Ακολουθεί αυτούσια η ομιλία της Αρχιτέκτονα Κατερίνας Μανούσου-Ντέλλα από την αφιερωματική βραδιά στο έργο και στο βιβλίο του Ηλία Κόλλια, του αρχαιολόγου που έδωσε ζωή στο μεγαλείο της Μεσαιωνικής Πόλης Ρόδου. Τόπος εκδήλωσης: Προμαχώνας Αγίου Γεωργίου, Μ.Π Ρόδου. 

Ολοκληρώνοντας τη σκιαγράφηση της προσωπικότητας του Ηλία Κόλλια θα εστιάσω στο Έργο με το οποίο προίκισε τη μεγάλη ερωμένη του, όπως ο ίδιος γλαφυρά έλεγε, τη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου … 

Πέρα από τις πρωτοπόρες φωτισμένες ενέργειες του για την εγγραφή της Ρόδου, ως πρώτης ελληνικής πόλης, στον Κατάλογο των Πόλεων της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco και την εξασφάλιση  της συντονισμένης δράσης των συναρμόδιων κρατικών και τοπικών φορέων για την αντιμετώπιση των πολυδιάστατων προβλημάτων του διατηρητέου μνημειακού συγκροτήματος, ο Ηλίας Κόλλιας έθεσε όλες τις δυνάμεις του ,την επιστημονική γνώση και το κύρος του στην υπηρεσία της επίτευξης ενός μεγαλόπνοου  στόχου . Της αποκατάστασης και ανάδειξης των διαχρονικών Μνημείων της Μεσαιωνικης Πόλης .

Το δύσκολο αυτό εγχείρημα βασίστηκε στην βαθειά γνώση της ιστορίας και της εξέλιξης της πόλης , όπως προέκυπτε από την εκτεταμένη και στοχευμένη αρχαιολογική έρευνα, που ο ίδιος σχεδίασε και υλοποίησε.

-Η συμβολή της διδακτορικής του διατριβής το 1986 στην κατανόηση  της εκλεκτικής εικονογραφικής τάσης της ροδίτικης μεσαιωνικής ζωγραφικής  με συγκερασμό εικονογραφικών και τεχνοτροπικών στοιχείων της βυζαντινής και της δυτικής τέχνης υπήρξε θεμελιώδης  καθώς άνοιξε τον δρόμο στη  μεγάλη επιστημονική έρευνα που ακολούθησε από νεότερους επιστήμονες στο πεδίο της ροδίτικης τέχνης και αρχιτεκτονικής .

-Παράλληλα η μεγάλης επιστημονικής σημασίας αποκάλυψη του πρωτοβυζαντινού τείχους του Κολλάκιου στην κεντρική περιοχή της τειχισμένης πόλης στις αρχές της δεκαετίας του 1980 υπήρξε η αφετηρία για την επέκταση της ανασκαφικής έρευνας  αλλά και την  ανάδειξη των μνημειακών κατασκευών όλων των ιστορικών περιόδων της διαχρονικής πόλης. Η καινοτόμα μεθοδολογία που ακολουθήθηκε έκτοτε ήταν απόλυτα προσαρμοσμένη στις απαιτήσεις της διαχρονικής προσέγγισης των μνημείων της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου συμπεριλαμβάνοντας την αρχαιολογική έρευνα και την ανάλυση της εξέλιξης των μνημειακών κατασκευών ,ως απαραίτητα πρώτα στάδια της εκπόνησης  των τεχνικών μελετών .

Ο Ηλίας Κόλλιας υπήρξε ο εμπνευστής του οράματος, που είχε και τη γνώση και τη θέση για να υλοποιήσει. Υπήρξε ο προϊστάμενος της Εφορείας και μετά τη συνταξιοδότηση του πρώτος Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής Παρακολούθησης των Έργων στα Μνημεία της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου, που ανέλαβε τη διαχείριση του μνημειακού πλούτου της πόλης για 20 και πλέον χρόνια .

Υπήρξε ο πρωτεργάτης που όμως ποτέ δεν ήταν μόνος. Είχε τη μοναδική  ικανότητα να εμπνέει και να παρατάσσει στην πλευρά του μνημείου όπως παραστατικά έλεγε, υπηρεσιακούς παράγοντες , πανεπιστημιακούς  δασκάλους , ερευνητές και επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων, αλλά και τεχνικούς, τεχνίτες και εργάτες αναστήλωσης σε ένα μοναδικό διάλογο, αναγορεύοντας τους ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ στο όραμα…

Δημιούργησε έτσι μία ομάδα ανθρώπων , ελεύθερα δημιουργικών , που λειτούργησε στο πλαίσιο ενος τεχνικού γραφείου του Υπουργείου Πολιτισμού – για ακόμη 10 χρόνια μετά τον αδόκητο θάνατο του ,παράγοντας έργο μεγαλης κλίμακας και υψηλής επιστημονικής εξειδίκευσης Το  έργο αυτό τιμήθηκε με 3 βραβεία της Ευρωπαικής Ένωσης-Europa Nostra :ο ξενώνας της Αγίας Αικατερίνης το 1997, τα θρησκευτικά μνημεία διαφορετικών δογμάτων το 2007 και τέλος ο Προμαχώνας του Παλατιού το 2017 λίγο πριν την κατάργηση της Επιστημονικης Επιτροπής της ΜΠ, ως συνέπεια μιας  γενικότερης και όχι μόνο οικονομικής , κρίσης της ελληνικής πραγματικότητας …

Όμως τα έργα είναι εδώ. Καθόρισαν τη σημερινή μνημειακή φυσιογνωμία της πόλης και είναι λειτουργικά , καθώς η πολιτεία έχει χρέος  να τα αποδίδει στους πολίτες «προς όφελος της Ανθρωπότητας» :,ο ξενώνας της Αγίας Αικατερίνης , το Κατάλυμα της Ισπανίας και το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου,  η Παναγιά του Μπουργκου , το Χουρμαλι , το Συσσίτιο , η Παναγία της Νίκης ,οι εκκλησίες , η Συναγωγή και όλα τα Τεμένη της μεσαιωνικής πόλης , η τάφρος και το θέατρο Μελίνα Μερκούρη  , ο μόλος των Μύλων και το φρούριο του Αγίου Νικολάου , η πύλη D’Amboise , ο θόλος De Milly , οι προμαχώνες  του Παλατιού , του Carretto και του Αγίου Γεωργίου …..

Βρισκόμαστε σήμερα στη μεγάλη αίθουσα – πυροβολείο του προμαχώνα του Αγίου Γεωργίου, έργο του Ιταλού μηχανικού οχυρώσεων Basilio della Scuola  του οποίου η κατασκευή συνεχιζόταν μέχρι τη χρονική στιγμή της άλωσης της πόλης  το 1522. Το μεγαλειώδες αυτό οχύρωμα , ο πιο εξελιγμένος προμαχώνας του εργαστηρίου οχυρωματικής που λειτούργησε στις οχυρώσεις της Ρόδου τα τελευταία κρίσιμα χρόνια της ιπποτοκρατίας, θεωρείται ο πρόδρομος του προμαχωνικού συστήματος που γενικεύτηκε στη Δύση μετά το 1530 .

Υπήρξε ο αγαπημένος χώρος του Ηλία Κόλλια . Ο χώρος όπου «έβλεπε» να λειτουργεί ένα σύγχρονο μουσείο οχυρωματικής τέχνης ,αντάξιο της σημασίας της οχύρωσης της πόλης της Ρόδου.

«Όταν θα έχω φύγει,  κάπου εκεί θα με βρίσκετε» είχε πει κάποτε χαριτολογώντας…

Η Κατερίνα Μανούσου-Ντέλλα είναι Αρχιτέκτων.