Ο  Άγγελος Κουτσούκης είναι Ραδιοφωνικός Παραγωγός και Δημοσιογράφος.

”Τα Ελαφρά τραγούδια΄΄ είναι το φετινό βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη.

Ξεκινώντας να διαβάζεις το μυθιστόρημα του Αλέξη Πανσέληνου ”Ελαφρά Ελληνικά Τραγούδια”, μετά τις δέκα πρώτες σελίδες έχεις την εντύπωση ότι διαβάζεις ένα vintage μυθιστόρημα για τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ΄50.

Είναι τόσο αναλυτική η περιγραφή του, τόσο πιστή στο πνεύμα της εποχής, που νομίζεις ότι βλέπεις μπροστά σου αμερικάνικες τηλεοπτικές διαφημίσεις εκείνης της εποχής.

Προχωρώντας όμως την ανάγνωση, καταλαβαίνεις ότι η πρόθεση του συγγραφέα δεν ήταν ακριβώς αυτή. Τα ΄΄Ελαφρά Ελληνικά Τραγούδια΄΄ διανύουν τα χρόνια από το 1950 μέχρι και το 1953.΄΄Ένα χρόνο μετά τη λήξη του εμφυλίου΄΄  γράφει ο Γιάννης Μπασκόζος, ΄΄η χώρα προσπαθεί να ανασυγκροτηθεί και να ξεχάσει. Τα ελαφρά ελληνικά τραγούδια (ρούμπες, σάμπες, ελαφρολαϊκά, αρχοντορεμπέτικα κ.α.) αντανακλούν αυτή την θέληση. Όπως τα προτάσσει ο συγγραφέας στην αρχή κάθε κεφαλαίου λειτουργούν και αντιστικτικά, ειρωνεύονται το ίδιο το περιεχόμενο, καθώς ο εμφύλιος δεν έχει στην ουσία του τελειώσει. Το 1952 εκτελείται ο Μπελογιάννης και οι σύντροφοι του, εξακολουθούν δωσίλογοι, κατάσκοποι διπλοί, αγωνιστές, δολοφόνοι της ΟΠΛΑ, χαφιέδες και άλλοι να ζουν στον απόηχο μιας αιματηρής νίκης της κυρίαρχης παράταξης.
Ο Αλέξης Πανσέληνος τοιχογραφεί την Αθήνα της μεταπολεμικής εποχής. Μια Αθήνα πληγωμένη, με τα σημάδια των σφαιρών στους τοίχους, μισοκατεστραμμένη αλλά ταυτόχρονα ζωντανή. Μια Αθήνα που ανυπομονεί να ζήσει, να στήσει αγορές και εμπόριο, να μορφώσει τα παιδιά της, να ανοικοδομηθεί, να διασκεδάσει, να αισθανθεί αυτό που έχασε: την γοητεία της ελαφράδας, την άκοπη ανεμελιά, την βύθιση στα απλά αισθήματα της ασφάλειας, του ψωμιού, της στέγης αλλά και του γέλιου, του έρωτα, της χαζοχαρούμενης διάθεσης.”
Καί κάπως έτσι έχουν τα πράγματα. Πρωταγωνίστρια του βιβλίου είναι η Αθήνα εκείνων των χρόνων. Πρόσωπα ιστορικά ανακατεύονται με αυτά του μυθιστορήματος. Ο Γιάννης Ρίτσος, ο Γιάννης Σκαρίμπας, ο Αχιλλέας Μαμάκης, η Μελίνα Μερκούρη, στο ξεκίνημά της, η Μαρίκα Κοτοπούλη και πολλοί άλλοι δίνουν τον τόνο σε μια Αθήνα που μέσα από τα ελαφρά τραγούδια που παίζει το κρατικό ραδιόφωνο, προσπαθεί να γιατρέψει τις πληγές που άφησε πίσω του ο Εμφύλιος πόλεμος και πριν από αυτόν, η Κατοχή. Ο Αλέξης Πανσέληνος περιγράφει μοναδικά τη εποχή και την πόλη, μέσα από μυρωδιές και χρώματα. Μέσα από τα ρούχα των ηρώων του, μέσα από τα στέκια που συχνάζουν-άλλοι στα ρεμπέτικα στέκια, σαν την “Τριάνα του Χειλά
“, και άλλοι στα μεγάλα ξενοδοχεία όπως η “Μεγάλη Βρετανία” μέσα από τα λικέρ που είναι της μόδας, μέσα από τα τσιγάρα πού καπνίζουν.[Αυτό το ”Έξτρα Ματσάγγου” μου θύμισε τα τσιγάρα που κάπνιζε ο παππούς μου].
Όλα άψογα δοσμένα, με την προϋπόθεση ότι ο συγγραφέας ήθελε να περιοριστεί σε αυτό. Μια τέλεια περιγραφή της εποχής και μια χαλαρότερη περιγραφή των ηρώων του. Για να το πω διαφορετικά. Δεν υπάρχει ουσιαστική δράση των προσώπων που παρελαύνουν μέσα από τις σελίδες του βιβλίου. Αλλά είπαμε. Κατά πάσα πιθανότητα η πρόθεση του συγγραφέα να ήταν αυτή. Να αναδημιουργήσει μέσα από αυτή την σημαδιακή τριετία -1950-1953- το πλαίσιο της εποχής, που διαμόρφωσε καθοριστικά αυτό που έζησε η Ελλάδα τα επόμενα τριάντα χρόνια και οδήγησε στη δικτατορία.

Αξίζει τον κόπο να διαβάσει κανείς αυτό που έγραψε ο Μάνος Κοντολέων για τα ΄΄Ελαφρά Ελληνικά Τραγούδια΄΄
΄΄Γιατί αυτή η δεκαετία ήταν εκείνη που από τη μια ονειρευόταν και από την άλλη πρόδιδε· από τη μια θρηνούσε και από την άλλη ξεφάντωνε. Η δεκαετία των εκτελέσεων και των τραγουδιών που σε ταξίδευαν σε μαγικά νησιά.
Λοιπόν, αυτές τις ενοχές έρχεται να ξεσκεπάσει ο Αλέξης Πανσέληνος με το τελευταίο του μυθιστόρημα, Ελαφρά ελληνικά τραγούδια. Ο ίδιος πέρασε την παιδική του ηλικία μέσα στην εποχή του ’50, μέσα σε αθηναϊκούς δρόμους και γειτονιές μεγάλωσε και παρακολούθησε με το ένστιχτο ενός παιδιού (γαλουχημένου μάλιστα από γονείς προοδευτικών απόψεων) αυτόν τον πόλεμο των αντιθέσεων: ανάλαφρα τραγούδια – αγωνία για τον επιούσιο της επόμενης μέρας· παπούτσια με πέταλα στα τακούνια – καπέλα από τσόχα ή βελούδο· πολιτικές εκτελέσεις – διοργάνωση καλλιστείων. Μια εποχή όπου όλοι θέλανε να ξεχάσουν το χτες και αναζητούσαν μοντέλα να δημιουργήσουν το αύριο.
Πώς μπορεί ένας συγγραφέας να περιγράψει αυτά τα χρόνια; Πώς θα καταφέρει να σημειώσει τις πιθανές έντονες σχέσεις των όσων συνέβαιναν  τότε, με αυτά που σήμερα μας κατατρέχουν;”

Και κλείνοντας να θυμηθούμε μια ερώτηση πού έκανε η Ελένη Γκίκα ,σε μια πρόσφατη συνέντευξή της στον Αλέξη Πανσέληνο. Καί,βέβαια,στην απάντηση που έδωσε ο συγγραφέας.

-«Ελαφρά ελληνικά τραγούδια», γιατί πιστεύω ότι ως και ο τίτλος σας είναι κατ’ ευφημισμόν, με ελαφρά ειρωνεία, ελαφρά… εποχή;

Ο τίτλος προέρχεται από την δημοφιλέστερη εκπομπή του ραδιοφώνου τότε. Τα ελαφρά ελληνικά τραγούδια ήταν τα τραγούδια μιας εποχής που με την ελαφρότητα τους πάσχιζε να μειώσει το βάρος μιας ζωής που είχε κυληστεί στο αίμα και στο πένθος και συνεχιζόταν – για όσους συνεχιζόταν – μέσα στη φτώχεια και την εξαθλίωση.”

Το άρθρο απηχεί τις απόψεις του συντάκτη του.  

The article expresses the views of the author

iPorta.gr