικοπών.

Το πρόβλημα όμως είναι ότι η ανάπτυξη μοιάζει μεσοπρόθεσμα «ονομαστική» : θα συντηρεί δηλαδή μια μαγική εικόνα στατιστικής απεικόνισης. Η Μακροοικονομία μάλλον θα «απομακρύνεται» από την καθημερινότητα των πολλών που θα παλεύουν με τις δόσεις σε εφορία, τράπεζες, ταμεία. Πολλοί κατέβασαν τα ρολά σε μαγαζιά και γραφεία και δεν έχουν ούτε ψυχικά αποθέματα ούτε περίσσευμα κεφαλαίων για να ανοίξουν ξανά τις δουλειές τους. Η όποια οριακή πιθανή ανάκαμψη μισθών και εισοδημάτων δεν θα επαρκεί για να κάνει βιώσιμα ακόμα και εκείνα τα ιδιωτικά χρέη που θα ρυθμιστούν.

Πρέπει να έχουμε το θάρρος, χωρίς ακραίο πεσιμισμό, να βλέπουμε ρεαλιστικά και ορθολογικά πίσω από την λάμψη και την γοητεία των θετικών προσήμων στα μακρομεγέθη. Γιατί η αγορά δεν είναι απρόσωπο συλλογικό υποκείμενο. Η οικονομία είναι ένα ζωντανό σύνολο με ανθρώπους του μόχθου κατά κύριο λόγο. Το εγχώριο κεφάλαιο κρύβεται καλά. Και οι περισσότεροι πολίτες της χώρας συνειδητοποιούν ότι θα εργάζονται και θα παράγουν για να ξεχρεώσουν-όχι για να δημιουργήσουν νέες περιουσίες.

Η δε αύξηση στις καταθέσεις είναι μια προσομοιωτική εικόνα της «παγίδας ρευστότητας». Το χρήμα των λίγων αποθησαυρίζεται, ακόμα και με μηδενικό τόκο, ώστε να αποφύγει το ρίσκο με συντελεστές παραγωγής όπως το ανθρώπινο κεφάλαιο. Οι αξίες γης πάλι αυξήθηκαν και τα ακίνητα φουσκώνουν διαιωνίζοντας ένα σκηνικό άκρατου ενθουσιασμού.

Όσο και αν αυξηθεί η παραγωγικότητα και η απασχόληση, τα εισοδήματα δεν θα υπακούσουν τόσο εύκολα σε αυτόματους επιταχυντές και πολλαπλασιαστές. Πίσω από τα δημοσιονομικά επιτεύγματα που επιτυγχάνει η οικονομία κρύβεται μια ανισορροπία στην μικροοικονομική κατάσταση των πολλών: υπάρχει και διογκώνεται  μια υπερχρεωμένη μικρομεσαία επιχειρηματική τάξη και μια μάζα επισφαλών μισθωτών εργαζομένων.

Θα δυσκολεύεται πλέον αρκετά ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Η αισιοδοξία που λανσάρεται από το συστημικό αστικό μπλοκ της μιντιακής προπαγάνδας, είναι το λιγότερο προσβολή της νοημοσύνης : οι ουρανοξύστες στο Ελληνικό, οι εξαγορές χρεωμένων ξενοδοχείων και η ανέγερση νέων, και κάποια εκατομμύρια ευρώ ξένων κολοσσών σε μερικές start up (που εν τω μεταξύ αναπτύσσονται  στο εξωτερικό) δεν συμβάλλουν τόσο εύκολα στην ισότιμα κατανεμημένη άνοδο του διαθέσιμου εισοδήματος.

Χρειάζεται ριζοσπαστική παρέμβαση του κράτους ώστε να τονωθεί η εγχώρια προσφορά και ζήτηση. Δίκαιη και πολυκλαδική κατανομή, για τους πολλούς, των κεφαλαίων από τα ευρωπαϊκά ταμεία ανάκαμψης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η «νεοελληνική» οικονομία δεν μπορεί να υπακούσει σε συστημικά αυτόματα και ορθόδοξες νεοκλασικές παραδοχές, με αξιώματα όπως «αύξηση ανταγωνιστικότητας με τόνωση της εξαγωγικής δραστηριότητας». Ούτε με την μόνιμη αναμονή για εισροή ξένου κεφαλαίου που θα προκαλέσει εύκολα μαζική απασχόληση και αύξηση της εγχώριας αγοραστικής δύναμης.

Γιατί αυτό χρειαζόμαστε στο τέλος της ημέρας. Να μην καθυστερήσει πάλι, μετά απο δώδεκα χρόνια καθήλωσης, η δυνατότητα του καθενός να καταναλώνει συνετά, να ζει αξιοπρεπώς, να κάνει σχέδια με τα δικά του αποθέματα όχι με δανεικά. Να ζει με λιγότερο άγχος ώστε να απελευθερωθεί φαντασία για δημιουργία. Χρειάζεται όμως πρώτα να αυξηθούν οι ευκαιρίες για τους πολλούς ώστε να μειωθούν οι εμφανείς πλέον οικονομικές ανισότητες.

Ξέρετε, δεν μπορούν όλοι να σπουδάσουν σε πρωτοκλασάτα πανεπιστήμια του εξωτερικού και να αρχίσουν διεθνή καριέρα, ώστε να έλθουν με ιδέες και με κεφάλαια πίσω στην Ελλάδα. Και όσοι σπουδάζουν εδώ και ειδικεύονται σε έναν τομέα, είναι φύσει αδύνατο να γίνουν όλοι τους καινοτόμοι τεχνολογικοί εφευρέτες, ώστε να τους επιλέξει το «δύσκολο» ξένο ή ελληνικό  κεφάλαιο. Ούτε μπορούν να αυξάνονται επ’ άπειρον οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι στον τουρισμό ή οι μεσίτες για οικόπεδα- φιλέτα σε Άραβες και Κινέζους….