Ο Γιώργος Κατσάγγελος, καθηγητής φωτογραφίας στο ΑΠΘ, φωτογραφίζει υπό βροχή τους χωρικούς που πλένουν τα λαχανικά τους στο τεχνητό ρέμα το οποίο διασχίζει το χωριό τους από τον 14ο αι. στην επαρχία Ανχούι – Yi County. Στο βάθος έχει αρχίσει ήδη η πομπή του παραδοσιακού, κινέζικου γάμου ενώ τα σύννεφα έχουν κατέβει πολύ χαμηλά, λες για να συμμετάσχουν. Πολλές δράσεις μαζί. Προσωπικά εστίασα την σύνθεση της φωτογραφίας μου στα πρόσωπα και στο πορτοκαλί δοχείο του κέντρου. Το κίτρινο αριστερά παρεισέφρησε.
Οι τρεις πρωταγωνιστές του πρώτου επιπέδου κοιτάζουν σε διαφορετικά σημεία εκφράζοντας διαφορετικά ενδιαφέροντα. Εμβόλιμα στοιχεία όπως το μηχανάκι, ο πλαστικός σωλήνας της αποχέτευσης ή η διαφημιστική πινακίδα “αμφισβητούν” την άχρονη ιστορικότητα του στιγμιότυπου. Όμως τα βλέμματα δεν αστειεύονται. Δεν υποκρίνονται. Δεν παίζουν ρόλους όπως στο θέατρο, την ζωγραφική ή τον κινηματογράφο. Αχόρταγα διασταυρώνονται με άλλα βλέμματα, ρουφάνε το τοπίο υπαρξιακά, πρωταγωνιστούν αυτοδίκαια στην εικόνα σαν σπαρακτική αποθέωση του ότι τώρα εδώ (εδώ και τώρα) εμείς υπάρχουμε. Καθώς το προφανές, μέσω του αδήριτου ρεαλισμού της φωτογραφίας, αποθεώνεται.

Όμως κατά την άποψη μου αυτός ο απόλυτος ρεαλισμός της φωτογραφίας που είναι συγχρόνως έκφραση τεχνολογίας αλλά και μαγείας,την καθιστά αναμφίβολα την κατεξοχήν τέχνη του θανάτου. Επειδή πάντα παρουσιάζει κατά τρόπο αδιαμφισβήτητο και έγκυρο κάτι παρελθοντικό, κάτι που ήδη έγινε. Άρα λειτουργεί σαν τεκμήριο του παρελθόντος και ό τι αυτή εξεικονίζει, είναι ήδη πεπερασμένο. Δηλαδή νεκρό. Την επόμενη κιόλας στιγμή!

Σκεφτείτε: οι φωτογραφίες παρουσιάζουν τους νυν ή τους μελλοντικούς νεκρούς.
Με την ζωγραφική πάλι δεν συμβαίνει το ίδιο. Η δική της μαγεία δεν είναι τόσο άτεγκτη, τόσο αναπόδραστη αλλά λειτουργεί περισσότερο σε ένα συμβολικό, παρηγορητικό επιπέδο ακόμη και όταν υπηρετεί τον πιο μαστόρικο ρεαλισμό. Η σχέση της με τον χρόνο είναι πιο μεταφυσική, πιο “πλαστική”
καθώς μοιάζει η ίδια να επιτείνει την στιγμή στο διηνεκές. Να νικάει τρυφερά τον χρόνο και να τον υποτάσσει στον χώρο. Να τον εγκιβωτίζει εντός των θεμάτων της. Νομίζω πως το βρήκα. Στην φωτογραφία είναι ο χρόνος που δεσπόζει, στην ζωγραφική ο χώρος. Αυτός κάνει την σημασιολογική, την κρίσιμη διαφορά.
Ένα ζωγραφισμένο πρόσωπο μοιάζει απαλλαγμένο από το βάρος, από το άχθος του χρόνου, εμφανίζεται σαν αιώνιο, ένα φωτογραφημένο όχι. Στην ζωγραφική το πρόσωπο “επιβιώνει” έστω και αν φιλοτεχνήθηκε πριν από εκατό χρόνια ή και περισσότερα. Στην φωτογραφία πεθαίνει! Είναι έτοιμο για να πεθάνει. Τούτο οφείλεται στη δυσοίωνη μαγεία της τεχνολογίας. Της κάθε τεχνολογίας που θέλει να είναι και είναι ακατανίκητη. Η ζωγραφική διασώζεται επειδή είναι χειροποίητη.

Όταν πρωτοανακαλύφθηκε η φωτογραφία, στον 19ο αι. οι άνθρωποι ενθουσιασμένοι δεν το αντιλαμβάνονταν. Σήμερα όμως;
Συμπεραίνω: Στην φωτογραφία κυριαρχεί η μαγεία, συμβολική και πραγματική, εξ ου και η τρομαχτική της γοητεία,στη ζωγραφική το θαύμα. Εξ ου και η βαθιά υποβολή της. Δεν αξιολογώ εδώ, προσπαθώ να ερμηνεύσω…

ΥΓ. Ίσως η φωτογραφία να είναι το πιο δραματικό μέσο έκφρασης, αληθινό αντηχείο θανάτου . Η εκδίκηση του χρόνου -Κρόνου απέναντι στην ανθρώπινη ματαιοδοξία της νεότητας. Αυτή την αρρώστια του γήρατος ,εννοώ την νεότητα , που δεν θεραπεύεται παρά μόνο στα χαρώνεια μέγαρα.
Δείτε την δεύτερη φωτογραφία…
Είναι σαν να συμβαίνει τώρα -η μεγάλη παραίσθηση της φωτογραφίας -,κι όμως έλαβε χώρα μισόν αιώνα πριν. Όλοι τους λαμπεροί και νέοι, κάποτε. Όπως ποτέ πια. Όπως ποτέ πια η χαρά που υπήρξε κάποτε. Η ομορφιά. Όχι η δική τους. Η δική μας. …
Να τι εννοώ όταν μιλώ για πένθος. Αναφέρομαι στην ύστατη ευκαιρία για το πάθος. Το μόνο ξόρκι μας εναντίον του θανάτου.
Πριν καταστούμε απλώς μια φωτογραφία που θα περιφέρουν με συγκίνηση οι επόμενοι.

* Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.

The article expresses the views of the author

iPorta.gr