Η μαζική νεύρωση σήμερα κρύβεται καλά μέσα σε μικροαστικές συμπεριφορές της καθημερινότητας (μόνο στις οθόνες παρελαύνει η σχετικά ελάχιστη κοινωνική αλληλεγγύη και ανθεί η φιλολογία της υπομονής). Ο δε αυταρχισμός κρύβεται μέσα στις μικροεξουσίες κάθε είδους. Και στην πρώτη και στην δεύτερη περίπτωση, ο κορονοιός δρα ως επιταχυντής τόσο της νευροψυχωτικής όσο και της αυταρχικής συμπεριφοράς.
Θέλω να πω ότι δυστυχώς αλλάζει με ταχύτητα η ανθρώπινη ιδιοσυγκρασία αφού μεταβάλλεται ο έμφυτος κώδικας επικοινωνίας των υποκειμένων. Γι αυτό και η κοινωνία δεν είναι σήμερα απλά σε κόπωση ή σε παθητική αναμονή : είναι ριγμένη σε μια χαώδη ανασφάλεια, σε μια ψυχαναγκαστική ρωγμή στον ιστορικό χρόνο.
Στην πραγματικότητα προσποιούμαστε ότι πέρασε ήδη ένας χρόνος μισής ζωής. Προστατευόμαστε έτσι (ενδεχομένως) από το κακό, αλλά πλέον αναρωτιόμαστε αν αυτό είναι επαρκής αιτία να συμπιέζουμε την πραγματικότητα.
Γι’ αυτό και φρονώ ότι χρειάζεται να διδαχθούμε από το πανδημικό φαινόμενο αφού πρώτα το απομονώσουμε από την υγειονομική του διάσταση και το αναλύσουμε ως συστημικό διαρκές συμβάν.
Το επιδοτούμενο υποκείμενο της μερικής απασχόλησης, του εγκλεισμού και της αναβολής της δαπάνης, είναι το υποκείμενο που αναστέλλει την επιθυμία χωρίς να γνωρίζει το χωροχρονικό όριο για αυτή την αναβολή. Ματαιώνει επιλογές και ενσωματώνει στις ελάχιστες δυνατές προβλέψεις του μια μόνιμη αστάθεια, ένα διαρκές « εάν και όταν». Γίναμε στην ουσία λογιστές της προσδοκίας επειδή δεν μπορούμε να υπολογίσουμε ακόμη και το κοντινό μέλλον ( σημ : από λίγους μήνες μέχρι και λίγα χρόνια λένε κάποιοι ειδικοί ότι θα διαρκέσει το κακό, εκλογικεύοντας αυτή την απόκλιση, όπως όταν ο Τραμπ φυσιολογικοποίησε τους θανάτους λέγοντας ότι θα φθάσουν από 100-200 χιλιάδες ).
Στο ασυνείδητο, με λίγα λόγια, είναι που δουλεύει ασταμάτητα η πανδημία. Εκεί εγγράφεται ο φόβος του αβέβαιου μέλλοντος. Στα καθημερινά νοητικά λογιστήρια εσόδων-εξόδων είναι που εισέρχεται η πραγματικότητα και δεν αφήνει περιθώριο για ακριβείς προβλέψεις.
Είμαστε δέσμιοι να αναλύουμε συνεχώς ένα μόνιμο παρόν ξεχνώντας σιγά- σιγά το παρελθόν και την όποια κανονικότητα του.
Το στοίχημα ομως της ψυχικής ισορροπίας είναι το στοίχημα της κοινωνικής συνοχής αφού το ανθρώπινο κεφάλαιο απαξιώνεται ατομικά και συλλογικά : υποχωρεί η ροπή των υποκειμένων να αναλάβουν δημιουργικές ευθύνες και να δρομολογήσουν σχέδια και αποφάσεις.
Η πανδημία έγινε η αιτία να μην προϋπολογίζουμε την ζωή αλλά να προϋπολογίζουμε τον θάνατο. Κάτι είναι και αυτό. Ισως αποενεχοποιήσουμε έτσι την καταναλωτική μανία και την επιτρέψουμε να βγει στην επιφάνεια μόλις σηκωθούν τα ρολά των μαγαζιών.
Γιατί ίσως τότε μόνο θα έχει νόημα η «ολική επαναφορά» στην πραγματική εργασία. Ισως τότε αντικατασταθεί το « φοβάμαι άρα υπάρχω» με αυτό που πραγματικά μας λείπει « δαπανώ άρα παράγω».