Ο Δρ Χρήστος Χ. Γαμβρούδης είναι Διδάκτωρ Υγειονομικής και Περιβαλλοντικής Μηχανικής Πολυτεχνείου Κρήτης

Σήμερα, οι θάλασσες και οι ωκεανοί μας αποτελούν «πόλο έλξης» διαφόρων δραστηριοτήτων που με την εκμετάλλευση των πόρων τους στοχεύουν στην οικονομική ανάπτυξη της κάθε περιοχής.

Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις μπορούν να προωθήσουν τη γαλάζια ανάπτυξη και να θέσουν την Ευρώπη σε τροχιά ανάκαμψης. Θεωρούνται «φυτώρια» της οικονομίας, καθώς αποτελούν το «σπόρο» για την ανάπτυξη των μεγάλων επιχειρήσεων και η επέκτασή τους αποτελεί ένα από τα βασικά στοιχεία για το μέλλον της οικονομίας της Ευρώπης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ε.Ε έχει απλοποιήσει τη χρηματοδότησή της (Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας, Πρόγραμμα για την ανταγωνιστικότητα των Επιχειρήσεων- COSME, Ορίζοντας 2020 κ.α) και παρέχει στρατηγικές στήριξης προσαρμοσμένες στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.

Η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Ευρώπης ήταν ανέκαθεν συνδεδεμένη με τις θάλασσες και τους ωκεανούς της. Οι νέες τεχνολογίες που σχετίζονται με τις θάλασσες, τους ωκεανούς και τις ακτές είναι ουσιαστικής σημασίας για τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη, τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την κοινωνική συνοχή και την περιβαλλοντική υγεία.

Οι βασικοί τομείς που διαθέτουν το μεγαλύτερο δυναμικό για ανάπτυξη είναι ο παράκτιος και θαλάσσιος τουρισμός, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ορυκτοί πόροι και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων του ωκεανού, υδατοκαλλιέργειες και γαλάζια βιοτεχνολογία.

Ο παράκτιος τουρισμός αντιπροσωπεύει το 63% του τουριστικού κλάδου στην Ευρώπη (περισσότερες από 5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας) και πάνω από το ένα τρίτο της θαλάσσιας οικονομίας της Ε.Ε. Η βελτίωση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, η δημιουργία μόνιμων θέσεων εργασίας και η επέκταση των επιχειρηματικών ευκαιριών μέσω πρωτοβουλιών, όπως ο οικολογικός τουρισμός, ο αλιευτικός τουρισμός, η ιστιοπλοΐα κ.α μπορούν να ξεκλειδώσουν την πολυπόθητη ανάπτυξη των παράκτιων κοινοτήτων.

Η βιώσιμη ωκεάνια ενέργεια μπορεί να συμβάλει στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Τα παλιρροιακά φράγματα, η υπεράκτια αιολική ενέργεια και οι υποβρύχιοι στρόβιλοι που τροφοδοτούνται από τα κύματα είναι μόνο μερικοί τομείς με δυνατότητες. Καθώς η ζήτηση για μη ενεργειακούς πόρους αυξάνεται, τα ευαίσθητα οικοσυστήματα πρέπει να προστατεύονται. Η αναβάθμιση της γνώσης μας για τον υποθαλάσσιο χώρο είναι επίσης αναγκαία. Η ανάπτυξη της βιώσιμης υπεράκτιας εξόρυξης είναι ένας τομέας που πρέπει να αναπτυχθεί και μπορεί να υποστηριχθεί από τον πλούσιο σε εμπειρία τομέα των υποθαλάσσιων τεχνολογιών στην Ευρώπη.

Η υδατοκαλλιέργεια είναι ο ταχύτερος αναπτυσσόμενος τομέας παγκοσμίως και αντιπροσωπεύει περισσότερες από 80.000 θέσεις εργασίας στην Ε.Ε. Όμως ενώ η παγκόσμια παραγωγή αυξάνεται σε ρυθμό 5% ετησίως, τα ευρωπαϊκά επίπεδα παραμένουν στάσιμα. Για να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση και τον μελλοντικό ανταγωνισμό η ευρωπαϊκή υδατοκαλλιέργεια αντιπροσωπεύει μια ευκαιρία για την γαλάζια οικονομία μέσω επενδύσεων σε τομείς όπως η ανάπτυξη ολοκληρωμένης πολυτροφικής υδατοκαλλιέργειας, καθώς και βιώσιμων μεθόδων καλλιέργειας. Ο κλάδος είναι πολύ σημαντικός και για την Ελλάδα καθώς πρόκειται για έναν από τους κλάδους που θα αποτελέσουν μοχλό ανάπτυξης και αξιοποίησης των εξαγωγικών δυνατοτήτων της ελληνικής οικονομίας.

Η καινοτομία μπορεί να αποφέρει σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη (π.χ. «οικολογικές καινοτομίες» που αποσκοπούν στη μείωση των εκπομπών θείου από τα πλοία μέσω εναλλακτικών πηγών καυσίμων, κ.λπ.), ενώ παράλληλα μπορεί να ευνοήσει την επεξεργασία αποδοτικών, ως προς το κόστος, μέτρων προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Η ανάπτυξη φαρμακευτικών προϊόντων θαλάσσιας προέλευσης, βιομηχανικών ενζύμων, καθώς και η πιθανή χρήση φυκιών ως βιοκαυσίμου είναι μόνο μερικοί τομείς στους οποίους μπορεί να υπάρξει συνεργασία επιστήμης και βιομηχανίας για την ανάπτυξη νέων θαλάσσιων πόρων και ευκαιριών για ναυτιλιακές επιχειρήσεις.

Δεδομένης της οικονομικής κρίσης και της αναζήτησης αναπτυξιακής προοπτικής στη χώρα, απαιτείται όραμα και συγκρότηση στρατηγικής για μια πραγματική χωρική αλλαγή που θα ενσωματώνει και τον θαλάσσιο χώρο. Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός (ΘΧΣ) είναι ήδη σε εξέλιξη στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης για παραπάνω από μια δεκαπενταετία ενώ η Ελλάδα οφείλει να έχει συντάξει θαλάσσια χωροταξικά σχέδια έως το 2021.

Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός οφείλει να διασφαλίζει πως οι ανθρώπινες δραστηριότητες στη θάλασσα θα διεξάγονται με αποτελεσματικό, ασφαλή και βιώσιμο τρόπο, θα ενθαρρύνει τις επενδύσεις με την εξασφάλιση προβλεψιμότητας, διαφάνειας και σαφέστερων κανόνων, θα ενισχύει τη διασυνοριακή συνεργασία και τέλος θα προστατεύει το περιβάλλον και τα θαλάσσια οικοσυστήματα.