Δήμητρα Παπαναστασοπούλου

Η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

Φίλες και φίλοι,

Η Ελληνική Επανάσταση προκάλεσε σοβαρή αναστάτωση και στο ισχυρό αυστριακό κοινοβούλιο. Μια αναστάτωση που προκάλεσε άγρια και αδυσώπητη αντίδραση. Η Αυστρία είχε τότε στην κατοχή της την Ουγγαρία, μαζί με αρκετά ιταλικά και σλαβικά εδάφη και ο ξεσηκωμός των Ελλήνων ήταν ένα άκρως επικίνδυνο παράδειγμα, επειδή θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξέγερση των δικών της υποδούλων λαών. Επομένως έπρεπε να συντριβεί αλύπητα και παραδειγματικά.

Η στάση της Αυστρίας φαίνεται και σε μια επιστολή του Γάλλου προξένου προς το γαλλικό Υπουργείο Εξωτερικών: « Όσο για την Αυστρία, αφού κατόρθωσε να κυριαρχήσει στην Ιταλία, κατέχεται από τον τρόμο νέων ζυμώσεων και αναστατώσεων στη χερσόνησο. Ανησυχεί μήπως ο ενθουσιασμός των Ελλήνων παρασύρει τους Ιταλούς σε κίνημα που θα οδηγούσε στη δημιουργία ενός ομοσπονδιακού διακυβερνητικού συστήματος. Ανησυχεί επίσης ο Οίκος της Αυστρίας για τις ανατολικές περιοχές. Χρειάζεται ησυχία για το εμπόριο και γι’ αυτό ανησυχεί μήπως ξεσηκωθούν οι γειτονικοί λαοί που τυραννούνται. Έπειτα, η Αυστρία επωφελείται από την εντεινόμενη μετανάστευση Ελλήνων που εμπλουτίζει με ανθρώπινο υλικό τις καταστρεμμένες από τους πολέμους περιοχές της. Φοβάται, λοιπόν, μήπως ο πατριωτισμός δημιουργήσει ρεύμα επιστροφής μεγάλου αριθμού Ελλήνων από τις αγροτικές και εμπορικές παροικίες τους».

Την πολιτική θέση της Αυστρίας την εξυπηρετούσε ο καγκελάριος Κλέμενς φον Μέττερνιχ. Είχε δόγμα του την ακεραιότητα, το αδιαίρετο της οθωμανικής αυτοκρατορίας, επειδή αυτό αποτελούσε εγγύηση για την εξασφάλιση της αυστριακής κυριαρχίας.

Ο Κλέμενς Βέντσελ Νέπομουκ Λόθαρ, πρίγκιπας του Μέττερνιχ-Βίνεμπουργκ (1773-1859) διατύπωνε με ωμότητα την θέση του: «Μόνον οι μονάρχες έχουν δικαίωμα να καθορίζουν τις τύχες των λαών. Οι ηγεμόνες ευθύνονται για τις δικές τους πράξεις μόνον απέναντι στον Θεό. Πέρα από τα ανατολικά μας σύνορα, τριακόσιες ή τετρακόσιες χιλιάδες κρεμασμένοι, στραγγαλισμένοι ή παλουκωμένοι δεν είναι και σπουδαίο πράγμα».

Και ο στενός του συνεργάτης, θεωρητικός της απολυταρχίας Φρίντριχ φον Γκένζ, συμπλήρωνε: « Ας γίνει ο,τιδήποτε στην Ισπανία, την Πορτογαλία, τη Βόρεια και Νότια Αμερική. Μπορούμε να περιμένουμε με ηρεμία. Εντελώς διαφορετικά είναι τα πράγματα σε ότι αφορά την πορεία και τις τύχες των ανατολικών γειτονικών μας κρατών. Εδώ πρόκειται για την διατήρηση ή την καταστροφή του πολιτικού μας συστήματος, είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου».

Ο αξιότιμος Γκένζ αποκαλούσε τους Έλληνες internalle Rasse, δηλαδή καταχθόνια φυλή, λησμονώντας ότι στα 1810 είχε χαρακτηρίσει την παρουσία των Τούρκων στην Ευρώπη ως «στίγμα για τη χριστιανοσύνη», λέγοντας ότι αυτό το στίγμα έπρεπε να εκλείψει.

Ο κατάλογος των αυστριακών μισελλήνων δεν έχει τέλος, αλλά θα προσθέσω άλλον έναν, τον πρεσβευτή τους στην Αγία Πετρούπολη Γκράφ Λούντβιχ Λέμπτσελτερν που διαλαλούσε ότι «η Ευρώπη δεν οφείλει ούτε το ένα τέταρτο του υψηλού πολιτισμού της στους Έλληνες, σ’ αυτούς τους απογόνους του Μωάμεθ».

Ο Μέττερνιχ ανησυχούσε και για την στάση των Ρώσων, όπως είδαμε να κάνουν οι Γάλλοι και οι Άγγλοι, γνωρίζοντας τα συμφέροντά τους στην Βαλκανική και τις βλέψεις τους στην Μεσόγειο.

Η πολιτική της Αυστρίας θα μείνει εχθρική καθ’ όλη την διάρκεια του ξεσηκωμού μας. Ακόμη κι όταν το 1825 η Βιέννη πρότεινε την πλήρη ελληνική ανεξαρτησία, είχε κίνητρο την εξουδετέρωση της ρωσικής επιρροής. Γι’ αυτό, ο Μέττερνιχ πανηγύριζε όταν ο Καποδίστριας άφησε το πόστο του ως Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας: «Κερδίσαμε το παιγνίδι», έγραφε στον αυτοκράτορα Φραγκίσκο Ιωσήφ, «η ρωσική κυβέρνηση κατέστρεψε με ένα χτύπημα το έργο του Μεγάλου Πέτρου και των διαδόχων του».

Ωστόσο, η Ρωσία δεν επιθυμούσε την δημιουργία ενός ισχυρού ελληνικού κράτους, από φόβο διάλυσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας και της πιθανής προώθησης στα νότια σύνορά της των Γάλλων και των Άγγλων. Μια πρόσφατη έκθεση (1819) μιας ειδικής επιτροπής που είχε συγκροτηθεί στην Αγία Πετρούπολη για την μελέτη των ρωσωτουρκικών σχέσεων, είχε συμπεράνει ότι η οθωμανική αυτοκρατορία πρόσφερε πλεονεκτήματα στην Ρωσία, όσο βέβαια ήτανυποχείριά τους.

Εικοσιτρία χρόνια νωρίτερα (1798), μετά την εισβολή του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο, οι Ρώσοι είχαν σπεύσει να υπογράψουν μια συνθήκη συμμαχίας με τον προαιώνιο εχθρό τους, τους Τούρκους. Και αυτή ακριβώς η συνθήκη αποτελεί το κλειδί για την ερμηνεία της πολιτικής της Ρωσίας απέναντι στους Έλληνες, κατά τη διάρκεια του ξεσηκωμού. Ο πραγματικός εχθρός δεν ήταν οι Τούρκοι, αλλά οι Γάλλοι και οι Αγγλοι. Και μια ισχυρή και ανεξάρτητη Ελλάδα, με υποστηρικτές αυτούς τους δύο, θα αποτελούσε μεγαλύτερο κίνδυνο από την παραπαίουσα οθωμανική αυτοκρατορία.

Διαβάστε ΕΔΩ το α΄μέρος