Βιβλιοπρόταση: Άγγελος Κουτσούκης: “Ο άνθρωπος που έμενε στον Φάρο” από τις εκδόσεις Φίλντισι

Ο  Άγγελος Κουτσούκης είναι Ραδιοφωνικός Παραγωγός και Δημοσιογράφος.

ΣΤΡΑΤΗΣ ΔΟΥΚΑΣ΄΄ του ΚΩΣΤΑ ΑΚΡΙΒΟΥ εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

Ο Στρατής Δούκας,είναι ένας από τους λογοτέχνες που ανήκουν στην λεγόμενη γενιά του ΄30. Μιά γενιά που άλλαξε εντελώς το τοπίο στον νεώτερο ελληνικό πολιτισμό σε όλους τους τομείς. Μιά γενιά που άνοιξε τα παράθυρα για να μπεί φρέσκος αέρας ,εκεί που ο ακαδημαϊσμός ήταν τρόπος ζωής. Ανάμεσα στα άλλα, η γενιά του ΄30 σηματοδότησε και μια στροφή στην ελληνικότητα. Ο λαϊκός μας πολιτισμός, ουσιαστικά για πρώτη φορά γίνεται αντικείμενο μελέτης  και η ΄΄ελληνικότητα΄΄ γίνεται εμφανής όχι μόνο στα εικαστικά, αλλά και στην πεζογραφία και την ποίηση

. Ονόματα σαν του Στρατή Μυριβήλη, του Γιώργου Θεοτοκά, του Μ.Καραγάτση, του Αγγελου Τερζάκη, του Φώτης Κόντογλου, του Θράσος Καστανάκη, του Ηλία Βενέζη, του Κοσμά Πολίτη,του Παντελή Πρεβελάκη στην πεζογραφία.του Γιώργου Σεφέρη, του Οδυσσέα Ελύτη, του Γιώργου Σαραντάρη, του Ανδρέα Εμπειρίκου, του  Γιάννη Ρίτσου, του  Νίκου Εγγονόπουλου, του Νικηφόρου  Βρεττάκου, του  Νίκου  Καββαδία. του  Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη   στην ποίηση, του  Κωνσταντίνου Παρθένη, του  Σπύρου  Παπαλουκά, του Γιάννη Τσαρούχη, του  Νίκου Χατζηκυριάκου -Γκίκα, του  Γιώργου  Μπουζιάνη, του  Γιώργο Γουναρόπουλου  στην ζωγραφική είναι κάποια από τα ονόματα δημιουργών που ανήκουν στην γενιά του ΄30.  Καί μόνο με την αναφορά αυτών  των ονομάτων καταλαβαίνουμε την επίδραση αυτών των ανθρώπων στον νεώτερο ελληνικό πολιτισμό.

Ο Στρατής Δούκας ανήκει, και αυτός σε αυτή την περίφημη γενιά που άλλαξε τα πράγματα.

Ουσιαστικά, από το 1923 στράφηκε στην προσπάθεια διάδοσης της μικρασιατικής λαϊκής τέχνης  στην Ελλάδα και οργάνωσε εκθέσεις ζωγραφικής του Φώτη Κόντογλου και του Σπύρου Παπαλουκά. “Η ιστορία ενός αιχμαλώτου” δημοσιεύτηκε το 1929 ενώ, ουσιαστικά, δεν σταμάτησε ποτέ να δημοσιεύει κείμενα του σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά της εποχής. Η ενασχόλησή του με το έργο του Γιαννούλη Χαλεπά ξεκίνησε το 1931 και κράτησε σε όλη του τη ζωή.

΄΄Αγάπησα με πάθος τον τόπο μου. Καί τόπος μου είναι η Ελλάδα. Γι΄αυτό φίλοι μου ήταν πάντα εκείνοι που νόμισα ότι έκαναν καλό στον τόπο. Ο Κόντογλου, ο Παλουκάς, Βέλμος, ο Μυριβήλης,ο Πρωτοπάτσης, ο Μόλλας, ο Δρίβας, ο Μηνάς Πεσματζόγλου, ο Πεντζίκης,ο  Χαλεπάς… Και ήταν για μένα τόσο φίλοι ώστε έγινα ο αχθοφόρος τους. Τόσο πολύ, που έχω χάσει καιρό υποστηρίζοντας το έργο τους. Αλλά δεν μετάνοιωσα γι΄αυτό. Έχασα  καιρό, κέρδισα όμως ποιότητα στο έργο μου”.

Άνθρωπος αγωνιστής και χαμηλών τόνων δεν επεδίωξε ποτέ την προσωπική του προβολή.

Ισως   ακριβώς γι΄αυτό ο Κώστας Ακρίβος ασχολήθηκε με τον Στρατή Δούκα, έναν άνθρωπο που η συνεισφορά του στον ελληνικό πολιτισμό  ήταν ΄μεγάλη και ουσιαστική.

Σε μιά πρόσφατη συνέντευξή του στο Bookia και στην Μάγδα Παπαδημητρίου ο Κώστας Ακρίβος είπε τα εξής:

΄΄ Αν και είναι ο συγγραφέας ενός από τα πιο εμβληματικά έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, ο Στρατής Δούκας παρέμεινε έκκεντρος της Γενιάς του ’30. Και παρόλο που η συνεισφορά του όχι μόνο στα γράμματα αλλά στον πολιτισμό γενικότερα ήταν μεγάλη και ουσιαστική, δεν κατέλαβε μια πρωτεύουσα θέση, ήταν ένας από τους ελάσσονες ως προς την προβολή συγγραφείς. Η αγάπη μου για το έργο του και για την προσωπικότητά του ξεκίνησε από αρκετά παλιά, από τα χρόνια του πανεπιστημίου, όμως ασχολήθηκα περισσότερα όταν όντας μέλος της συντακτικής ομάδας για το σχολικό εγχειρίδιο «Νεοελληνική Λογοτεχνία» ανέλαβα να ετοιμάσω φιλολογικά την «Ιστορία ενός αιχμαλώτου». Το τωρινό βιβλίο πρωτοεκδόθηκε το 2006, σε μια πολύ ωραία σειρά που επιμελήθηκε ο ποιητής Κώστας Καναβούρης, και, καθώς ήταν εξαντλημένο, οι εκδόσεις Μεταίχμιο αποφάσισαν να το επανεκδώσουν, μόνο και μόνο για να ξανα-γνωρίσει το αναγνωστικό κοινό έναν μεγάλο λογοτέχνη΄΄.

Αντιγράφω, λοιπόν, από το οπισθόφυλλο του βιβλίου  του Κώστα Ακρίβου που επανεκδόθηκε στις μέρες μας: “Από τα Μοσχονήσια και το Αιβαλί στη Νεάπολη Εξαρχείων και εν συνεχεία στην πρόσφατα απελευθερωμένη Μακεδονία και ύστερα ξανά πίσω στην Αθήνα, ο Στρατής Δούκας οδοιπορεί μέσω της μνήμης και εξομολογείται, σε μεγάλη πια ηλικία και τρόφιμος γηροκομείου, προσωπικές εμπειρίες  αλλά και βιώματα που άγγιξαν βαθιά την ψυχή του.

Κυρίαρχο γεγονός στη ζωή και το έργο του η συνάντηση που είχε με έναν πρόσφυγα στην περιοχή της Πιερίας. Συνάντηση που θα γεννήσει την εμβληματική για τα ελληνικά γράμματα ΄΄Ιστορία ενός αιχμαλώτου”.

Ταυτόχρονα με την ανάπλαση του σκηνικού αυτού του κορυφαίου έργου, ξεδιπλώνεται ανάγλυφα και η ιστορία του ελληνικού πολιτισμού όλου σχεδόν του 20ου αιώνα, καθώς από την αφήγηση του Δούκα παρελαύνουν όχι μόνον οι εκλεκτές συντροφιές του-Κόντογλου, Παπαλουκάς, Μυριβήλης, Μόλλας, Βενέζης, Πεντζίκης – μα και οι πνευματικοί του προπάτορες: Σολωμός, Παπαδιαμάντης, Παλαμάς, Καζαντζάκης, Χαλεπάς.

Είναι σαφές ότι ο Κώστας Ακρίβος ασχολήθηκε με την προσωπικότητα και το έργο του Στρατή Δούκα επειδή τον συγκινούν και τα δύο. Ο τρόπος που επέλεξε να το κάνει.συγκινεί εμάς, τους αναγνώστες,γνωριζοντάς μας μιά σημαντική προσωπικότητα που, όμως, επέλεξε να σταθεί στο περιθώριο των πραγμάτων . Μιά στάση ζωής που ξεφεύγει εντελώς από αυτά που μας έμαθε η εποχή μας. Η ταπεινότητα δεν είναι από τις διακριτές αρετές της εποχής που ζούμε  και ευτυχώς,που υπάρχουν άνθρωποι που το επισημαίνουν. Το χρειαζόμαστε.

“Τον λυρισμό και τη λιτότητα, αυτά τα δύο βασικά συνθετικά στοιχεία της προσωπικότητας του Στρατή Δούκα, πέτυχε να αναπαραστήσει με τον μονόλογο που κατασκεύασε, αλλά χωρίς να φαίνεται σχεδόν ραφή και ράμμα, ο Κώστας Ακρίβος, παραθέτοντας τόσο από τα πεζογραφήματα όσο και από τα ποιήματα του Δούκα, αλλά εστιάζοντας και στη δράση του, την ευρύτερα καλλιτεχνική-εικαστική, αλλά και την ηρωική-μαχητική. Μέσα από τις ενθυμήσεις και αποτιμήσεις πνευματικών και πολιτικών συγγενειών, μέσα από τις εκ βαθέων εξομολογήσεις για τις μεγάλες αγάπες και τις αρχές που ακολούθησε στη ζωή του, προβάλλει ένα πρόσωπο αληθινό, γήινο και οικείο. Ισως και να μην υπήρχε καλύτερος τρόπος για να παρουσιάσει κανείς τον Στρατή Δούκα΄, έγραψαν στην ΄΄Καθημερινή΄΄ με αφορμή την πρώτη έκδοση του βιβλίου το 2006.

Ο Κώστας Ακρίβος κατάφερε  να μας γνωρίσει τον Στρατή Δούκα γράφοντας έναν μονόλογο ΄΄απλό΄΄,που όμως για να γίνει απλός και να χωρέσει την ιδιοσυγκρασία του βιογραφούμενου απαιτεί να έχεις κατακτήσει αυτό το χάρισμα. Όπως γράφει στο βιβλίο δια στόματος Στρατή Δούκα ο συγγραφέας ΄΄Ξέρω να λέω πως η τέχνη σκοτώνεται από τη μίμηση και την επανάληψη. Αυτή είναι η αρρώστια για τη νεότερη λογοτεχνία. Μα εκείνο που σκοτώνει χειρότερα είναι να μη λές τα πράγματα απλά. Να μην έχεις απλότητα στην έκφραση. Είναι εκείνο που λέει ο Καραγκιόζης για τον Χατζηαβάτη, ότι έχει κατσαρή φωνή. Μπερδεύει. Στη σύνταξη, στα επίθετα, στις λέξεις. Εγώ πάντοτε ήμουν απλός. Όταν η γυναίκα του Ζεράρ Φιλίπ είχε έρθει πριν από χρόνια στην Ελλάδα και βρέθηκε σε μιά εκδρομή στους Δελφούς μαζί με τον Σεφέρη, τον ρώτησε κάποια στιγμή:

-Ησασταν πάντα απλός;

-Οχι, έγινα απλός. Η απλότητα αργεί πολύ να έρθει, της απάντησε ο Σεφέρης.

Η ΄΄Ιστορία ενός οδοιπόρου ΣΤΡΑΤΗΣ ΔΟΥΚΑΣ΄΄ του Κώστα Ακρίβου σε μόλις 95 σελίδες μας φέρνει αντιμέτωπους με μιά ελληνικότητα που, σχεδόν, έχουμε ξεχάσει.